اندیشه سیاسی مسکویه نسخه متنی

است در اجتماعى صورت گيرد كه افراد آن همبستگى و هم‏آهنگى نداشته باشند كه به اعتقاد مسكويه، نمىتوان در چنين جامعه‏اى به همه ابعاد انسانى و نيازها دست يافت، زيرا آن اجتماعْ ناقص و زوال‏پذير است. ايشان براى تبيين ضرورت دولت به دو نوع تفكر اشاره مىكند:

1 ـ تفكرى كه معتقد است جامعه تنها ابزارى براى تأمين ضرورت‏هاى اوليه و «صرف‏العيش» است كه از آن، با عنوان «تفكر زاهدانه»1 و عزلت‏گرا ياد مىشود. ايشان در «تهذيب الاخلاق» مىگويد:

گروهى به نادانى فضيلت را در زهد و كناره‏گيرى از مردمان پنداشتند، به‏طورىكه انسان‏ها در نمادهاى كوهستان، يا در صومعه‏هاى بيابان و يا در گرد شهرها زندگى كنند؛ اينان هرگز از فضايل بشرى بهره‏اى نمىبرند، زيرا كسى كه در شهرها ساكن نشود و با مردم آميزش ننمايد هرگز عفت، نجدت، سخاوت و عدالت در وجودش ظاهر نمىگردد.2

مسكويه گاهى از اين نوع زندگى به «توحش» تعبير كرده و مىگويد: «التوحش هو ضد التمدن؛3 توحش نقطه مقابل تمدن است.» هم‏چنين اين گروه به حكومت هيچ اعتقادى ندارند.

2 ـ تفكر ديگر انسان را مدنى بالطبع مىداند كه به حكم ضرورت طبعى و عقلى به هم‏كارى ديگران محتاج است: «والحاجة صادقة والضرورة داعية الى حال تجمع و تألف بين اشتات الاشخاص؛4 نيازمندى انسان به دليل نقصان طبيعى حكم مىكند كه بايد در اجتماع زندگى كرد.» و اجتماع بدون حكومت و حاكميت، اجتماع ناقص و در معرض زوال است؛ بنابراين، كمال و سعادت آدمى تنها در سايه دولت و حكومت امكان‏پذير است. مسكويه براى تقويت اين ديدگاه

1. همان، ص 251 و تهذيب الاخلاق، ص 49.

2. تهذيب الاخلاق، ص 49.

3. همان، ص 147.

4. همان، ص 125.