اخلاق اسلامی نسخه متنی

در برخى ديگر از آيات، «ايمان» به تنهايى شرط سعادتمندى انسان و ورود او

به بهشت دانسته شده است.

خداوند به مردان و زنان با ايمان، باغ هايى وعده داده است كه از زير


درختان آن نهرها جارى است. در آن جاودانه خواهند بود، و
نيز سراهايى

پاكيزه در بهشت هاى جاودان
به آنان وعده داده است و خشنودى خدا بزرگ تر

است. اين است همان كاميابى بزرگ.(1)

در اين آيه آشكارا بسيارى از نعمت هاى بزرگ خداوند، از جمله رضوان او، در

كنار «ايمان» بشارت داده شده و از ضرورت وجود عمل در كنار آن سخنى به ميان

نيامده است. آيا اين قبيل آيات با آيات قبل و آنچه در پى خواهد آمد ـ مبنى بر

ضرورت وجود عمل صالح براى تحقق ارزش اخلاقى ـ منافات ندارد؟ آيا در نظام

اخلاقى اسلام، «ايمان» به تنهايى مى تواند منشأ ارزش اخلاقى و شايسته ستايش و

پاداش باشد؟ در پاسخ به اين پرسش و براى ايجاد سازگارى بين مفهوم اين دو گروه

آيات، گفته شده است:

با توجه به آنچه در باب حقيقت ايمان و نسبت آن با «اسلام» و «عمل» بيان

شد، آياتى كه در پى ايمانْ عمل را ذكر مى كند، ناظر به شرايط عادى است; يعنى

مربوط به كسانى است كه شرايط عمل كردن بر طبق آن، همانند قدرت، فرصت و غيره

برايشان فراهم است و در نتيجه عمل مى كنند. و آياتى كه فقط ايمان را موجب

سعادتمندى مى داند، مربوط به شرايطى است كه فرد ايمان مى آورد، ولى شرايط عمل

كردن به آن از قبيل قدرت و فرصت براى او فراهم نيست.(2)

اعمال نيك كافران: پرسش نهايى كه در مبحث انگيزه و نيّت در خور

پاسخگويى است، اين است كه: آيا كافران و افراد غيرمؤمن كه ايمان به مبدأ و

معاد و نبوّت ندارند و قهراً در انجام اعمال خود ـ اگرچه آن عمل ذاتاً

پسنديده باشد ـ انگيزه و نيت كسب رضايت خداوند را ندارند، در دستگاه اخلاقى

اسلام شايسته هيچ ستايش و پاداشى نيستند؟ و اعمال نيك آنان هيچ ارزش اخلاقى

نداشته از جانب پروردگار جبران نخواهد شد؟

1. سوره توبه، آيه 72.

2. ر.ك: مصباح يزدى، محمدتقى: همان، ص 112 و 113.