مفهوم وصف - علم اصول نسخه متنی

توضيح: در تمامى 5 وجه فوق، اطلاق و مقدمات حكمت اثبات مى كند كه معلق عليه طبيعى حكم است و بشرطى كه مدلول تصورى و لفظى كلام «توقف » جزا بر شرط باشد مفهوم ثابت شده است چون اگر جزا بدون اين شرط تحقق يابد يعنى توقف بر شرط ندارد ولى اگر مدلول تصورى كلام وجود جزا باشرط باشد با اين وجوه مفهوم قابل اثبات نيست; چون وجود علت ديگرى مانع استلزام بين شرط اول و جزاء نيست و در آن تضييقى ايجاد نمى كند تا با اطلاق مرتفع شود. به عبارت ديگر امكان وجود جزا با شرط ديگر يك مطلب اضافى است و هر مطلب اضافى با اطلاق قابل رفع نيست مادامى كه مطلب اضافى در مدلول كلام تضييقى ايجاد نكند.

94 - دو گونه شرط محقق موضوع:

1. شرط، محقّق وجود موضوع است; مثل: "ان رزقت ولداً فاختنه." در اين صورت شرط مفهوم ندارد چون شرط مساوى با موضوع است و تعليقى وجود ندارد.

2. شرط، يكى از راه هاى تحقق موضوع است; مثل: "ان جاءكم فاسق بنبا فتبيّنوا" كه مجى ء فاسق يكى از راههاى تحقق نبا است. در اين صورت شرط مفهوم دارد چون ربط حكم به شرط مفيد تقييد و تعليق حقيقى است.

مفهوم وصف

95 - راههاى اثبات مفهوم وصف:

1. مسلك عراقى: با اطلاق و قرينه حكمت اثبات مى شود و با انتفاى وصفِ "طبيعى الحكم" حكم منتفى است.

پاسخ: مفاد هيئت "اَكرِم"، "در اكرام العالم العادل" حصه خاصه اى از وجوب اكرام است كه مقيد به عدالت شده; زيرا مفاد هيئت مقيد به مدلول ماده است كه ظرف اوست و ماده هم مقيد به فقير است بنابراين مفاد ربط، اين حصه خاصه از هيئت را با انتفاى وصف منتفى مى كند نه طبيعت حكم را.

2. بدون ثبوت مفهوم قيد لغو مى شود.

پاسخ: ذكر وصف مى رساند كه در تمام حالات انتفاى وصف حكم منتفى نيست و فقط انتفاى حكم را در بعضى حالات انتفاى وصف - بنحو سالبه جزئيه - مى رساند، پس لغو نيست.