اخلاق اسلامی نسخه متنی

در باب حقيقت ايمان و تفاوت آن با علم از يك سو و با اسلام از سوى ديگر،

گفته شده است كه ايمان امرى قلبى است و در عين حال اختيارى; در حالى كه علم و

عقيده ممكن است به صورت غيراختيارى نيز براى انسان حاصل گردد. بنابراين

ملازمه اى ميان علم و ايمان به يك حقيقت وجود ندارد; يعنى ممكن است فرد به

حقيقتى عالم باشد، ولى نسبت بدان كفر ورزد.(1)

قرآن كريم در باب امكان جدايىِ

علم از ايمان به يك چيز مى فرمايد:


و با آنكه دل هايشان بدان يقين داشت، از روى ظلم و تكبّر آن را انكار

كردند. پس ببين فرجام فسادگران چگونه بود.(2)

البته نبايد فراموش كرد كه راه عمومى ايمان از مسير علم مى گذرد; ولى علم

به تنهايى براى تحقق ايمان كافى نيست.


در باره تفاوت بين «ايمان» و «اسلام»، چون قرآن در آيه شريفه إِنّ

المسلمينَ و المسلمات و المؤمنينَ و المؤمنات ...(3) و برخى آيات

ديگر،(4) اسلام را در مقابل «ايمان» قرار داده است، تفاوت آن دو در اين است

كه اسلام، به معناى تسليمِ عملى در مقابل دين است و تسليم عملى با اعضا و

جوارح ظاهرى بدن محقق مى گردد; ولى ايمانْ امرى قلبى، اعتقادى و باطنى است;

به طورى كه آثار آن در اعمال ظاهرى و بدنى نيز ظاهر مى گردد. بنابراين هر

مؤمنى مسلمان است، ولى هر مسلمانى مؤمن نيست;(5) مانند منافق كه به دستورات

دين عمل مى كند، ولى ايمان ندارد.

نسبت ايمان و عمل: در بسيارى از آيات قرآن، ايمان در كنارِ عملِ

صالح، ارزشمند و موجب سعادت شمرده شده است

.از آن جمله است:

و به زودى كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده اند، در باغ

هايى كه از زير
درختان آن، نهرها روان است درآوريم، براى هميشه در آن

جاودانند و... .(6)

1. ر.ك: علامه طباطبايى (ره): الميزان، ج 18، ص 259.

2 . سوره نمل، آيه 14.

3 . سوره احزاب، آيه 35.

4. مانند آيات 14 و 15 سوره حجرات.

5. ر.ك: علامه طباطبايى(ره): الميزان، ج 16، ص 313 ـ 314.

6. سوره نساء، آيه 57 و 122 و ر.ك: سوره بقره، آيه 103، سوره نساء، آيه

124 و سوره كهف، آيه 30.