ب) معلم ثالث - اندیشه سیاسی مسکویه نسخه متنی

نقل برخى، مسكويه اسم شهر و منطقه‏اى است كه ابوعلى بدان منسوب است و يا معرّب مُشْكُويه است و چون وى مُشك را دوست مىداشت اين لقب را بدو داده‏اند؛ بنابراين، اصل واژه «مُشكُويه» (به ضم ميم و كاف) مىباشد كه معرب شده و به صورت مسكويه (به كسر ميم و فتح كاف) درآمده است. اما به نظر مىرسد مسكويه مركب از دو بخش «مسك» و «اويه» است كه مسك آن معرب مشك (به كسر يا ضم ميم) است و «اويه» كه پسوند فارسى است همانند سيبويه و دادويه بدون تصرف باقى مانده است. مشكويه در فرهنگ‏ها به سه معنا آمده است: گاهى به معناى كاخ و بالاخانه و سراپرده شاهان و گاهى به يك +نوع از نواهاى موسيقى كهن اطلاق مىشود و در گذشته نام شهركى از توابع رى بوده است و برخى گفته‏اند كه زادگاه ابوعلى مسكويه همين شهرك بوده است.1

ب) معلم ثالث

مسكويه در عرصه‏هاى مختلف علمى عصر خويش هم‏طراز فيلسوفانى، چون كندى، ابوعلى سينا، ابن عامرى، ابو سليمان سجستانى است و شارحان و گزارش‏نويسان وى را با القابى، از قبيل فيلسوف، حكيم، طبيب، رياضىدان، شاعر، مورخ، مهندس و اديب ياد كرده‏اند. مع‏الوصف، لقبى كه وى را در فرآيند تاريخ انديشه متمايز مىسازد و او را از سرچشمه‏هاى تفكر محسوب مىكند عنوان «معلم ثالث» است.2 پيش از وى ارسطو را در يونان باستان «معلم اوّل» و فارابى را در جهان اسلام «معلم ثاني» لقب داده‏اند و هر دوى آن‏ها از جايگاه تأسيسى در بخش‏هاى فلسفه و حكمت در يونان و جهان اسلام برخوردار بودند. اعطاى لقب معلم ثالث به مسكويه نيز در حالى كه ابوعلى سينا، معاصر وى، هم نامزد اين لقب بود حكايت از نقش تأسيسى وى دارد. نوآورىهاى او در ترسيم اصول و مبانى فلسفه اخلاق اين لقب را به صورت انحصارى به وى داده است. دكتر امامي

1. ابوالقاسم امامى، مقدّمه «تجارب الامم»، ج 1، ص 25.

2. محسن امين، اعيان الشيعه، به كوشش حسن امين، ج 3، ص 158.