اجماع، شهرت و سيره - علم اصول نسخه متنی

1. استنباطى: از راه يقين به قضيه ديگرى كه بر اساس يك قياس منطقى اين نتيجه را مى دهد.

2. استقرائى: يقين به مجموعه قضايايى كه عقلاً آن را نتيجه نمى دهد ولى هر كدام احتمال تحقق آنرا افزايش مى دهد تا احتمال منفى نزديك به صفر برسد. (همان ج 3، ص 195)

112 - راههاى تواتر:

1. لفظى: محور مشترك خبرها لفظ معين است.

2. معنوى: محور مشترك خبرها قضيه داراى معناى معين است و محور مشترك، مدلول مطابقى خبرها است; مثل نقل قضيه اى از كرم حاتم به اشكال مختلف.

3. اجمالى: محور مشترك خبرها لازمه انتزاع شده است (بشكل مدلول تضمنى يا التزامى); مثل اخبار از قضاياى متغاير كه همگى در اخبار از كرم حاتم مشتركند.

113 - عوامل مؤثر در حساب احتمالات تواتر:

1. كميت مخبرين.

2. كيفيت مخبرين از نظر وثاقت و فهم و ديگر عوامل مؤثر در تضعيف احتمال خطا و دروغ مثل اختلاف مصالح مخبرين.

3. خصوصيات مؤثر در احتمال صدق و كذب خبر مثل غرابت خبر و حدسى و حسى بودن خبر.

توضيح: خبر تواتر از دو مقدمه تشكيل شده است:

الف. وجود تعداد زياد مخبرين

ب. امتناع تواطى ء اين عدد بر كذب.

چون كبرى عقلى است خبر تواتر جزو قضاياى ضروريه شمرده شده است، ولى اين نظر صحيح نيست; زيرا يقين در خبر متواتر ناشى از تراكم احتمالات و يك قضيه تجربى است نه يك قضيه عقلّى اولى. (همان، ص 200)

اجماع، شهرت و سيره

114 - پنج مبنا در حجيت اجماع: