اندیشه سیاسی مسکویه نسخه متنی

است، به‏گونه‏اى كه بر يك‏ديگر غلبه نجويند و هر قوه متضاده در ماده او با هم ساخته باشند و كارها برحسب قوه مميزه او با نظم و ترتيب به طورى كه سزاوار است به ظهور آيد و منتهى به تدبير مدنى شود كه همان افعال و قوا را ميانه مردم جارى و سارى كرده و عموم مردمان را به سعادت مشترك مانند خود نايل كند.1

ايشان در كتاب «الفوز الاصغر» تحصيل كمال و سعادت را تنها از راه حكمت مىداند و حكمت دو جزء دارد كه غايت بعثت همه انبياى الهى است تا همه انسان‏ها و جوامع را بر طريق آن هدايت كنند. وى سپس در شرح آن مىگويد:

كسى كه حكمت عملى را فرا گرفته و تهذيب نفس كند صلاحيت تدبير را مىيابد و مىتواند به تدبير و سياست منزل، مدينه و مملكت بپردازد، چنين كسى كه در هر دو جزء حكمت به كمال رسيده باشد، فقد استحق ان يسمى حكيماً و فيلسوفاً و قد سعد السعادة التامة.2

به اعتقاد مسكويه، انسان كاملى كه در جايگاه «مدبر مدن» قرار مىگيرد وظيفه تأمين سعادت همه اجتماع را برعهده مىگيرد: «يجب على مدبر المدن ان يسوق كل انسان نحو سعادته التى تخصه؛3 بر مدبر مدينه لازم است كه همه انسان‏ها را به سوى سعادتشان هدايت كند». اما اين سؤال مطرح مىشود كه مفهوم و ماهيت سعادت و كمال و خير چيست؟ غايت حكومت مطلوبى كه انسان‏ها در آن سعادتمند مىشوند كدام است؟ براى پاسخ‏گويى به اين سؤال‏ها ابتدا مفهوم اين اصطلاحات را بيان مىكنيم:

1. تهذيب الاخلاق، ص 58.

2. الفوز الاصغر، ص 67 و 68.

3. تهذيب الاخلاق، ص 81.