2 ـ ضرورت تحصيل فضايل - اندیشه سیاسی مسکویه نسخه متنی

دارد تا انس بين مسلمين را افزايش بدهد:

چون فهميدى كه انسان بالطبع مأنوس است، بر ما لازم است كه بر انس و مصاحبت حريص باشيم و ابناى جنس خودمان را وادار بر كسب انس نماييم تا آن‏كه دوستىها و محبت‏ها به قدر توانايى از دست نرود و اين‏كه شرايع مقدسه و عادات جميله براى انسان‏ها، مهمانىها و اجتماعات را در مجالس و محافل وضع فرموده است براى تحصيل انس است و شايد شريعت اسلام به همين دليل بر مسلمانان واجب كرده است تا روزانه پنج نوبت در مساجد اجتماع كنند و نماز جماعت را بر فرادى تفضيل داده است، براى اين‏كه انس طبيعى بالقوه را بالفعل در خارج محقق نمايد و....1

2 ـ ضرورت تحصيل فضايل

معلم ثالث فضيلت‏هاى انسانى را به دو بخش فضيلت‏هاى فردى و جمعى تقسيم كرده و معتقد است فضايل جمعى جز با معاونت و هم‏كارى ديگران قابل دست‏يابى نيستند. وى در «تهذيب الاخلاق» چنين مىگويد:

ليست الفضايل اعداماً بل هى افعال و اعمال تظهر عند مشاركة الناس و مساكنتهم و فى المعاملات و ضروب الاجتماعات و نحن انما نعلم و نتعلم الفضايل الانسانية التى نساكن بها الناس و نخالطهم و نصبر على اذاهم لنصل منها و بها الى حال اخري؛2 فضايل عدم و نيستى نيست، بلكه كارها و كردارهايى است كه از فرد هويدا مىگردد وقتى كه در ميان مردمان مختلف و گروه‏هاى متفاوت در مجالس و محافل باشد. ما مىدانيم كه فضايل و خوىهاى نيكو را از مردم مىآموزيم، چه با آن‏ها در ميدان‏ها، خانه‏ها و پرستشگاه‏ها به سر برده و بر ناهنجارى آن‏ها صبر نموده تا كار خوب را از كار بد و درستى را از ستمكارى و خوش‏رفتارى را از

1. همان.

2. همان، ص 49.