اندیشه سیاسی مسکویه نسخه متنی

از مجموعه آثار مسكويه چنين برمىآيد كه ابوعلى احمد بن محمد مسكويه رازى در نهم ماه صفر 421 هجرى قمرى در اصفهان از دنيا رفته و در محله خواجو به خاك سپرده شده است.1 از تاريخ ولادتش اطلاعات دقيقى در دست نيست، اما برحسب قرائن و طول عمر ايشان، نوعى اتفاق‏نظر به وجود آمده كه گويا وى در فاصله سال‏هاى 320 ـ 325 هجرى قمرى در شهر رى به دنيا آمده است.

قِفطى معتقد است كه مسكويه عمرش طولانى بوده است: «عاش زماناً طويلاً».2 و خود ايشان در «تجارب الامم» در ذيل حوادث سال 340 هجرى قمرى از طول مصاحبت و كثرت مجالست با «ابومحمد مهلبي» وزير دربار آل‏بويه خبر داده و در گزارش سال 341 هجرى قمرى از مقام نديمى خود سخن رانده است3 و چون «مهلبي» براساس نقل خودِ مسكويه، حدود هشت سال مقام وزارت داشت، در 27 جمادى الاولى 339 به مقام دبيرى و در سال 345 هجرى قمرى به مقام وزيرى منصوب شد و تا هنگام وفات در 24 شعبان 352 در اين منصب بود و در مجموع حدود چهارده سال در اين دو مسؤوليت مهم اشتغال داشت؛ بنابراين، طول مصاحبت و مقام نديمى مسكويه در دستگاه ايشان اين فرضيه را ايجاد مىكند كه وى در اين هنگام نبايد كم‏تر از بيست سال داشته باشد و با همين مقدمات، بسيارى از شرح‏حال‏نويسان وى به همين نتيجه رسيده‏اند.4

شيخ عبداللّه‏ نعمه مىنويسد:

چون نوشته‏اند كه به مصاحبت وزير مهلبى كه در سال 339 هجرى وزارت به او رسيد و در سال 352 درگذشت، نائل آمده است؛ از اين‏رو، گمان

1. محمد باقر موسوى خوانسارى، روضات الجنات، الجزء الاول، ص 257.

2. على بن يوسف قفطى، تاريخ الحكماء، ص 332.

3. ابوعلى مسكويه، تجارب الامم، ترجمه علينقى منزوى، ج 6، ص 163، 206 و 247.

4. احمد بن عبدالملك ابوعزه، دائرة المعارف بزرگ اسلامى، ج 6، مقاله دكتر ابوالقاسم امامى در مورد ابوعلى مسكويه، ص 56 ـ 62.