انقلاب اسلامى، علاوه بر تأثيراتى كه بر تئورى هاى مربوط به انقلابات در جامعه شناسى سياسى داشت، بر عرصه هاى ديگرى نيز اثر نهاد و نظريه پردازان را به تأمل واداشت.در اين جا تنها نگاهى اجمالى بر اين عرصه خواهيم انداخت و بحث تفصيلى را به مجالى ديگر وا مى نهيم.1. عرصه مطالعات تطبيقى در انقلاب ها.در اين زمينه ميان انقلاب اسلامى و ديگر انقلاب ها مقايسه صورت گرفته، وجوه اشتراك يا افتراق آن ها بيان گرديده است. مقايسه ميان انقلاب ايران و انقلاب نيكاراگوئه (كه همزمان بودند); انقلاب ايران و الجزاير; انقلاب ايران و نيجريه از اين قبيل است.2. بررسى هاى تكنيكى بر روى انقلاب. برخى افراد كه بر روى انقلاب ها پژوهش هاى تكنيكى و ابزارى انجام مى دهند نيز به انقلاب اسلامى توجه كردند. نحوه بسيج توده اى، سازماندهى تظاهرات در شهرها، ارتباط ميان عناصر انقلابى، و همچنين نحوه برخورد رژيم شاه با اين امور، همه از مواردى است كه در اين تحقيقات مورد توجه قرار مى گيرد. هرچند صداقت برخى از اين پژوهشگران مورد ترديد است، چرا كه معلوم نيست اين درس آموزى ها براى سركوب جنبش هاى اجتماعى و رهايى بخش به كار نرود، و چه بسا سازمان هاى امنيتى به منظور مقابله و بالا بردن سطح مهارت هاى خود در فعاليت هاى ضدشورشگرى به اين قبيل تحقيقات اهميت دهند.كتابى با نام انقلاب بزرگ و رسانه هاى كوچك، نوشته خانم سربرنى محمدى از اين نمونه آثار است. در اين كتاب استفاده نيروهاى انقلاب از امكانات ناچيزى همچون نوار كاست، اعلاميه، شعارهاى ديوارى و . . . در مقابله با رژيمى كه تمامى وسايل تبليغاتى و ارتباطى را در دست دارد مورد بحث قرار گرفته است. اخيراً (1996) نيز دو مقاله در ژورنال امريكايى جامعه شناسى (ASR) در مورد نحوه بسيج توده اى در انقلاب ايران به چاپ رسيده است.3. تأثير انقلاب اسلامى بر روى بحث هايى كه تحت عنوان فاندامنتاليزم مطرح است.بحث در اين كه فاندامنتاليزم شيعى از چه ويژگى هايى برخوردار است; آيا نوستالژيك است يا واقع گرا، آيا سنتى است يا رو به آينده دارد، و اصولا انقلاب دينى چيست و جنبش هاى داراى ايدئولوژى مذهبى از چه ويژگى هايى برخوردارند؟ از جمله اين مباحث است.اخيراً چهار جلد دايره المعارف فاندامنتاليزم از سوى مارتين مارتى در امريكا منتشر شده است كه حاكى از اهميت غرب به اين مقولات است. در اين كتاب علاوه بر بحث پيرامون انقلاب اسلامى، مقالاتى نيز درباره فاندامنتاليزم يهودى ـ صهيونى، فاندامنتاليزم وهابى، مسيحى، و . . . وجود دارد.بعيد نيست كه قصد و غرض حاميان اين فعاليت ها، جلوگيرى از نفوذ و گسترش انقلاب اسلامى باشد. به ويژه كه دولت آمريكا سخت اين پروژه را دنبال مى كنند.الهيات آزادى بخش نيز مقوله ديگرى است كه مى توان آن را تحت همين مقوله جاى داد.4. تأثير انقلاب اسلامى بر جامعه شناسى دين.در جامعه شناسى دين، عرصه هاى فراوانى از انقلاب اسلامى متأثر شده اند. اما مهمترين اين عرصه ها بحث عرفى شدن است كه دوركيم و وبر قبلا به آن پرداخته اند. از نظر اين دو تن جوامع در سير عقلانى شدن، عناصر اسطواره اى و رمز آلود را به حاشيه مى رانند. و به اين ترتيب تدريجاً باعث حذف آن ها مى شوند تا عقلانيت به جاى آن نشيند. به تعبير ايشان، عنصر قدسى جاى خود را به عقل گرايى (rationalism) مى دهد، و به تعبير وبر پروسه افسون زدايى از جهان، فرآيند ناگزير براى همه جوامع است.با پيدايش انقلاب اسلامى، اين انديشه نيز دستخوش نابهنجارى شد; چرا كه اين انقلاب بازگشتى بود به عنصر قدسى. پس، جوامع تنها در مسير سكولار شدن گام نمى نهند، بلكه حتى آنان كه به تعبيرى در ابتدا سكولار بوده اند در وهله اى ديگر به امر قدسى باز مى گردند.هاموند در كتابى به نام «قدسى در عصر عرفى» از كشوهاى جهان سوم به عنوان كشورهايى يادمى كنندكه پتانسيل بالايى دراين «باز قدسى شدن» پيدا كرده اند.در ژورنال هاى مربوط به جامعه شناسى دين، فصل جديدى به مقوله سكولاريزيش افزوده شد، و مكرراً از انقلاب اسلامى به عنوان يك شاخص و سمبل حركتى بازگشت به امر قدسى ياد مى شود كه يك دولت دينى، و حتى فقهى را در ايران، در عصر عرفى شدن جهان، پايه ريزى كرده است.
لطفا منتظر باشید ...
