اخلاق اسلامی نسخه متنی

مردم يك جامعه است. از همين رو بسته به توافق مردم جوامع مختلف، متفاوت و

نسبى است; اما نسبيت آنها موجب نسبيّت در احكام اخلاقى نيست.(1)

شبهه چهارم: اختلاف باورها نزد جوامع، اديان و مكاتب مختلف نسبت به

موضوعاتى كه ذاتاً داخل در قلمرو علم اخلاق اند، دليل نسبيّت احكام اخلاقى

است. به عنوان مثال در حالى كه مسلمانان نمازخواندن را واجب و خوردن گوشت خوك

را حرام مى دانند، مسيحيان باورى ديگر دارند. يا در حالى كه چندهمسرى نزد

مسيحيان حرام و خلاف اخلاق است، نزد مسلمانان به طور محدود مباح است و

ضداخلاق دانسته نمى شود.

پاسخ: اختلاف در معرفت يك حقيقت و واقعيت و تفاوت ديدگاه ها نسبت به

راه هاى شناخت آن و يا معيارهاى صدق و كذب يك امر و يا «خوبى و بدى اخلاقى»

دليل بر نسبيت امور واقعى نمى گردد. بعد از قبول اين حقيقت كه فضايل و رذايل

اخلاقى ريشه در عالم عينى و واقعيات ثابت دارند و داراى آثار تكوينى و وجودى

در انسان و جهان هستند، وجود تفاوت ديدگاه ها، موجب نسبى شدن و تغيير واقعيت

هاى ثابت نمى گردد و يا ناشى از تغيير حقايق اخلاقى نيست; بلكه دليل خطاى

برخى انسان ها در شناخت آنها است. مانند خطاهايى كه انسان در مقام شناخت

واقعيت هاى مادى و فيزيكى، مرتكب مى شود. در واقع با توجه به آنچه در باب

منشأ احكام اخلاقى بيان شد، اين قبيل اختلافات يا ناشى از عدم درك صحيح كمال

مطلوب انسان است و يا ناشى از اشتباه در فهم نسبت فعل انسان با آن كمال

نهايى. يعنى عملى كه واقعاً مغاير با آن مقصد است، متناسب با آن محسوب مى

گردد و بالعكس.

بدين ترتيب، با تبيين معقول و منطقى از اصول جاودانه اخلاقى و پاسخ به

شبهات، انديشه اخلاق جاودانه، تنها انديشه اى است كه شايسته باور است.(2)

1. ر.ك: مطهرى، مرتضى: اسلام و مقتضيات زمان، ج 2، ص 248 ـ 258.

2. البته براى دفاع از اخلاق جاودانه راه ديگرى را نيز مى توان پيمود و

آن اين كه برخى از اصول عمده اخلاقى يكايك مورد بررسى قرار گرفته، مطلق بودن

آنها ثابت گردد. (ر.ك: مطهرى، مرتضى: سيرى در سيره نبوى، ص 91 ـ 116)