اندیشه سیاسی مسکویه نسخه متنی

مىپاشيد و اين حقيقتى قابل مشاهده است، زيرا خاك در جوهر، كميّت و كيفيت با هوا، آب و آتش متفاوت است، همان‏طور كه هوا، آب و آتش با يك‏ديگر متفاوت‏اند، پس اگر نسبت ميان خشكى موجود در خاك و رطوبت موجود در آب و بين قواى آن‏ها از جهت اضافه برابرى نبود يكى بر ديگرى غالب مىآمد، سرماى آب در مقايسه با گرماى هوا و وضعيت آن دو با هم در مقايسه با آتش نيز همين‏گونه است، البته اين نسبت از جهت جوهر، كميت و كيفيت نيست، زيرا در آن‏ها با هم متفاوت‏اند و اين تساوى از جهت نسبت اضافى است، چنان‏كه قدرت مقدارى از گرما در مقابل قدرت مقدار بيش‏ترى از سرما مقاومت مىكند و مقدار كمى از آن معادل مقدار زيادى از اين قرار مىگيرد تا نيروى آن دو با هم مساوى شوند و براساس همين نسبت ساير عناصر با يك‏ديگر برابر مىشوند.

نسبت اضافه در مركبات، يعنى جانداران و گياهان و جمادات نيز وجود دارد. در اين نسبت هرچه برابرى بيش‏تر باشد آن اشياى مركب پايدارتر خواهند بود و تضاد و تغالب آن‏ها كمتر شده و ديرتر تغيير مىكنند و صورت‏شان كندتر دگرگون مىگردد. طلا از جمله مركباتى است كه اين كمال را در خود دارد و يا نزديك بدان است، به همين سبب از ميان جواهر مركب استوارى بيش‏ترى دارد. كنكاش در دست‏يابى به اين نسبت، علت دشوارى كار كيمياگران و نگارش نوشتارهاى فراوان در اين رشته شده كه به صورت رمز و اشاره بيان شده و به «علم موازين» موسوم گرديده است. به يقين، علم كيميا دانشى سخت و دشوار و بسيار پررنج است.

ممكن است كسى سؤال كند به‏رغم آن‏كه انسان پيچيده‏ترين تركيب را دارد چگونه به شريف‏ترين موجودات در نظام خلقت شناخته شده است؟ اين داورى با آن‏چه گفتيم و قاطعانه بيان كرديم تعارض دارد. اگر اين شبهه مطرح شود در جواب آن خواهيم گفت كه انسان تنها از آن جهت شريف