بـه رغـم هـمـه فـشارها و محدوديت ها، هرگز امام هادى (ع ) به مصالحه با ستمگران عباسى تن درنـداد.شـخـصـيـت الهـى و مـوقـعيّت اجتماعى امام (ع ) و مبارزه منفى اش با عباسيان ، براى آنان هـراس آور و نـاگـوار بـود. از ايـن رو، پس از آن همه جنايات در حق آن حضرت و حتى به زندان افكندنش ، سرانجام تنها راه چاره را خاموش كردن نور خدا و شهادت آن بزرگوار دانستند.بـديـن سـان ، آن حـضـرت در روز سـوم رجـب ، سـال 254 هـجـرى ، در چـهـل و دو سـالگـى ، در زمـان خلافت معتزّ، مسموم شد و به شهادت رسيد و در سامراء، در خانه خود، به خاك سپرده شد.(180)
زندگانى امام حسن عسكرى (ع )
ولادت
يـازدهـمـيـن پـيـشـواى شـيـعـيـان ، در روز دهـم ربـيـع الثـانـى سال 232 هجرى در مدينه ديده به جهان گشود.(181) نام آن بزرگوار، (حسن ) و كنيه اش ، (ابـو مـحـمـّد) و مـشـهورترين لقبش ، (عسكرى ) است .پدر گرامى اش ، امام هادى (ع ) و مادرش ، (حُدَيْث ) نام داشت .(182)
دوران امامت
امـام عـسـكـرى (ع ) در سـال 254 هـجرى عهده دار منصب امامت شد. آن حضرت ، دردوران كوتاه شش سـاله امـامـت خـود، بـا سـه تـن از خلفاى عباسى ، به نام هاى (معتزّ)، (مهتدى ) و (معتمد) معاصر بود.سـيـاست خلفاى معاصر امام عسكرى (ع )، ادامه سياست شوم اختناق و استبداد پيشين بود، ولى در ايـن مـيان امام عسكرى (ع ) بيش از پيشوايان پيشين دين ، تحت مراقبت و نظارت بود. علّت اين امر عبارت است :1 ـ در زمـان امـام عـسـكـرى (ع )، پيروان اهل بيت : به صورت گروهى پرشمار و نيرومند درآمده بـودنـد و در قـيـام هـاى پـى در پـى و بـا مـطـرح كـردن شـعـار (رضـاى آل محمّد(ص )، افكار عمومى را به سوى خاندان رسالت جلب مى كردند.(183) 2 ـ دسـتـگـاه حكومت ، از روايات و اخبار آگاه شده بود كه مهدى موعود(عج ) ـ ازميان برنده حكومت هـاى بـاطـل و خـودكـامـه ـ از نـسل امام عسكرى (ع ) است . شايد از اين روى بود كه (معتز)، خليفه عـبـاسـى ، تـصـمـيم به قتل آن حضرت گرفت و به (سعيد حاجب ) دستور داد تا امام (ع ) را به كوفه بَرَد و ميان راه ، به دور از چشم مردم ، او را بكُشد.امـام (ع ) در نـامـه اى به يكى از اصحاب خود، كه از شنيدن اين خبر ابراز نگرانى كرده بود، نـوشـت :(پـس از سـه روز فـرج خـواهـد رسـيـد.)(184) [يـعـنـى دسـتـور قـتـل ، مـنـتـفـى خـواهـد شد] پس از سه روز، تركانِ دربار عباسى ـ كه معتزّ را براى منافع خود خـطـرنـاك مـى ديـدنـد ـ بـر وى شـوريـدند و او را از خلافت بركنار كرده در سردابى زندانى ساختند تا جان سپرد.(185)
موضع گيرى ها و تلاش هاى فرهنگى ـ عقيدتى امام حسن عسكرى (ع )
الف ـ تلاش هاى علمى و فرهنگى
بـا ايـن كـه امام (ع ) دوران زندگى خود را در محدوديت و تحت مراقبت شديد دستگاه حكومت سپرى كـرد، مـوفـق شـد در بـعـد عـلمـى و فـرهـنـگـى گـامـهـاى بـلنـد و ارزنده اى بردارد. پاسخهاى مـسـتـدل و مـنـطـقـى آن حـضرت در ردّ شبهه ها، تبيين حق با روش مناظره و بحث هاى علمى ، صدور بيانيّه ها و نوشتن نامه هاى علمى ، و تعليم و تربيت شاگردان ، همه گوياى تلاش هاى علمى و فرهنگى آن حضرت است .