لطفا منتظر باشید ...
مقتوله ى شهيده
منابع شيعه
1. فى الكافى بسند صحيح عن الامام موسى الكاظم عليه السلام قال: ان فاطمة عليهاالسلام صديقة شهيدة؛ كافى به سند صحيح از امام موسى كاظم عليه السلام چنين آورده است. فاطمه صديقه ى شهيده است. الكافى، ج 1، ص 458. 2. عن محمد بن الحميرى عن ابيه، عن على بن محمد بن سالم، عن محمد بن خالد، عن عبدالله بن حماد البصرى، عن عبدالله بن عبدالرحمن الاصم، عن حماد بن عثمان عن ابى عبدالله عليه السلام، لما اسرى بالنبى صلى الله عليه و آله قيل له: ان الله يختبرك فى ثلاث... و اما ابنتك فتظلم و تحرم و يوخذ حقها غصبا الذى تجعله لها و تضرب و هى حامل و يدخل عليها و على حريمها و منزلها بغير اذن ثم يمسها هو ان و ذل ثم لا تجد مانعا و تطرح ما فى بطنها من الضرب و تموت من ذلك الضرب، امام صادق عليه السلام فرمود: چون پيامبر صلى الله عليه و آله به معراج رفت، به او گفته شد خدا تو را در سه چيز مى آزمايد دخترت ستم مى بيند و حقى كه تو بر او نهاده اى، غاصبانه گرفته شده از آن محروم مى شود و با آن كه باردار است كتك مى خورد و به حرم و منزلش بدون اذن وارد مى شوند... او را ذلت و خوارى فرامى گيرد كه از آن گريزى نيابد. آن چه را در شكم دارد، به سبب ضربه ها مى افكند و بدينسان از دنيا مى رود. كامل الزيارات، ص 332؛ بحارالانوار، ج 28، ص 62. 3. الدقان عن الاسدى عن النخفى عن النوفلى عن ابن البطائنى عن ابيه عن ابن جبير عنابن عباس، قال: ان رسول الله صلى الله عليه و آله كان جالسا ذات يوم... فتكون اول من يلحقنى من اهل بيتى فتقدم على محزونة مكروبة مغمومة مقتولة، ابن عباس مى گويد: پيامبر صلى الله عليه و آله روزى نشسته بود... از اهل بيتم، تو نخستين كسى هستى كه به من مى پيوندى، حزون، ناراحت، غمديده و مقتول نزد من آيى. الامالى الصدوق، ص 99؛ بحارالانوار، ج 28، ص 37 و ج 43، ص 172. 4. روى الطبرى بسند صحيح عن ابى عبدالله عليه السلام: «... و كان سبب وفاتها ان قنفذ مولى الرجال لكزها بنعل السيف لامره، فاسقطت محسنا، و مرضت من ذلك مرضا شديدا و لم تدع احد ممن آذاها يدخل عليها، امام صادق عليه السلام فرمود: سبب وفات فاطمه اين بود كه قنفذ- غلام آن مرد (عمر)- به فرمان او با سر غلاف شمشير چنان به فاطمه زد كه محسن را افكند و بدين سبب دچار بيمارى شديدى شد. او به هيچ يك از كسانى كه او را آزرده بودند، اجازه نداد نزدش آيند. دلائل الامامة، ص 45 (نسخه ى محقق، ص 134)؛ بحارالانوار، ج 43، ص 170. 5. و مما حدثنا به الشيخ الفقيه ابوالحسن ابن شاذان قال حدثنى ابى (رضى الله عنه) قال حدثنا ابن الوليد محمد بن الحسن قال حدثنا الصفار محمد بن الحسين قال حدثنا محمد بن زياد عن مفضل بن عمر عن يونس بن يعقوب (رضى الله عنه) قال سمعت الصادق جعفر بن محمد (عليهماالسلام) يقول:... يا يونس، قال جدى رسول الله صلى الله عليه و آله ملعون ملعون! من يظلم بعدى فاطمة ابنتى و يغصبها حقها و يقتلها. ثم قال: يا فاطمة البشرى فلك عندالله مقام محمود تشفعين فيه لمحبيك و شيعتك فتشفعين. يا فاطمة، لو ان كل نبى بعثه الله و كل ملك قربه شفعوا فى كل مبغض لك غاصب لك، ما اجرحه الله من النار ابدا، يونس بن يعقوب مى گويد: شنيدم امام صادق عليه السلام جعفر بن محمد عليه السلام فرمود: اى يونس، جدم رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: ملعون است ملعون است، آن كه پس از من دخترم، فاطمه را بيازارد، حقش را غصب كند و او را بكشد. سپس فرمود: فاطمه بشارت باد تو را نزد خدا مقامى ستوده است. با اين مقام دوستان و شيعيان خود را شفاعت مى كنى و شفاعت (تو) پذيرفته مى شود. اى فاطمه، اگر تمام پيامبران و فرشتگان مقرب، درباره ى دشمنان و غاصبان حقت، شفاعت كنند، باز خدا آنان را از آتش نمى رهاند. كنز الفوائد، ج 1، ص 149. 6. احمد بن محمد بن عيسى عن ابيه، والعباس بن معروف عن عبدالله بن المغيره قال: حدثنى عبدالله ابن عبدالرحمن الاصم عن عبدالله بن بكر الارجايى قال صحبت اباعبدالله عليه السلام فى طريق مكه... فقال:... و نحو نمرود الذى قال قهرت اهل الارض و قتلت من فى السماء و قاتل اميرالمؤمنين عليه السلام و قاتل فاطمة عليهاالسلام و قاتل المحسن و قاتل الحسن والحسين عليهم السلام، عبدالله بن بكر ارجايى مى گويد: در راه مكه، همراه امام صادق عليه السلام بودم... حضرت فرمود: و مانند نمرود كه مى گفت بر اهل زمين چيره شده، اهل آسمان را كشته ام و قاتل اميرالمؤمنين عليه السلام و قاتل فاطمه عليهاالسلام و قاتل محسن و قاتل حسن و حسين عليهم السلام. الاختصاص، ص 344؛ كامل الزيارات، ص 327 (به سندى ديگر از عبدالله بن اصم)؛ بحارالانوار، ج 25، ص 373 (به نقل از كامل الزيارات). 7. روى عبدالله بن سنان الصادق عليه السلام (فى حديث فدك):... و مكثت خمسة و سبعين يوما مريضة بما ضربها عمر ثم غضبت، عبدالله بن سنان (در روايت فدك) از امام صادق عليه السلام آورده است: به سبب ضربه اى كه عمر بر او وارد ساخت هفتاد و پنج روز بيمارى شد تا از دنيا رفت. الاختصاص، ص 185؛ بحارالانوار، ج 29، ص 192. 8. قال سليم:... فلم تزل صاحبة فراش، حتى ماتت من ذلك شهيدة؛ سليم مى گويد:... (فاطمه) پيوسته (بيمارى) بسترى بود تا اين كه بدين سبب شهيد شد. كتاب سليم بن قيس، ج 2، ص 588؛ الاحتجاج، ج 1، ص 212؛ بحارالانوار، ج 28، ص 271 و ج 43، ص 198. 9. لما قتل الحسين بن على بن ابى طالب بكى ابن عباس بكاء شديدا ثم قال:... و لقد دخلت على ابن عم رسول الله صلى الله عليه و آله بذى قار فاخرج لى صحيفة و قال لى: يا ابن عباس! هذه صحيفة املاها رسول الله و خطى
بيدى قال: فاخرج لى الصحيفة فقلت يا اميرالمؤمنين! اقراها على، فقراها و اذا فيها كل شى ء منذ قيض رسول الله... و كان فيما قراه كيف يصنع به و كيف تستشهد فاطمة، و... چون حسين بن على بن ابى طالب شهيد شد ابن عباس شديدا گريست و گفت: در «ذى قار» (منطقه اى در نزديكى شهر بصره) خدمت پسر عموى رسول خدا صلى الله عليه و آله رسيدم، نوشته اى برايم آورد. و فرمود: ابن عباس، اين نوشته را رسول خدا صلى الله عليه و آله كرد، من به خط خويش نوشته ام. (ابن عباس) مى گويد نوشته اى برايم آورد. گفتم: يا اميرالمؤمنين برايم بخوانيد. نامه را خواند و در آن تمام رويدادهاى پس از رحلت رسول خدا بود... و در آن چگونگى برخورد با او وكيفيت شهادت فاطمه و... آمده بود. بحارالانوار، ج 28، ص 73. 10. روى سليم عن ابن عباس:... فقلتم ابنته بالامس ثم تريدون اليوم ان تقتلوا اخاه و ابن عمه و وصيه و ابا ولده كذبتم و رب الكعبة؛ ابن عباس (گفت:) ديروز دخترش را كشديد و امروز مى خواهيد برادر و پسر عمو و وصى و پدر فرزندانش را بكشيد؟ به خداى كعبه دروغ مى گوييد كه مسلمان هستيد. كتاب سليم بن قيس، ج 2، ص 873؛ بحارالانوار، ج 28، ص 306؛ كامل بهايى، ج 1، ص 314. 11. ورد فى زيارتها (عليهاالسلام): «السلام عليك ايتها الصديقة الشهيدة...؛ در زيارت او آمده است: سلام بر تو اى صديقه ى شهيده. من لا يحضر الفقيه، ج 2، ص 342، تهذيب الاحكام، ج 6، ص 10؛ البلد الامين، كفعمى، ص 278؛ اقبال الاعمال، سيد بن طاووس ص 624؛ بحارالانوار، ج 97، ص 195؛ ملاذ الأخيار، ج 9، ص 26- 27؛ روضة المتقين، ج 5، ص 345؛ جامع احاديث الشيعة، ج 12، ص 264. 12. السلام عليك ايتها البتول الشهيدة (على البتولة الشهيدة) سلام بر تو اى بتول شهيده (سلام بر بتول شهيده). المقنعة، ص 459، المزار، شيخ مفيد، ص 179؛ بحارالانوار، ج 97، ص 198؛ البلد الامين، ص 278. 13. اللهم صل على السيدة المفقودة، الكريمة المحمودة، الشهيدة العالية،...؛ خدايا بر سرور گمنام ، بزرگوار ستوده، شهيد عالى مقام درود فرست. بحارالانوار، ج 99، ص 220. 14. قال المجلسى: ان فاطمة عليهاالسلام كانت شهيدة و هو من المتواترات و كان سبب ذلك...؛ مجلسى مى گويد: فاطمه عليهاالسلام شهيد است و اين مساله متواتر است. سبب اين امر... مراة العقول، ج 5، ص 318. 15. قال العلامة الشيخ محمد تقى المجلسى فى شرح على (الفقيه): و شهادتها (صلوات الله عليها) كانت من ضربة عمر... الباب على بطنها عند ارادة اميرالمؤمنين لبيعة ابى بكر... و ضرب قنفذ غلام عمر السوط عليها باذنه والحكاية مشورة عند العامة و الخاصة و مفصله فى كتاب سليم بن قيس الهلالى و سقط بالضرب غلام كان اسمه محسن مجلسى مى گويد: شهادت فاطمه- درود خدا بر او باد- به سبب ضربه ى در به شكمش توسط عمر بود... هنگامى كه مى خواستند اميرالمؤمنين را به بيعت با ابوبكر وادارند. قنفذ غلام عمر تازيانه را به دستور او به فاطمه زد. اين داستان نزد اهل سنت و شيعه مشهور است و مفصل آن در كتاب سليم بن قيس هلالى آمده است. با اين ضربه، كودكى كه محسن نام داشت، سقط شد. روضة المتقين فى شرح من لا يحضره الفقيه، ج 5، ص 342.
منابع اهل سنت
1. انبانى ابوطالب على بن انجب بن عبيدالله بن الخازن عن كتاب الامام برهان الدين ابى الفتح ناصر بن ابى المكارم المطرزى عن ابى المؤيد ابن الموفق، انبانا على بن احمد بن موسى الدقاق قال انبانا محمد بن ابى عبدالله الكوفى قال: انبانا موسى بن عمران عن عمه الحسين بن يزيد النوفلى عن الحسن بن على بن حمزة عن ابيه عن سعيد بن جبير عن ابن عباس قال: ان رسول الله صلى الله عليه و آله كان جالسا ذات يوم اذا اقبل الحسن فلما رآه بكى... ثم اقبلت فاطمه عليهاالسلام فلما راها بكى ثم قال: الى يا بنية فاطمة. فاجلسها بين يديه... فقال صلى الله عليه و آله والذى بعثنى بالنبوة واصطفانى على جميع البرية، انى و اياهم لاكرام الخلائق على الله عزوجل و ما على وجه الارض نسمة احب الى منهم... و اما ابنتى فاطمة فانها سيدة نساء العالمين من الاولين والآخرين... و انى لما رايتها ذكرت ما يصنع بها بعدى؛ كانى بها و قد دخل الذل بيتها وانتهكت حرمتها و غصب حقها و منعت ارثها و كسر جنبها واسقطت جنينها و هى تنادى يا محمداه، فلا تجاب و تستغيث فلا تغاث... فتكون اول من يلحقنى من اهل بيتى و فتقدم على محزونة مكروبة مغمومة مغصوبة مقتولة، يقول رسول الله صلى الله عليه و آله عند ذلك اللهم العن من ظلمها و عاقب من غصبها و ذلل من أذلها و خلد فى نارك من ضرب جنبها حتى القت ولدها فتقول الملائكة عند ذلك آمين، ابن عباس مى گويد: رسول خدا صلى الله عليه و آله روزى نشسته بود كه حسن عليه السلام وارد شد. هنگامى كه پيامبر او را ديد، گريست سپس فاطمه عليهاالسلام وارد شد. پيامبر صلى الله عليه و آله با ديدن او نيز گريست. آنگاه فرمود: دخترم، فاطمه، نزد من آى، نزد من آى. او را نزد خود نشاند... سپس فرمود: قسم به آن كه مرا به پيامبرى برگزيد و مرا بر تمام بشر برترى داد، من و آنان گرامى ترين بندگان خداى بزرگ هستيم. كسى از اهل زمين، نزد من، محبوب تر ازايشان نيست. ... اما دخترم فاطمه، سرور زنان جهان هستى است از آغاز تا فرجام... چون او را مى بينم كه ذلت و خوارى به خانه اش ره يافته، حرمتش شكسته، حقش غصب شده، از ارتش منع گشته، پهلويش شكسته، جنين او سقط مى گردد و او ندا مى دهد: واى پدرم! ليكن جوابى نمى شنود. دادرسى مى طلبد، كسى به فريادش نمى رسد... از اهل بيتم او نخستين كسى است كه به من پيوندد. نزدم مى آيد در حالى كه محزون، ناراحت غمديده و حقش سلب شده و شهيد است. در آن هنگام رسول خدا صلى الله عليه و آله گفت: هر كه به او ظلم كرده، لعنت كن و هر كه حق او غصب كرده، عذاب كن، آن كه به او اهانت كرده، خوار ساز و آن كه به پهلويش چنان زده كه فرزند خويش افكنده، در آتشت جاودان ساز. ملائكه هم مى گويند: آمين. فرائد السمطين، ج 2، صص 34- 36. 2. و لما جائت فاطمة خلف الباب لترد عمر و اصحابه عصر عمر فاطمة خلف الباب حتى اسقطت جنينها و نبت مسمار الباب فى صدرها و سقطت مريضة حتى ماتت؛ چون فاطمه پشت در آمد تا عمر و يارانش را بازگرداند، عمر، فاطمه را پشت در چنان فشرد كه جنين اش را سقط كرد و ميخ در به سينه اش فرورفت و به بستر بيمارى افتاد تا اين كه از دنيا رفت. الامامة و الخلافة، مقاتل بن عطية، صص 160 و 161. گرچه بنا نداشتم از اشعار شعراى معاصر و حتى قرون اخير به عنوان مؤيد شعرى بياورم اما دريغم آمد كه در انتهاى اين پيوست، قسمتى از شعر بلندى كه مرحوم آية الله علامه شيخ محمدحسين اصفهانى (كمپانى) در رثاى فاطمه عليهاالسلام سروده نياورم. [ر. ك: ديوان «الانوار القدسية»، صص 42- 44.]
و ما اصبها من المصاب و ما اصبها من المصاب مفتاح بابه حديث الباب مفتاح بابه حديث الباب
ان الحديث الباب ذو شجون ان الحديث الباب ذو شجون مما جنت به يد الخون مما جنت به يد الخون
ايهجم العدى على بيت الهدى ايهجم العدى على بيت الهدى و مهبط الوحى و منتدى الندى؟ و مهبط الوحى و منتدى الندى؟
ايضرم النار بباب دارها ايضرم النار بباب دارها و آية النور على منارها؟ و آية النور على منارها؟
و بابها باب نبى الرحمة و بابها باب نبى الرحمة و باب ابواب نجاة الامة و باب ابواب نجاة الامة
بل بابها باب العلى الاعلى بل بابها باب العلى الاعلى فثم وجه الله قد تجلى فثم وجه الله قد تجلى
ما اكتسبوا بالنار غير العار ما اكتسبوا بالنار غير العار و من ورائه عذاب النار و من ورائه عذاب النار
ما اجهل القوم فان النار لا ما اجهل القوم فان النار لا تطفى ء نور الله جل و علا تطفى ء نور الله جل و علا
لكن كسر الضلع ليس ينجبر لكن كسر الضلع ليس ينجبر الا بصمصام عزيز مقتدر الا بصمصام عزيز مقتدر
اذ رض تلك الاضلع الزكية اذ رض تلك الاضلع الزكية رزية لا مثلها رزية رزية لا مثلها رزية
و من نبوع الدم من ثدييها و من نبوع الدم من ثدييها يعرف عظم ما جرى عليها يعرف عظم ما جرى عليها
و جاوزوا الحد بلطم الخد و جاوزوا الحد بلطم الخد شلت يد الطغيان والتعدى شلت يد الطغيان والتعدى
فاحمرت العين، و عين المعرفة فاحمرت العين، و عين المعرفة تذرف بالدمع على تلك الصفة تذرف بالدمع على تلك الصفة
و لا تزيل حمرة العين سوى و لا تزيل حمرة العين سوى بيض السيوف يوم ينشر اللواء بيض السيوف يوم ينشر اللواء
و للسياط رنة، صداها و للسياط رنة، صداها فى مسمع الدهر فما اشجاها فى مسمع الدهر فما اشجاها
والاثر الباقى كمثل الدملج والاثر الباقى كمثل الدملج فى عضد الزهرا اقوى الحجج فى عضد الزهرا اقوى الحجج
و من سواد منتها اسود الفضا و من سواد منتها اسود الفضا يا ساعد الله الامام المرتضى يا ساعد الله الامام المرتضى
و وكز نعل السيف فى جنبيها و وكز نعل السيف فى جنبيها اتى بكل ما اتى عليها اتى بكل ما اتى عليها
ولست ادرى خبر المسمار ولست ادرى خبر المسمار سل صدرها خزانة الاسرار سل صدرها خزانة الاسرار
و فى جنين المجد ما يدمى الحشا و فى جنين المجد ما يدمى الحشا و هل لهم اخفاء امر قد فشى و هل لهم اخفاء امر قد فشى
والباب والجدار والدماء والباب والجدار والدماء شهود صدق ما به خفاء شهود صدق ما به خفاء
لقد جنى الجانى على جنينها لقد جنى الجانى على جنينها فاندكت الجبال من حنينها فاندكت الجبال من حنينها
اهكذا يصنع بابنة النبى اهكذا يصنع بابنة النبى حرصا على الملك فيا للعجب؟! حرصا على الملك فيا للعجب؟!
اتمنع المكروبة المقروحة اتمنع المكروبة المقروحة عن البكاء خوفا من الفضيحة؟ عن البكاء خوفا من الفضيحة؟
تالله ينبغى لها تبكى دما تالله ينبغى لها تبكى دما ما دامت الارض و دارت السما ما دامت الارض و دارت السما
لفقد عزها ابيها السامى لفقد عزها ابيها السامى و لاهتضامها و ذل الحامى و لاهتضامها و ذل الحامى
اتستباح نحلة الصديقة اتستباح نحلة الصديقة و ارثها من اشرف الخليقة؟ و ارثها من اشرف الخليقة؟
كيف يرد قولها بالزور كيف يرد قولها بالزور اذ هو رد آية التطهير اذ هو رد آية التطهير
ايوخذ الدين من الاعرابى ايوخذ الدين من الاعرابى و ينبذ المنصوص فى الكتاب و ينبذ المنصوص فى الكتاب
فاستلبوا ما ملكت يداها فاستلبوا ما ملكت يداها وارتكبوا الخزرية منتهاها وارتكبوا الخزرية منتهاها
يا ويلهم قد سالوها البينة يا ويلهم قد سالوها البينة على خلاف السنة المبينة على خلاف السنة المبينة
و ردهم شهادة الشهود و ردهم شهادة الشهود اكبر شاهد على المقصود اكبر شاهد على المقصود
و لم يكن سد الثغور غرضا و لم يكن سد الثغور غرضا بل سد بابها و باب المرتضى بل سد بابها و باب المرتضى
صدوا عن الحق و سدوا بابه صدوا عن الحق و سدوا بابه كانهم قد آمنوا عذابه كانهم قد آمنوا عذابه
ابضعة الطهر العظيم قدرها ابضعة الطهر العظيم قدرها تدفن ليلا و يعفى قبرها؟ تدفن ليلا و يعفى قبرها؟
ما دفنت ليلا بستر و خفا ما دفنت ليلا بستر و خفا الا لوجدها على اهل الجفا الا لوجدها على اهل الجفا
ما سمع السامع فيما سمعا ما سمع السامع فيما سمعا مجهولة بالقدر والقبر معا مجهولة بالقدر والقبر معا
يا ويلهم من غضب الجبار يا ويلهم من غضب الجبار بظلمهم ريحانة المختار بظلمهم ريحانة المختار
دعا
از حقيقت دعا و ضرورت، گونه ها، زمينه ها، آداب، موانع، آثار روش بهره بردن از آن كه در روايات آمده، در جاى ديگر گفتگو شده و در اين جا به اشاره مى گذرم.حقيقت
حقيقتش: عشق است و فقر، طلب است و نياز. به قول اقبال:وادى عشق بسى دور و دراز است ولى وادى عشق بسى دور و دراز است ولى طى شود جاده ى صد ساله به آهى گاهى طى شود جاده ى صد ساله به آهى گاهى
ضرورت
ضرورت: روح هاى پر كشيده از هستى، همان هايى كه هستى و زندگى ايشان را در رفتن ها مى دانند و ماندن را گنديدن و پوسيدن، اينها در اين جريان مانع هايى روبرو مى شوند. مانع هايى كه روح هايى كه سترگ حتى به عظمت كوه را هم به تزلزل و اضطراب مى كشاند. سرچشمه ى امن و امان دو چيزاست: يكى قرآن و ديگرى پيوند و دعا.گونه ها
گونه ها: 1. وسيله اى در هنگام شكستن ديگر وسيله ها. 2. وسيله اى در كنار ديگر وسيله ها. 3. وسيله نيست، هدف است، مقصد است. آنهايى كه مى خواهند در يك جمله از فقر و ضعف و عجز خويش و از توجه و لطف و قرب و بخشش او حرفى بزنند و با يك جمله اين همه را نشان بدهند، اينها دعا مى كنند تا نشان بدهند كه فقيرند و نشان بدهند كه غنى و سميع و قريب و مجيبى هم هست، اينها با دعا فقط مى خواهند از اين ربط و پيوند نشانى بدهند و مى خواهند كه غنا و قرب و سمع و اجابت او را يك جا امضا نمايند. [بشنو از نى، ص 20.]زمينه ها
زمينه ها: معرفت است و شناخت، خلوت است و تمركز. معرفتى به عظمت و جمال رب و به فقر و نياز خود به بلنداى راه و به عمق و وسعت گناه، تا آن حد كه گناهان را نه تنها در غيبت و زنا و لواط و شراب و... كه حتى در طاعات و خوبى هاى خود جستجو كنيم. «الهى من اكن محاسنه مساوى فكيف لا تكون مساويه مساوى» «الهى من كان حقايقه دعاوى فكيف لا تكون دعاويه دعاوى» بارى درك اين وسعت از گناه مى توان از مقايسه ها كمك گرفت. مقايسه ى كارها و اعمال خودمان با امكانات و نعمت هاى خدا. و مقايسه ى خودمان با اهل دنيا كه آنها در باطل خود استوارند و ما در حقمان سست و كوتاه. و مقايسه ى خودمان با خودمان كه در راه هوس ها كوشا هستيم و در راه تكاليف عذرتراش تسويف گر و قانع و متوقع. انسان نياز به خلوت و سكوت و اشك را در خود احساس مى كند و اگر به ايننياز اصيل پاسخ ندهد، در ابتذال زندگى روزمره رسوب مى كند و فسيل مى شود و آن گاه دلمردگى حداقل غرامتى است كه بايد بپردازد. و اين خلوت زمينه ى تمركز و توجه را فراهم مى كند تا خواست هايش از عمق جان باشند، و نه با دلى بازيگر و تنها لقلقه ى زبان.
