لطفا منتظر باشید ...
1 ـ عامل «نيازمندي»
كمبودى كه در قواى انسانها است براى تأمين همه مايحتاج او كفايت نمىكند و انسان در چالش با طبيعت، از نقصان خويش رنج مىبرد؛ بنابراين، وى براى جبران اين نقيصه در پى رفع نياز برمىآيد و در نهايت، تنها راه بقاى خويش را در اجتماع مىبيند.2 ـ عامل «تفاوت» نيازها
انسانها در نيازمندى خويش همانند نيستند و احتياجاتشان روى يك موضوع متمركز نشده است. هر فرد و گروهى ممكن است نياز به چيز خاصى داشته باشند، در حالى كه ديگران از آن بىنياز باشند و حتى مازاد بر نياز داشته باشند.مسكويه معتقد است كه انسانها براى رفع نياز و بهرهگيرى از مزيتهاى نسبى ديگران تعاون و تعامل را بر مبناى عقلانيت انتخاب كردهاند و محصول اين تعاون، اجتماعاتى است كه در سير استكمالى خود از نقصان به كمال مىرسد و از اجتماعات كوچكى، نظير خانواده، كوى، محله و ده به اجتماع بزرگ مدينه و مملكت و در نهايت، به اجتماع جهانى معموره ارض منتهى خواهد شد. در فلسفه سياسى مسكويه سه عامل در ساماندهى به اين روند استكمالى مؤثر است: اوّل، دين و سيره اخلاقي؛ دوم، مودّت و معاملت و معاشرت با ديگران و در نهايت، پادشاهى و سلطنت كه نقش رهبرى يك ملت را برعهده دارد.2 چنانچه1. الهوامل والشوامل، ص 250.2. همان، ص 121.
