اندیشه سیاسی مسکویه نسخه متنی

وى در ادامه، به جمله معروف اردشير بابكان، حكيم فارس، تمسك مىكند كه گفته است: دين و سياست دو برادر توأم هستند كه هيچ كدام بدون ديگرى به انجام نمىرسد:

فالدين اسّ والملك حارس و كل ما لا اسّ له فمهدوم و كل ما لا حارس له فضائع؛1 دين اساس است و پادشاه، نگهبان آن و هر آن‏چه را اساس نباشد از بين مىرود و هر آن‏چه را نگهبان نباشد ضايع مىگردد.

از مجموعه آثار مسكويه چنين برمىآيد كه وى حوزه سياست را حوزه عقلانيت بشرى مىداند؛ بنابراين، نه تنها روح شريعت نمىتواند با سياست مخالف باشد، بلكه از نظر او دين‏داران واقعى كسانى هستند كه با شريعت همدم و همراه باشند: «ان يأنس بالشريعة و يستسلم لها».2 و به حكمت و عقلانيت كه مطابق با شريعت است تن در دهند، زيرا «قوام سياست و پادشاهى با شريعت است، به‏طورى كه زوال شريعتْ زوال سياست و زمام‏دارى را در پى دارد».3

آن‏چه در انديشه مسكويه مهم مىنمايد هم‏سويى و هم‏آهنگى كارويژه‏هاى دين و سياست است. از نظر او، هر دو (دين و سياست) به دنبال تدبير و سامان دادن به رفتارهاى فردى و اجتماعى انسان‏ها و ايجاد و ترويج ملكات ارادى و افعال فاضله و بستر سازى براى نيل به سعادت‏اند.4 ايشان شريعت را با سياست الهى برابر مىداند:

الشريعة هى سياسة اللّه‏ و سنته العادلة التى بها مصالح العباد فى الدنيا والاخرة؛5 شريعت عبارت از سياست الهى و سنت عادله پروردگار است كه مصالح بندگان در دنيا و آخرت به آن بستگى دارد.

1. همان.

2. همان، ص 121.

3. ابوعلى مسكويه، الحكمة الخالده، ص 371.

4. تهذيب الاخلاق، ص 54.

5. همان، ص 105.