علم اصول نسخه متنی

1. مسلك تنزيل: شارع اماره را به منزله قطع قرار داده همانطور كه طواف را به منزله صلاة دانسته است.

اشكال: چنين توسيع و تنزيلى در اختيار شارع نيست چون در مورد قطع، عقل حاكم به تعذير و تنجيز است و شارع از اين رو نمى تواند حكم عقل را در امارات تنزيل كند. تعذير و تنجيز اثر عقلى است نه شرعى.

2. مسلك جعل حكم مماثل: با حجيت اماره، شارع حكم ظاهرى مماثلى مطابق با مفاد امارات جعل مى كند; و اين حكم مماثل مجعول منجّز و معذّر است.

3. مسلك جعل طريقيت: شارع، ظن را مجازاً علم اعتبار كرده است مثل اعتبار رجل شجاع بعنوان اسد و تعذير و تنجيز اثر قطع اعتبارى نيز مى باشد.

4. مسلك مصنف حلقات: نظريات فوق فقط بتبيين شكل ابراز پرداخته اند نه به اصل و محتواى بحث. مساله اصلى اين است كه جعل اماره با چه ملاكى است و چگونه مى تواند معذّر و منجز باشد؟ پاسخ اين است كه جعل اماره به ملاك اهتمام شارع به حفظ حكم واقعى مشكوك است و همين براى معذر و منجز بودن اين جعل كافيست. حال، ابراز آن به صورت جعل مماثل يا طريقى يا تنزيلى باشد صورت قضيه است و در اصل بحث تاثيرى ندارد.

44 - فروض قيام اماره به جاى قطع موضوعى:

1. قطع موضوعى يعنى قطعى كه به جهت كاشفيت تام و بدون احتمال خلافش در جايگاه موضوع قرار گرفته است، بنابراين اماره نمى تواند جانشين آن شود مگر با اِعمال عنايت اضافى در دليل حجيت اماره كه محقق نائينى به آن قائل است.(5)

2. قطع موضوعى، مثالى و وصفى براى تنجيز و تعذير است در اين صورت، اماره كه معذرية و منجزية رااز دليل خود گرفته است جانشين آن مى شود.