مناسک حج نسخه متنی

آية الله تبريزى، آية الله خويى: مصدود از حج، چنانچه از موقف عرفات و مشعر يا خصوص موقف مشعر مصدود باشد، وظيفه اش قربانى در محلّ صدّ و بيرون آمدن از احرام است و احتياط اين است كه علاوه بر قربانى، حلق يا تقصير نيز بنمايد و چنانچه مصدود از طواف و سعى بعد از موقفين و اعمال منى ( قبل يا بعد از آن ـ آية الله تبريزى ) باشد در اين صورت اگر نتواند نايب بگيرد، وظيفه اش قربانى در محلّ صدّ است و اگر بتواند براى طواف و سعى نايب بگيرد، احوط اين است كه هر دو وظيفه را انجام دهد;

يعنى هم قربانى كند و هم نايب بگيرد ( گرچه اظهر جواز اكتفا به قربانى است در صورتى كه جلوگيرى از دخول در مكه باشد و جواز اكتفا به نايب گرفتن است اگر جلوگيرى بعد از آن باشد - آية الله تبريزى ) و چنانچه فقط از اعمال منى جلوگيرى شده باشد نه از رفتن به مكه، در اين صورت چنانچه بتواند براى رمى و قربانى نايب بگيرد صحيح است و خود حلق يا تقصير نموده و از احرام خارج شده، سپس بقيه مناسك و اعمال را بجا آورد

و چنانچه نتواند نايب بگيرد، در اين صورت ظاهراً وظيفه اش اين است كه پول قربانى را نزد كسى بگذارد كه بجاى او قربانى كند و در جاى خود حلق يا تقصير نموده و براى بجا آوردن اعمال مكه به مكه رفته و پس از انجام اعمال آنجا، تمام چيزهايى كه به احرام بر او حرام شده بود، حلال خواهد شد حتى زن و حاجتى به چيز ديگر ندارد و حجش صحيح است و بايستى در سال بعد بنابر احتياط رمى را اعاده نمايد.

آية الله سيستانى: مصدود در حج تمتّع اگر از رسيدن به وقوفين يا مشعر به تنهايى منع شده باشد احتياط اين است كه طواف و سعى نمايد و سر خود را بتراشد و گوسفندى را قربانى كند و سپس از احرام بيرون رود. و اگر از طواف و سعى منع شده باشد، در اين صورت اگر نتواند نايب بگيرد و بخواهد از احرام بيرون رود، احتياط اين است كه قربانى كرده و پس از آن حلق يا تقصير نمايد و اگر بتواند نايب بگيرد بعيد نيست كه نايب گرفتن كفايت كند،

بنابراين براى طواف و سعى نايب مى گيرد و نماز طواف را خود پس از طواف نايب بجا مى آورد و اگر از رسيدنش به منى جهت بجا آوردن اعمال آنجا جلوگيرى شود، در اين صورت اگر بتواند نايب بگيرد بايد نايب جهت رمى و قربانى كردن بگيرد، و پس از آن سر خود را بتراشد يا كوتاه كند و موى خود را در صورت امكان نيز به منى بفرستد، و باقى مناسك را بجا آورد و اگر نتواند نايب بگيرد، واجب نيست قربانى كند،

ولى بجاى آن روزه بگيرد، همچنان كه واجب نيست رمى كند ـ اگرچه احتياط اين است كه خودش شخصاً رمى را در سال آينده بجا آورد، در صورتى كه به حج برود و يا توسّط نايبش، در صورتى كه به حج نرود ـ سپس باقى مناسك حج را، از سر تراشيدن يا كوتاه كردن و اعمال مكّه بجا آورد، و پس از آن همه محرمات احرام بر او حلال مى شوند حتى زنها، و نيازى به هيچ چيز ديگرى نيست. ( مناسك، مسأله 440 ).

آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: از اينجا تا آخر مسأله به فتواى معظم له در مناسك عربى، ص 176 چنين است: اگر بعد از وقوفين او را از مناسك سه گانه منى ـ رمى، قربانى و حلق يا تقصير ـ منع كنند، پس اگر همچنين از داخل شدن مكه و اداى مناسك آن در طول ذى حجه هم منع شده باشد، در اين صورت حكم مصدود را دارد و اگر منع تنها از رجوع به منى است، پس اگر تمكن از نايب گرفتن دارد، شخصى را براى خود نايب مى گيرد تا رمى و قربانى را انجام دهد و پس از آن خودش حلق مى كند

و بعد از حلق از احرام خارج مى شود و بقيه اعمال حج را بجا مى آورد و اگر نمى تواند نايب بگيرد بنابر احتياط هدى را قربانى مى كند و بر احرام باقى مى ماند تا اينكه با عمره مفرده محلّ شود و در صورتى كه بعد از انجام اعمال مكه او را از برگشتن به منى براى بيتوته و رمى ايام تشريق منع كردند مصدود بودن تحقق پيدا نمى كند و حج او صحيح است و بايد نايب بگيرد براى رمى جمرات در همان سال و اگر امكان نداشت در سال ديگر و در شبهايى كه بايد در منى بيتوته كند در مكه مشغول عبادت شود، و اگر اين كار هم ممكن نشد بنابر احتياط براى ترك بيتوته در منى كفاره بدهد. ( مناسك عربى، ص 176 ).

آية الله مكارم: در صورت اخير احتياط آن است كه با قربانى كردن از احرام بيرون آيد.

م ـ كسى كه مصدود شد از آمدن به مكه يا از اتمام اعمال يا از بجا آوردن اعمالى كه به ترك آنها، حتى به غير عمد، حج باطل مى شود و به دستورى كه گفته شد از احرام خارج شد،

اگر حج بر او مستقر شده بوده يا آنكه در سال ديگر مستطيع است و حج واجب را بجا نياورده، بايد بعد از رفع منع، دوباره به حج برود و اعمالى كه نموده كافى از حَجة الاسلام نيست.

م ـ كسى كه مصدود است اگر اميد برطرف شدن مانع را داشته باشد بلكه گمان آن را هم داشته باشد مى تواند به دستورى كه گفته شد از احرام خارج شود.
اگر بخواهد مُحلّ شود بايد هدى كند و به احتياط واجب⁽³⁾ هدى يا پول آن را

⁽¹⁾

1 ـ آية الله بهجت: احوط تأخير احلال است براى كسى كه اميد زوال صدّ و عذر را دارد و به خوف فوات متحلّل نمى شود بنابر احوط (مناسك شيخ، ص99).

آية الله سيستانى، آية الله مكارم: اگر اميد به برطرف شدن مانع را داشته باشد احتياط آن است كه صبر كنند.

آية الله فاضل: در صورت گمان به رفع مانع عمل به احكام صدّ در ابتداء مشكل است.

آية الله گلپايگانى: متعرض اين فرع نشده اند.

2 ـ آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: شخص محصور اگر حج تمتّع و يا حج افراد بجا مى آورد، در صورتى كه موقع احرام با خداوند قرار گذاشته كه اگر محصور شد خداوند او را محلّ گرداند، بدون فرستادن قربانى به منى، خود به خود محلّ مى شود ـ حتى نسبت به زن ـ و شخص محصورى كه حج قِران بجا مى آورد به مجرّد فرستادن قربانى به منى محلّ مى شود و نيازى به صبر كردن تا زمانى كه قربانى به منى برسد نيست. ( آداب و احكام حج، مسأله 988 ). اگر مريض شده يا دشمن اورا منع كرده و نمى تواند اعمال عمره را تمام كند، نايب بگيرد. (آداب و احكام حج، مسأله 996)

3 ـ آية الله بهجت: اگر در عمره مفرده محصور شده، بنابر احتياط بايد قربانى بفرستد كه در وقت معينى قربانى نمايند... و بعد از اين كار، تمامى محرمات احرام بر او، بجز زن حلال مى شود و اگر محصور در عمره تمتع باشد، حكمش حكم سابق است با اين تفاوت كه زن هم بر او حلال مى شود. ( مناسك، مسأله 454 ).

آية الله تبريزى: اگر در عمره مفرده محصور شد وظيفه اش اين است كه يك قربانى بفرستد و با دوستان خود وقت بگذارد كه در آن وقت معين قربانى نمايند و خود در آن وقت معين با تقصير از احرام خارج مى شود و براى چنين شخصى; به خصوص جايز است در جاى خود قربانى نموده و از احرام بيرون بيايد و بر چنين شخصى بعد از اين كار تمام محرّمات احرام حلال مى شود بجز زن و زن بر او حلال نمى شود مگر بعد از آنكه خوب شد و عمره مفرده را بجا آورد

و اين در صورتى است كه محصور در مكان خودش ذبح يا نحر نمايد و اما اگر هدى را بفرستد، پس براى خروجش از احرام وجهى هست هنگامى كه هدى به محلش برسد و كسى كه در عمره تمتع محصور شده حكمش حكم سابق است با اين فرق كه فرستادن قربانى بر او تعيّن دارد و چنانچه آنچه گفته شد عمل كند، زن هم بر اين شخص حلال مى شود. ( مناسك، مسأله 453 ).

آية الله خويى: وظيفه چنين كسى اين است كه مخير است بين فرستادن قربانى و يا قيمت آن، توسط فردى به مكه و از احرام بيرون بيايد. (و در عمره مفرده به خصوص مخيّر است بين فرستادن هدى و يا ذبح هدى در مكان خودش و محل شدن) با اين فرق كه اگر اين شخص كه محصور از عمره مفرده بوده، با قربانى كردن تمامى محرمات احرام بجز زن بر او حلال خواهد شد و اگر محصور در عمره تمتع باشد، زن هم بر او حلال خواهد شد. (مناسك، مسأله 453)

آية الله سيستانى: اگر در عمره تمتّع يا عمره مفرده محصور شود و بخواهد از احرام خارج شود بايد قربانى يا قيمت آن را به مكه بفرستد كه در روز معينى آن را ذبح كنند و پس از آن حلق يا تقصير كند تا از احرام بيرون آيد و اگر نتواند قربانى يا قيمت آن را بفرستد جايز است در جاى خود قربانى كند و از احرام بيرون آيد و اگر اين را هم نتواند ده روز روزه بگيرد و در اين دو مورد همه چيز بر او حلال مى شود جز زن. ( مناسك، مسأله 446 و 452 ).

آية الله صانعى: بلكه بنابر اقوى.

آية الله فاضل: اما در عمره مفرده مخير است بين ارسال هدى به مكّه و يا ذبح هدى در محلّ حصر، و درعمره تمتع به احتياط واجب....

بفرستد⁽¹⁾ به وسيلهامينى به مكه و با او قرارداد كند كه در چه روز و چه ساعتى آن را در مكه ذبح كند و وقتى كه روز و ساعت موعود رسيد تقصير كند. پس از آن، هرچه بر او حرام شده بود حلال مى شود مگر⁽²⁾ زن، و احتياط آن است كه⁽³⁾ در ذبح، قصد تحليل منوب عنه كند.
م ـ كسى كه احرام حج بست و بواسطه مرض نتوانست برود براى عرفات و مشعر، بايد هدى كند و به احتياط واجب⁽⁵⁾ هدى يا پول آن را بايد بفرستد به منى كه در آنجا ذبح كنند و

1 ـ آية الله خويى: اگر عمره مفرده باشد فرستادن تعيّن ندارد بلكه مى تواند در مكان خودش هدى را ذبح كرده و مُحِلّ شود. (مناسك عربى، مسأله 448).

⁽⁴⁾

2 ـ آية الله بهجت: قبلا گذشت كه در عمره تمتّع از زن هم مُحلّ مى شود.

آية الله مكارم: زن هم بر او حلال مى شود.

3 ـ آية الله فاضل: و احتياط مستحب آن است كه نايب...

4 ـ آية الله سيستانى: اين احتياط لازم نيست.

آية الله صانعى: هرچند لازم نيست.

5 ـ آية الله تبريزى، آية الله خويى: حكم محصور در حج، مانند حكم محصور در عمره است ولىؤراجع به حلال شدن زن بر او احتياط اين است كه زن بر او پس از حلق يا تقصير حلال نمى شود،و فرستادن هدى يا پول آن متعين است، ولى مواعده روز عيد متعين نيست. (مناسك عربى، مسأله 448).

آية الله سيستانى: بلكه بنابر اقوى.

آية الله فاضل: و اقوى آن است....

آية الله گلپايگانى: بايد يك قربانى به منى بفرستد و پس از ذبح و نحر قربانى در منى، نسبت به همه تروك احرام ـ بجز زن ـ مُحلّ مى شود.

مواعده كنند كه روز عيد ذبح شود⁽¹⁾ و در آن وقت تقصير كند، پس هرچه بر او حرام شده بودحلال مى شود مگر زن.
عاجز شد از آمدن، بعيد نيست كفايت عمل نايب براى تحليل زن بر او.⁽⁵⁾ و اما كسى كه حج او

1 ـ آية الله بهجت: على الأحوط.

⁽²⁾

2 ـ آية الله مكارم: بنابر احتياط واجب.

3 ـ آية الله خويى: بين حج واجب و مستحب تفصيل نيست. (مناسك عربى، مسأله 488).

4 ـ آية الله تبريزى، آية الله خويى: محصور در عمره تمتع زن هم پس از تحلل بر او حلال مى شود و محصور در حج بنابر احتياط تا وقتى طواف حج و سعى و طواف نساء را در حج و يا عمره مفرده بجا نياورد زن بر او حلال نمى شود. ( مناسك، م453 ).

آية الله سيستانى: هر گاه طواف و سعى را در حجى يا عمره اى بجا آورد، زن بر او حلال خواهد شد. ( مناسك، مسأله 446 ).

آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: اگر از انجام مناسك روز عيد و يا بعد از روز عيد محصور شودبايد براى رمى و قربانى نايب بگيرد و خودش حلق نمايد و در صورت امكان اعمال مكه را انجامدهد، وگرنه براى اعمال مكه نيز نايب بگيرد، و اگر در مسجد است نماز طواف را خودشبخواند وگرنه بنابر احتياط بايد خودش نماز بگزارد و نايب هم بگيرد و در صورتامكان در منى بيتوته كند و در اين صورت حجش صحيح است و در غير اين صورت براىاينكه بيتوته نكرده، بنابر احتياط كفاره بدهد. و در اينكه استنابه جهت طواف نساء براى حليّتزن كافى باشد، اشكال است; اگرچه در صورتى كه رفتن به مكه براى او حرجى باشد اقوى جوازاستنابه است.

5 ـ آية الله مكارم: بعد از انجام دستور سابق.

استحبابى بوده، بعيد نيست⁽¹⁾ كفايت طواف نايب از او، وليكن احتياط آن است كه در صورتامكان خودش برود.

م ـ تحقّق محصور بودن، مثل تحقق مصدود بودن است كه گذشت.
توانايى رفتن به مكه را داشت، بايد برود. پس اگر مُحرم به احرام تمتع است⁽⁷⁾ و به وقت رسيد،

1 ـ آية الله اراكى، آية الله فاضل: و همچنين است كسى كه حج او نيابتى تبرّعى يا استيجارى بوده، يا حج او واجب بوده و سال اول استطاعت بوده و استطاعت تا سال بعد استمرار نداشته باشد. و كفايت نيابت در صورتى است كه رفتن براى خود او حرجى باشد.

آية الله سيستانى: حكم محصور كه گفته شد، اختصاص به حج واجب ندارد.

آية الله مكارم: در صورتى كه قادر بر حج نباشد يا عسر و حرج داشته باشد بنابر احتياط واجب.

⁽²⁾

2 ـ آية الله فاضل: اين احتياط ترك نشود.

3 ـ آية الله اراكى، آية الله فاضل: از همه محرمات احرام اجتناب كند.

4 ـ آية الله بهجت: بلكه اظهر همين است، اگرچه احتياط خوب است و امّا امساك نساء پس لزوم آن زايل نمى شودمگر آنكه به مباشرت يااستنابه، طواف نساءراانجام دهدبنابر اظهر و احوط (مناسك شيخ، ص105).

آية الله سيستانى: كافى است از هنگامى كه شخص دوم را مى فرستد از محرمات احرام اجتناب كند تا زمانى كه با او قرار مى گذارد كه از جانب او ذبح كند، گرچه احتياط مستحب اجتناب از محرمات احرام از زمانى است كه فهميد شخص اول عمل نكرده است.

شخص را مى فرستد⁽⁵⁾ براى ذبح.

5 ـ آية الله خويى، آية الله گلپايگانى: اين فرع را متعرض نشده اند.

آية الله فاضل: مصدود مى تواند در همان محلّ صدّ، هدى را ذبح كند.

6 ـ آية الله خويى: ملاك را «قبل از تحلّل به هدى و تقصير حالش خوب شد» مى دانند.

آية الله سيستانى: موضوع اين حكم، كسى است كه در احرام عمره پس از فرستادن هدى يا قيمتش يا قبل از آن حالش بهبود يابد، به طورى كه بتواند قبل از ذبح يا نهر هدى به مكه برسد.

7 ـ آية الله سيستانى: واگر محرم به احرام عمره مفرده است، اعمال آن را انجام مى دهد و مُحل مى شود.

اعمال عمره و حج را بجا مى آورد و اگر وقت تنگ شد به طورى كه اگر بخواهد عمره بجا بياورد وقوف به عرفات فوت مى شود، بايد برود به عرفات و حج افراد بجا بياورد و احتياط آن است كه قصد عدول كند و بعد از آن عمره مفرده بكند و كافى است از حَجّة الاسلام.

شود و احتياط آن است كه قصد عدول به عمره مفرده كند و حج واجب را با وجود شرايط⁽³⁾ درسال ديگر بجا آورد.

م ـ مصدود به دشمن، در حكمى كه براى مريض در مسأله پيش ذكر شده، مانند او است.

م ـ كسانى كه مريض نيستند ليكن به علت ديگر، بعد از احرام نتوانستند به مكه بروند;

1 ـ آية الله سيستانى: يا اضطرارى عرفات و اضطرارى مشعر.

آية الله فاضل: ادراك اضطرارى نهارى مشعر به تنهايى براى صحّت حج كافى است.

آية الله گلپايگانى: يا ادراك اضطرارى ليلى مشعر....