اندیشه سیاسی مسکویه نسخه متنی

داراى استعدادى فائقه مىداند كه بالطبع ميل به فضايل پيدا كرده‏اند ـ از گروهى به نام «ضابط لنفسه»1 ياد مىكند. آن‏ها كسانى هستند كه بالطبع به فضايل ميل ندارند، ولى با خودسازى و پرهيزكارى توانسته‏اند ملكه عفت و عدالت را در وجود خويش به وجود آورند، چنان‏كه معلم ثالث مىگويد:

اكثر امور انسانى جز با معاونت و مشاركت ديگران به سامان نمىرسد، زيرا انسان‏ها نقص دارند و نمىتوانند به امور خود نايل آيند. از طرفى، آثار ابداع و خلاقيت در جامعه به ظهور مىرسد و چون در اجتماع جمعيت بسيارى وجود دارد كه داراى آرا و افكار گوناگون و خواهش‏هاى نفسانى و منافع شخصى مداخله‏گر هستند، پس به واسطه صادق نياز شديدى هست، و در امورى كه جز با مشاركت انجام نپذيرد و خواهش‏ها و منافع در آن متكثر باشد، سياست اقتضاى آن دارد كه كسى حاكم شود كه نظرش مقبول بوده و از هوا و تعصب به دور باشد. اگر چنين رهبرى يافت شد به صواب و عدالت نزديك است و اگر يافت نشد رهبر موجود بايد تلاش كند كه به آن دو كم‏تر آلوده شود و يا آن‏كه بيش‏ترين ضبط‏النفس را داشته باشد و بيش‏تر از همه با هواى نفس مبارزه كند تا از گرايش‏هاى نفسانى مصون بماند و در جامعه اتفاق كلمه را برقرار كند و عدالت را مستقر گرداند تا هم‏آهنگى و هم‏دلى و وحدت را ايجاد، و پراكندگى و تفرقه را زايل كند.2

3 ـ رهبرى جمعى غير حكما

رهبرى در نظام مطلوب معلم ثالث، چه در حكيمان و چه غير آن، فردى است و در تصميم‏گيرى و اجراى سياست به قدرت متمركز اهميت داده شده، اما در صورت فقدان رهبرى حكيم و يا غيرحكيمى كه واجد شرايط رهبرى باشد،

1. ابونصر فارابى، فصول منتزعه، تحقيق دكتر فوزى مترى نجّار، ص 34.

2. الهوامل والشوامل، ص 68.