اندیشه سیاسی مسکویه نسخه متنی

بدرفتارى تميز دهيم.

از نظر مسكويه، كسانى كه از مردم كناره‏گيرى كرده‏اند از هرگونه فضيلت بىبهره‏اند:

گروهى به نادانى از آمد و شد مردم كناره كرده يا در غارهاى كوهستان و يا در صومعه‏هاى بيابان‏ها و يا در گرد شهرها روزگار خود را گذرانده‏اند از فضايل بشريه هرگز بهره‏مند نشده، بلكه مانند موش دشتى و خزنده‏هاى متحرك هستند، چه كسى كه در شهرها ساكن نشود و با مردم آميزش ننمايد هرگز عفت، شجاعت، سخاوت و عدالت را تحصيل نخواهد كرد، نيرو و ملكات او تماماً بيهوده و باطل گرديده، نتواند روى بر نيكويىها و درستىها آورد.1

نكته‏اى كه معلم ثالث اهتمام زيادى بدان دارد، هم‏آهنگى و هم‏سويى بُعد جسمانى و روحانى در حيات اجتماعى است؛ از اين‏رو، همان‏طور كه تأمين معاش، اجتماع را براى انسان ضرورى مىنمايد تحصيل سعادت و فضيلت نيز آن‏را لازم مىكند. ايشان با دو «طبيعت» اوّلى و دو «ضرورت» ثانوى بر ضرورت اجتماع، براى هر دو بُعد استدلال مىكند، زيرا به اعتقاد وى، انسان‏ها اولاً: «مطبوعون على النقصانات» بالطبع ناقص‏اند و در انطباق با طبيعت، به اين نقيصه‏ها كه در هر دو بُعد مادى و معنوى است، پى مىبرند و ثانياً: همه انسان‏ها «مدنيون بالطبع» با طبيعت اجتماعى آفريده شده‏اند، به‏طورى كه كمال و تمام بُعد جسمانى و روحانى خود را بدون هم‏كارى با ديگران غيرممكن مىبينند. از طرفى انسان‏ها براى ادامه حيات خويش به برطرف كردن نواقص خود نياز دارند و چون به تنهايى به رفع آن قادر نيستند به «ضرورت» هم‏كارى ديگران را مىطلبند و از اين‏جا است كه وى دو اصطلاح «تأحد» به معناى جمع‏گرايى و يك‏رنگى و

1. همان.