نتيجه - اندیشه سیاسی مسکویه نسخه متنی

نتيجه

از آن‏چه گذشت، مىتوان فلسفه اجتماع معلم ثالث را در سه مقوله ذيل جمع‏بندى كرد:

1 ـ ماهيت اجتماع

از نظر مسكويه، اجتماع براساس علل مختلف بر محور «محبت» و «انس طبيعي» شكل گرفته و به اجتماع پايدار و با ثبات و اجتماع ناپايدار تقسيم مىشود.

2 ـ انواع اجتماع

در فلسفه اجتماعى او، اجتماعات به دو نوع كامل و ناقص تقسيم مىشوند كه اجتماع كامل به شكل مدينه و مملكت و اجتماع ناقص شامل خانواده، محله، كوى و اجتماع روستا است.

3 ـ منشأ حيات اجتماعى

براى پاسخ‏گويى به فلسفه حيات جمعى كه آيا براساس فطرت و طبيعت است و يا براساس ضرورت؟ مسكويه هر دو جهت را در شكل‏گيرى حيات جمعى مؤثر مىداند و براساس آن‏ها از راه‏هاى ذيل بر ضرورت اجتماع استدلال مىكند:

الف) انسان‏ها مدنى بالطبع‏اند و براساس طبيعت‏شان اجتماع را برگزيده‏اند؛

ب) انسان‏ها به تنهايى به تحصيل فضايل و كمالات خود قادر نيستند؛

ج) بشر در مواجهه با طبيعت كاستىهاى بسيارى دارد و به تنهايى به تأمين ضرورت‏هاى زندگى و ادامه حيات قادر نيست؛

د) ادامه حيات فردى مستلزم ظلم و تجاوز به حقوق ديگران است؛

هـ) انسان‏ها از روى خرد براى ادامه زندگى، تحصيل معاش، سعادت خويش و دفع ستم براساس مقتضاى عدالت، اجتماع را به وجود آورده‏اند.

بنابراين، معلم ثالث در مورد نخست براساس «طبيعت»، و در چهار مورد ديگر بر مبناى «ضرورت»، حيات اجتماعى را براى بشر توجيه مىكند و برخلاف ديگران كه تنها يك مورد را علت تامّه در شكل‏گيرى جوامع بشرى محسوب مىكنند او در شكل‏گيرى اجتماع به ويژه اجتماعات مدنى مجموع موارد پنجگانه را مؤثر مىداند.