علم اصول نسخه متنی

1. نظريه صاحب كفايه: معناى حرفى و معناى اسمى موازى آن ذاتاً يكى هستند بايك مفهوم كه با لحاظ استقلالى، اسمى است و با لحاظ آلى، حرفى. مع ذلك اين لحاظها مقوّم معنى موضوع له و مستعمل فيه نيستند ولى قيدوضعند.

2. نظريه مشهور بعد از صاحب كنايه: معانى حرفى و اسمى تباين ذاتى دارند، زيرا اولاً در معناى حرفى ربط به طرفين مقوم ذات معنا است و قابل تصور به تنهايى نيست. ثانياً معانى اسمى، حقيقتى خارجى دارند كه صورتى ذهنى از آنها سازنده آن معنى مى شود ولى معنى حرفى حقيقت وجود خارجى اش همين نسبت موجود است كه موجب ربط بين كلام شده. ثالثاً ما به الامتياز در معانى حرفى به كار رفته در جملات مختلف، عين ذات حروف است زيرا مقوم حروف كه طرفين هستند در جملات مختلف متفاوت است. رابعاً حروف وضعشان عام ولى موضوع له شان خاص است.

3. نظريه محقق نائينى: معانى اسمى اخطارى اند; يعنى دلالت دارند بر معناى ثابت در ذهن متكلم در مرتبه قبل از تكلم، ولى معانى حرفى ايجادى اند; يعنى مدلولشان همان رابطى است كه در مرحله تكلّم بين مفردات كلام ايجاد مى شود.

55 - انواع جمله:

1. جمله تام (يصح السكوت عليه): مدلول تصورى جمله تام وناقص متفاوتند چون در جمله تام قصد حكايت وجود دارد ولى در جمله ناقص چنين نيست.

2. جمله ناقص: (لا يصح السكوت عليه): در عالم خارج «مفيد عالم » و «مفيدُ العالم » يك حقيقت را مى سازند ولى در ذهن در دوّمى، نسبت اندماجى است كه هر دو جمله يك واحدند و در اوّلى غيراندماجى است كه دو جمله است با دو واحد.

56 - نظريات درباره وجه تفاوت جمله خبرى و جمله انشائى:

1. صاحب كفايه: مدلول تصورى هر دو يكى است و اختلاف درمدلول تصديقى آنها است.

2. اختلاف در مدلول تصورى و كيفيت دلالت است; زيرا در انشائى ايجاد مدلول مى كند با لفظ، ولى در خبرى اخطار و كشف ازمعنى مى كند.

3. جمله خبرى براى بيان نسبت تامه اى است كه به عنوان حقيقت واقعى وجود دارد و جمله انشائى براى بيان نسبت تامه اى است كه به دنبال تحقق و ايجاد آن هستيم; پس دو نسبت متفاوت در معنى و مدلول وجود دارد.