اندیشه سیاسی مسکویه نسخه متنی

الف) اخبار مربوط به اعجاز الهى پيامبران كه مافوق تجربه بشرى است و در مواجهه با رويدادها نمىتوان از آن استفاده كرد؛

ب) افسانه‏هاى موهوم و آميخته با خرافات؛

ج) اخبارى كه صحت آن‏ها را عقلاً نمىتوان تأييد كرد؛

د) اخبارى كه در وقايع خاصى رخ داده و قابل تكرار نمىباشد.

از آن‏چه بيان شد، مىتوان به اين نتيجه رسيد كه در نظر معلم ثالث، تاريخ و سياست با هم پيوند وثيق و ناگسستنى دارند، زيرا اولاً: وى هر كجا از رويدادهاى سياسى و سرگذشت اميران و سلاطين و سياست‏هاى آن‏ها سخن مىگويد انديشه‏اش در درون خود به صورت صريح و يا ضمنى به نمونه كاملى از حكومت، اجتماع و سياست اشاره دارد و به تعبير محمد اركون، مسكويه در تاريخ خويش به الگوى مدينه فاضله‏اى كه فارابى ترسيم كرده بود فكر مىكرد،1 و به همين دليل در حاشيه نقل بسيارى از رخدادهاى سياسى دوران خويش، به ارزيابى ارزشى آن‏ها مىپردازد و ضمن حفظ امانت در نقل حوادث، داورى خود را نيز ثبت كرده است.

ثانياً: مطالعه تاريخى در حقيقت، مطالعه سياست در عصر گذشته است و تاريخ، همانند نخى كه غير منقطع ادامه دارد به شكل متصل و مستمر است؛ بنابراين، سياست امروز ادامه تاريخ ديروز است در نتيجه، اصول سياست امروز نتيجه تجربه‏ها و داده‏هاى زمان گذشته است. به اعتقاد مسكويه، نسل‏هاى بعدى همواره ميراث خوار نسل‏هاى قبلىاند و در مرحله بالاتر، فرهنگ‏ها و تمدن‏هاى بشرى متأثر از فرهنگ‏ها و تمدن‏هاى گذشته مىباشند. در حقيقت، اين نوع نگرش تاريخى كه در گذشته رواج داشت هيچ‏گاه تاريخ را به صورت قطعه جداگانه‏اى مطالعه نمىكرد.

مهم‏ترين اثر تاريخى مسكويه، «تجارب الامم» است كه از نظر بيانِ رخدادهاى سياسى به دو بخش تقسيم مىشود: بخش نخست از آغاز تا حوادث

1. نزعة الانسنه فى الفكر العربى، ترجمه هاشم صالح، ص 238.