اندیشه سیاسی مسکویه نسخه متنی

نفقات ندارند تا به طلا و نقره محتاج گردند و شهوات ندارند تا نيازمند به ضبط نفس گشته، فضيلت عفت را به دست آورند.1

انسان‏ها براى ايجاد فضايل و گسترش خيرات و وصول به سعادت، به مقتضاى طبيعت و سرشت اجتماعى خويش، سازمان سياسى و حكومت را ايجاد مىكنند. مسكويه در مباحث «سعادت‏شناسي»، سعادتمندان را به چهار گروه تقسيم مىكند:

1 ـ كسانى كه از بدو ولادت، اهل فضيلت، خير، نجابت و كرامت‏اند؛

2 ـ افرادى كه با تلاش و مشقت طى طريق مىكنند تا با آموختن علم و حكمت به سعادت برسند؛

3 ـ كسانى كه خود به خود پى سعادت نمىروند، بلكه آن‏ها را بايد با اكراه، يا به قوت تأديبانه شرعيه و اجراى سياسات و يا به تعليمات حكيمانه وادار كرد؛

4 ـ كسانى كه اميدى از آن‏ها در خير و شر نباشد.2

معلم ثالث سعادت گروه اوّل را توفيق الهى، سعادت گروه دوم را انگيزه درونى و سعادت گروه سوم را در حوزه وظيفه حكومت مىداند؛ از اين‏رو، تصريح مىكند كه: «يجب على مدبر المدن ان يسوق الناس نحو سعادته؛3 بر حاكم جامعه واجب است كه مردم را به سوى سعادت هدايت كند». روشن است كه مراد مسكويه از مردم همان گروه سوم مىباشد. حكومت و حاكميت بايد زمينه رشد و هم‏كارى همگانى را فراهم آورد تا خيرات و سعادت‏ها از آن ناشى شود. مسكويه بارها مىگويد كه ساخت آدمى و توانايىها و استعدادهاى او به گونه‏اى نيست كه به‏صورت فردى بتواند به اهداف خود برسد، بلكه اجتماعِ افرادِ بسيار و هم‏كارى آنان لازم است تا براساس اخلاق فردى شالوده «محبت» را در «اخلاق مدني» منعكس كرده و دوستى و حبِّ ذات را به ديگران امتداد بخشد؛

1. همان، ص 148.

2. همان، ص 150.

3. همان، ص 81.