باب اول: اعمال عمره تمتع - مناسک حج نسخه متنی

باب اول:



اعمال عمره تمتع

و در آن هفت فصل است:

فصل اول:


محل احرام عمره تمتع

م ـ بدان كه محل احرام بستن براى عمره تمتع، كه آن را ميقات مى نامند، مختلف مى شود به اختلاف راه هايى كه حجاج از آن ها به طرف مكه مى روند و آن پنج محل است:

اول ـ مسجد شجره است كه آن را «ذُوالحُلَيفه» مى نامند و آن ميقات كسانى است كه از مدينه منوره به مكه مى روند.

م ـ جايز است⁽³⁵²⁾ در صورت ضرورت، احرام را از مسجد شجره تأخير بيندازد تا ميقات اهل شام.

م ـ احتياط واجب⁽³⁵³⁾ آن است كه در داخل مسجد شجره محرم شود نه خارج آن،هر⁽³⁵⁴⁾ چند نزديك به آن باشد.

م ـ اگر جنب بهواسطه زيادى جمعيت نتواند در حال عبور از مسجد احرام ببندد و آب براى غسل نباشد و نتواند صبر كند تا آب پيدا شود بايد⁽³⁵⁷⁾ تيمم كند و داخل مسجد شود و احرام ببندد.

م ـ اگر حايض نتواند تا وقت پاك شدن صبر كند احتياط⁽³⁵⁹⁾ آن است كه نزديك مسجد محرم شود و در « جحفه » يا محاذى آن احرام را تجديد كند.

دوم ـ وادى عقيق است، كه اوايل آن را « مسلخ » و اواسط آن را « غمره » و اواخر آن را « ذات عرق » مى گويند كه محل احرام عامه است و آن ميقات كسانى است كه از راه عراق و نجد به مكه مى روند.

سوم ـ قرن المنازل است، و آن ميقات كسانى است كه از راه طائف حج مى روند.

چهارم ـ يَلَمْلَمْ است، كه اسم كوهى است و آن ميقات كسانى است كه از راه يمن مى روند.

پنجم ـ جُحْفه است و آن ميقات كسانى است كه از راه شام مى روند.

ميقات است، تفتيش و تحصيل علم لازم نيست⁽³⁶³⁾ و اگر علم و بيّنه ممكن نشود مى تواند اكتفا كند به ظن حاصل⁽³⁶⁴⁾ از پرسيدن از كسانى كه اهل اطلاع به آن مكان ها مى باشند.

م ـ هرگاه از راهى برود كه به هيچ يك از ميقات ها عبورش نيفتد، بايد از محاذات ميقات احرام ببندد.

* م ـ كسانى كه از محاذات غير مسجد شجره عبور مى كنند، احتياط مستحب⁽³⁶⁹⁾ آن است كه قبل از رسيدن به محاذات، به نذر محرم شوند و بهتر آن است كه در محاذات، تجديد احرام كنند.

م ـ شخص مستطيع اگر احرام را از ميقات تأخير بيندازد از روى علم و عمد و ممكن نشود برگردد به ميقات، بهواسطه عذرى، و ميقات ديگرى در پيش نداشته باشد⁽³⁷⁰⁾ حج او باطل است،⁽³⁷¹⁾ و بايد سال ديگر حج به جا آورد.

به نذر محرم شود،⁽³⁷⁵⁾ بلكه اگر از محل معينى پيش از رسيدن به محاذات، به نذر محرم شود احوط است.

اگر جده يا « حده » معلوم شد، محاذى با يكى از ميقات ها است، از آنجا محرم شوند و الاّ بروندبه ميقات ديگر; مثل جحفه وازآنجامحرم شوند،⁽³⁷⁷⁾ واگر نتوانستند به جحفه يا به ميقات ديگر بروند با نذر⁽³⁷⁸⁾ از جده محرم شوند و بهتر آن است كه در « حده » تجديد احرام كنند اگرچه لازم نيست.

گمان حاصل شد⁽³⁸¹⁾ از قول كسانى كه مطلع به آن مكان ها هستند ظاهراً كافى است، بلكه از قول كسانى كه اهل خبره هستند و از روى قواعد علميه محاذات را تعيين مى كنند، اگر گمان حاصل شد⁽³⁸²⁾ ظاهراً كافى است.

حرم شده، واجب است اگر مى تواند و به اعمال عمره مى رسد، از حرم خارج شود⁽³⁸⁸⁾ و محرم گردد و اگر نمى تواند به نحوى كه گفته شد همانجا محرم شود و احتياط مستحب آن است كه هرقدر مى تواند به طرف خارج حرم برگردد و آنجا محرم شود.

م ـ زن حايض اگر مسأله نمى دانست و عقيده داشت كه نبايد در ميقات محرم شود و احرام نبست، حكمش همان است كه در مسأله قبل گفته شد.

محرم شود; مثلا اگر نذر كرد كه از « قم » محرم شود واجب است عمل كند، و بهتر⁽³⁹¹⁾ آن است كه به ميقات يا محاذات ميقات كه رسيد احرام را تجديد كند.

م ـ جايز نيست احرام را از ميقات تأخير بيندازد اختياراً، بلكه احتياط⁽³⁹³⁾ واجب آن است كه از محاذات ميقات، بدون احرام عبور نكند، اگرچه ميقات ديگرى بعد از آن باشد.

آن ميقات محرم شود، بلكه اگر ميقات ديگرى بعد از آن ميقات باشد بايد به احتياط واجببرگردد به ميقاتى كه از آن گذشته و محرم شود.

مسائل متفرقه ميقات

م ـ احتياط واجب⁽³⁹⁶⁾ آن است كه از خود مسجد شجره احرام بسته شود نه اطراف آن و احتياط مستحب آن است كه در محلّ اصلى مسجد محرم شود، اگرچه از مسجد مطلقاً جايز است، حتى در قسمتى كه مسجد توسعه پيدا كرده است.

م ـ در صورتى كه ثابت نيست كه رابغ محاذى جحفه است احرام از آن جايز نيست.

م ـ كسى كه در غير ماه هاى حج به مكه رفته و عمره مفرده به جا آورده و در مكه مانده تا ماه هاى حج براى احرام عمره تمتع، بايد به يكى از مواقيت پنجگانه معروفه برود و نمى تواند از تنعيم محرم شود.

م ـ كسانى كه براى عمره مفرده به مكه مشرف مى شوند و بايد به يكى از مواقيت معروفه بروند، نمى توانند بدون احرام از ميقات تجاوز كنند و در صورت تجاوز، واجب است⁽⁴⁰⁸⁾ به ميقات برگردند و از آنجا محرم شوند و اگر كسى نتوانست برگردد هرجا كه هست مُحرم شود.

م ـ اگر شخص در مكه باشد و بخواهد عمره تمتع به جا آورد و به عللى از رفتن به ميقات عمره تمتع معذور باشد لازم است به خارج حرم برود⁽⁴¹⁰⁾ و از آنجا محرم شود و از ادنى الحل كافى است.

مفرده اول يك ماه فاصله نشده عمره دوم را رجاءاً⁽⁴²⁰⁾ به جا آورند و در هر صورت اين اشخاص آخرين مرتبه اى كه به مكه مى روند بايد به يكى از مواقيت معروفه، مثل مسجد شجره يا جُحفه بروند و از آنجا براى عمره تمتع مُحرم شوند.

استفتائات ميقات

بايد در خارج آن مُحرم شوند و در مُحاذى جُحْفه تجديد احرام نمايند،⁽⁴²²⁾ با توجه به اين كه مُحاذى جُحْفه نقطه مشخصى نيست، وظيفه چيست ؟

س ـ در مناسك مرقوم است كه زن هاى حايض بايد⁽⁴²⁵⁾ عبوراً از مسجد شجره مُحرم شوند و اگر نمى توانند، در خارج مُحرم شوند و در مُحاذى جُحفه تجديد احرام كنند، چون اين كار مشكل است و محاذى جحفه معلوم نيست، آيا حضرت امام اجازه مى فرمايند كه اينگونه اشخاص در مدينه با نذر مُحرم شوند ؟

ج ـ چون احرام قبل از ميقات با نذر صحيح است، زن هاى حايض كه عذر شرعى از دخول مسجد دارند، مى توانند در مدينه با نذر براى عمره محرم شوند.⁽⁴²⁶⁾ و در اين صورت لازم نيست به مسجد شجره بروند، ولى نذر زن بايد با اِذن شوهر باشد.

س ـ زن حايضى كه از مدينه عازم مكه بود، گمان مى كرد كه در حال عبور در مسجد شجره مى تواند محرم شود و وظيفه اش را انجام دهد، ولى وقتى كه به محوطه حياط مسجد رسيد، ديد به جهت ازدحام نمى تواند با عبور محرم شود، لذا از شوهرش كه حاضر بود اجازه نذر گرفت و چند قدمى از مسجد فاصله گرفت و با نذر محرم شد، آيا كفايت مى كند يا خير ؟

ج ـ اگر احراز كند كه قبل از ميقات، با نذر محرم شده است مانع ندارد.

س ـ زن در حال حيض، به خيال اين كه مى تواند در حال عبور، در مسجد شجره احرام ببندد وارد مسجد شد و بلافاصله احرام بست و تلبيه را هم گفت و چند قدمى هم به طرف درى كه مى خواست خارج شود رفت، ولى چون ديد نمى شود عبور كرد برگشت و از همان درى كه وارد شده بود خارج شد، آيا احرامش چگونه است ؟

ج ـ صحيح است.

س ـ يك نفر از حجاج به كلى شنوايى خود را از دست داده و زبان او هم لكنت دارد كه قادر بر تكلم صحيح نيست، مسؤولين و ساير حجاج همراه، به اين موضوع توجه نداشته اند و اين آقا بدون نيت و تلبيه وارد مكه شده است، تكليف او و همراهانش چيست ؟

ج ـ بايد به ميقات برگردد و با نيّت و تلبيه محرم شود، هرچند با بردن همراه باشد و اگر نمى تواند به ميقات برود بايد در خارج حرم محرم شود⁽⁴³⁰⁾ و اگر نمى تواند تلبيه را صحيح بگويد، ولو با تلقين،⁽⁴³¹⁾ احوط آن است كه به هر نحو مى تواند بگويد و ترجمه اش را نيز بگويد.

ج ـ ميقات در جحفه، خصوص مسجد نيست و از هر جاى جحفه مى توانند محرم شوند و همچنين مسجد تنعيم خصوصيت ندارد و احرام از ادنى الحلّ صحيح است⁽⁴³³⁾ هرچند در مسجد نباشد. بنابراين در صورت توسعه مسجد با صدق جحفه در اول، و ادنى الحل در دوم، احرام اشكال ندارد.

س ـ در مناسك فرموده ايد خدمه اى كه مى خواهند به مكه بروند و از مكه خارج شوند، در صورت خارج شدن از مكه، اگر فقط به جده مى روند، براى ورود به مكه در مرتبه دوم و سوم و بعد از آن احرام واجب نيست، ولى اگر به مدينه بروند و از آنجا بخواهند به مكه بروند بايد در مسجد شجره محرم شوند براى عمره مفرده ديگر چنانچه ميسر است، نكته علمى فرق ميان جده و مدينه را بيان فرماييد ؟

ج ـ فارق،⁽⁴³⁴⁾ عبور از ميقات و عدم عبور است.

ج ـ مى تواند قبل از خروج⁽⁴³⁶⁾ از احرام عمره، برود و وسايل خود را بياورد و اگر اعمال عمره تمتع را انجام داده و مُحِلّ شده است، نمى تواند از مكه خارج شود مگر در حال ضرورت، مُحْرماً به احرام حج على الأحوط.

س ـ كسى از جدّه محرم شده و اعمال عمره تمتع را انجام داده است، تكليف او چيست؟

ج ـ اگر از رفتن به ميقات معذور نبوده و وقت براى انجام عمره تمتع هست بايد به ميقات برود و محرم شود و عمره تمتع را اعاده كند، و اگر رفتن به ميقات ممكن نيست به خارج حرم برود⁽⁴³⁸⁾ و از آنجا محرم شود.

ج⁽⁴⁴²⁾ ـ احتياط آن است كه به قصد رجاء براى عمره مفرده ديگر محرم شود و بدون احرام تجاوز نكند.

س ـ كسى كه در جده و يا مدينه حالت روانى پيدا مى كند، آيا لازم است مُحرِماً وارد مكه شود يا بدون احرام نيز جايز است ؟

ج ـ مجنون تكليف ندارد و احرام بر او واجب نيست و اگر بدون احرام وارد مكه شود اشكالى ندارد.

س ـ زن حايضى كه نمى توانست صبر كند تا پاك شود، نزديك مسجد شجره محرم شد و بنا داشت محاذى جحفه احرام را تجديد كند، در ماشين خوابش برد و وارد مكه شد، آيا احرام او درست است ؟

ج ـ در صورت امكان⁽⁴⁴³⁾ بايد برگردد و از جحفه يا محاذى آن محرم شود على الأحوط، و اگر ممكن نيست از حرم خارج شود و از آنجا احرام ببندد.

س ـ اگر بعد از خروج از ميقات، در بين راه متوجه شود كه تلبيه را نگفته يا نيت نكرده و يا به جهت ديگر احرامش درست نيست، و چنانچه بخواهد از همانجا به ميقات برگردد ميسر نيست ولى اگر بيايد مكه امكان دارد برگردد، آيا مى تواند بيايد مكه و به ميقات برگردد يا بايد از همانجا محرم شود ؟
ج ـ اگر مى تواند به ميقات برگردد ولو از مكه، نمى تواند براى عمل واجب از غير ميقات محرم شود، ولى براى دخول مكه از ادنى الحل به نيت عمره مفرده محرم شود و بعد از اعمال آن، به يكى از مواقيت معروف برود و براى عمره تمتع احرام ببندد.

س ـ زن بدون اذن شوهرش نذر مى كند و با نذر محرم مى شود، آيا احرامش درست است و چنانچه با همان احرام اعمالش را به جا آورده باشد چگونه است ؟

تمام شدن حج فهميد عملش صحيح است، ولى اگر بعد از عمره متوجه شد، در صورتى صحيح است كه قابل جبران⁽⁴⁴⁷⁾ نباشد و در صورتى كه مى تواند، بايد به ميقات برود و از آنجا محرم شود و اگر نمى تواند به ميقات برود، از خارج حرم احرام ببندد.

س ـ آيا نذر احرام قبل از ميقات براى نايب هم جايز است يا نه ؟

ج ـ اشكال ندارد.

* س ـ هرگاه حايض يا جنب عصياناً وارد مسجد شجره شود و مانند ديگران توقف نمايد و محرم شود، آيا احرام او صحيح است يا نه ؟

ج ـ احرام صحيح است.

س ـ كسانى كه در مكه اقامت پذيرفته اند، موقتاً نه دائماً، آيا ميقاتشان همان مواقيت خمسه معروفه است يا ادنى الحل ؟

ج ـ اگر فريضه آن ها تبديل نشده، بايد از مواقيت معروفه محرم شوند و اگر تبديل شده ميقات آن ها مكه است.

س ـ شخصى بدون احرام، عمداً يا جهلاً يا سهواً، وارد مكه شده و بعداً از جهت گرانىِ بيش از حد كرايه يا ممنوعيت از طرف دولت، نتوانست به ميقات برگردد، وظيفه اش چيست؟

ترك احرام از ميقات بدون عذر باشد، كه در اين صورت نمى تواند حج به جا آورد⁽⁴⁵⁰⁾ واگر مستطيع است سال بعد بايد حج انجام دهد و گرانى بيش از حدّ عذر نيست مگر موجب حَرَج باشد.