دوازدهـمـيـن امـام مـعـصـوم و آخـريـن وصـى پـيـامـبـر(ص )، در سـپـيـده دم جـمـعـه ، نـيـمـه شـعـبـان سال 255 يا 256 هجرى در (سامرّاء) چشم به جهان گشود.(188) از مشهورترين لقب هايش ، (مـهـدى )، (قائم )، (حجّت ) و (بقيّة اللّه ) است . پدر گرامى اش ، پيشواى يازدهم ، حضرت امام حـسـن عـسـكـرى (ع ) و مـادر ارجـمـنـدش ، (نـرجـس ) دخـتـر (يـوشـعـا) پـسـر قـيـصـر روم و از نسل (شمعون ) يكى از حواريين حضرت مسيح است .(189) در دوران امـامـت امـام حـسـن عـسـكـرى (ع )، حـكـّام بـنى عباس به شدت نگران بودند. اين نگرانى مـربـوط بـه اخـبـار و احـاديـثـى فراوان از پيامبر(ص ) و ائمه : بود، كه بنابر آن ها امام حسن عـسكرى (ع ) صاحب فرزندى خواهد شد و او بر هم زننده اساس حكومت ها و واژگون كننده تاج و تـخـت هـاسـت و دنـيـا را پر از عدل و داد خواهد كرد.(190) از اين رو، امام حسن عسكرى (ع ) سخت تحت نظر بود و دستگاه خلافت سعى مى كرد تا از پديد آمدن اين نوزاد جلوگيرى كند و از اين رو بـود كـه دوران حـمـل و تـولد حـضـرت مـهـدى (عـج )، از مـردم نـهـان بـود و خـداونـد متعال حمل آن بزرگوار را، مانند موسى (ع )، مخفى كرد و آثار حاملگى در مادر آن حضرت آشكار نبود.(191) روش امـام حـسن عسكرى (ع ) چنين بود كه در عين پنهان داشتن فرزند ارجمند خويش از ديده عموم ، در فـرصت هاى مناسب ، شيعيان مورد اعتماد را از وجود حضرت مهدى (عج ) آگاه مى فرمود و آنان را بـه فيض درك حضورش مى رسانيد تا بدين سان ، به تولد و وجودش يقين بياورند و در هنگام بايسته ، به ديگر شيعيان اطلاع دهند و پس از آن حضرت به گمراهى نيفتند.
دوران غيبت
از آن جـا كـه زمـيـنه پذيرش حكومت عدل الهى فراهم نبود و مردم ، شايستگى و آمادگى حضور و يـارى آن حـضرت را نداشتند و تمامى پيشوايان پيشين به دست دستگاه خلافت جور به شهادت رسـيـده بـودنـد، مـشـيت و حكمت الهى بر اين تعلق گرفت كه پيشواى دوازدهم ، از انظار عمومى غـايـب بماند، هر چند جامعه اسلامى از وجود آن حضرت همچون خورشيد از پس ابر، همچنان بهره مى برد.غيبت پيشواى دوازدهم ، داراى دو مرحله است : مرحله كوتاه مدت (غيبت صغرا) و مرحله دراز مدت (غيبت كبرا).
الف ـ غيبت صغرا
غـيـبـت صـغـرا، از آغـاز دوران امـامـت آن حـضـرت ، يـعـنـى سـال 260 هـجـرى ، آغـاز شـد و تـاسـال 329 هـجـرى ادامـه داشـت ، هـر چـنـد بـرخـى آغاز آن را سال 255، يعنى سال ولادت آن حضرت ، دانسته اند.(192) ارتباط مردم با امام زمان (عج ) در دوران غـيـبـت صـغـرا، كـه هفتاد سال به طول انجاميد، از طريق سفيران و نايبان خاص آن حضرت بـود. آنـان مـشـكـلات ، مسائل و خواسته هاى شيعيان را به محضر امام زمان (عج ) مى رسانيدند و رهـنـمـودهـا و پـاسـخ هـاى كـتـبـى يـا شـفـاهـى آن بـزرگـوار را بـه شـيـعـيـان مـنـتقل مى كردند. البته ، در اين دوران چه بسا افرادى ديگر نيز كه از مقامى ويژه نزد حضرت برخوردار بوده اند، به افتخار ديدارش نايل آمده اند، ولى سمت سفارت و نيابت خاص نداشته اند.سفيران و نايبان امام عصر(عج ) در دوران غيبت صغرا عبارت بودند از:1 ـ عـثـمـان بـن سـعـيـد عـَمْرى ، كه از چهره هاى برجسته شيعه و مورد وثوق امام هادى (ع ) و امام عسكرى (ع ) بوده است .2 ـ مـحـمـّد بن عثمان عَمْرى ، كه حدود چهل سال عهده دار اين سمت بوده است . او نيز همچون پدرش از مـرتـبـتـى والا بـرخـوردار و مـورد وثـوق امـام عـسـكـرى (ع ) و امـام زمـان (عـج ) بـوده و از او تـاءليـفـاتـى در زمـيـنـه فـقـه بـر جـاى مـانـده اسـت . درگـذشـتـش در سال 304 يا 305 هجرى ذكر شده