لطفا منتظر باشید ...
* هشتم ـ آنكه درك كند اختيارى عرفه را فقط، احتياط واجب در اين صورت اتمام و اعاده(1) است اگر اختيارى مشعر را عمداً ترك نكرده باشد(2) و الاّ حج او باطل است.
دهم ـ آنكه درك كند اختيارى مشعر را،(4) در اين صورت حج او صحيح است اگر وقوف عرفه را عمداً ترك نكرده باشد و الاّ حج او باطل است.
* يازدهم ـ آنكه درك كند اضطرارى روز مشعر را فقط، در اين صورت حج او باطل است.
1 ـ آية الله بهجت: آنكه فقط وقوف اختيارى عرفات را درك نمايد كه اظهر در اين صورت صحت حج است مگر آنكه اختيارى مشعر را عمداً ترك كرده باشد. ( مناسك، ص 134 ).
آية الله تبريزى، آية الله خويى: اظهر در اين صورت اين است كه حج او باطل و به عمره مفرده منقلب مى شود.
آية الله سيستانى: حج او باطل است و به عمره مفرده منقلب مى شود، بجز يك صورت و آن اينكه هنگام عبور از عرفات به منى در مشعر در وقت اختيارى (از شب تا طلوع آفتاب) گذشته باشد و ذكر خدا گفته باشد كه در اين صورت حجش صحيح است هرچند قصد وقوف نكرده باشد از روى جهل به مسأله.
آية الله صافى: احتياط در آن ترك نشود به اينكه اعمال را به قصد ما فى الذمّه از عمره و حج بجا آورد و در سال بعد نيز در صورتى كه حج بر او مستقر بوده يا استطاعتش باقى باشد حج بجا آورد. ( مناسك فارسى، ص158 ).
آية الله گلپايگانى: اقوى و اشهر صحيح بودن حج است. ( آراء المراجع، ص 346 ).
آية الله مكارم: حج او صحيح است و احتياج به اعاده ندارد.
2 ـ آية الله صانعى: و در مشعر، در روز عيد توقّف ولو به قدر دو ركعت نماز يا دعاى مختصرى توقّف ننموده باشند.
نهم ـ آنكه درك كند اضطرارى عرفه را فقط، در اين صورت حج او باطل است.
(3)3 ـ آية الله سيستانى، آية الله مكارم: و بايد عمره مفرده به جا آورد تا از احرام خارج شود.
4 ـ آية الله فاضل: فقط.
(5)5 ـ آية الله بهجت: مورد تأمّل است هر دو اضطرارى مشعر كه اين صورت و صورت بعدى است (مناسك شيخ، ص69).
آيات عظام تبريزى، خويى، صافى: آنكه فقط وقوف اضطرارى مزدلفه را درك كند، كه در اين صورت بعيد نيست حجش صحيح باشد. ولى احتياط اين است باقى اعمال را به قصد فراغ ذمه از آنچه به او تعلق گرفته چه عمره مفرده و چه حج بجا آورد و در سال بعد حج را اعاده نمايد.
آية الله سيستانى: حج او باطل است و بدل به عمره مفرده مى شود.
آية الله فاضل: اگر اختيارى عرفه را عمداً ترك نكرده باشد، ظاهراً حج او صحيح است.
* دوازدهم ـ آنكه درك كند اضطرارى ليلى مشعر را فقط، در اين صورت اگر وقوف عرفات را عمداً ترك نكرده باشد و از صاحبان عذر باشد، ظاهراً(1) حج او صحيح است و الاّ باطل است.
استفتائات وقوف به مشعر الحرام
* س ـ عده اى در شب دهم ذى حجه عازم مَشْعَر بودند، از افرادى كه آنجا بودند سؤال نمودند مشعر كجا است ؟ جواب دادند اينجا است، اطمينان پيدا كردند كه مشعر است، نيت بيتوته و قصد وقوف كردند، بعد كه وقت اضطرارى مشعر هم گذشته بود، معلوم شد مشعر نبوده، آيا نسبت به باقى اعمال حج و سال آينده وظيفه چيست ؟ج ـ احتياطاً(2) اين حج را اتمام كنند و بعد از آن، اعمال عمره مفرده انجام دهند و در
1 ـ آية الله اراكى: صحت حج معلوم نيست و احوط معامله بطلان است.
آية الله سيستانى: بلكه هر چند از صاحبان عذر نباشد.
آية الله صافى: در اين صورت اگر چه صحّت حجّش بعيد نيست ولى احتياط ترك نشود به انجام اعمال به قصد ما فى الذمّه از عمره و حج و بجاآوردن حج در سال آينده در صورت استقرار حج بر او و بقاء استطاعت و در اين جهت فرقى بين اضطرارى ليلى و نهارى مشعر نيست.
آية الله فاضل: در اين صورت اگر وقوف به عرفات را عمداً ترك كرده باشد، حج او باطل است و الاّ بنابر احتياط حج باطل است، اگر چه از ذوى الأعذار نباشد.
آية الله گلپايگانى: در اين صورت بعيد نيست حجش صحيح باشد، اگرچه احوط اعاده است. ( مناسك فارسى، ص 125 ششم، و مسأله 162 ).
آية الله مكارم: خالى از اشكال نيست.
2 ـ آية الله صافى: چنانچه وقوف اختيارى عرفات را درك كرده اند، احتياط اين است كه بقيه اعمال را به قصد ما فى الذمه از عمره و حج بجا آورند و در صورت استقرار حج يا بقاء استطاعت، سال بعد حج را اعاده كنند.
آية الله گلپايگانى: چنانچه وقوف اختيارى عرفات را درك كرده اند حج آنان صحيح است. (آداب حج، م 771)
آية الله مكارم: حج او صحيح است و احتياط لازم نيست.
صورت استقرار حج يا بقاى استطاعت، سال بعد حج را اعاده كنند.
س ـ اگر به گفته مدير گروه كه مى گويد درك وقوف اختيارى مشعر براى او مشكل است و نمى تواند آن را درك نمايد، اعتماد كند و وقوف اختيارى را ترك نمايد آيا اشكالى ندارد؟
ج ـ اگر براى خود شخص(2) عذر حاصل شده، كفايت مى كند.
س ـ كسى كه نمى دانسته وقوف اختيارى مشعر، بين طلوعين است،(8) پس از آن وقوف اضطرارى را درك كرده، وظيفه او چيست ؟
ج ـ اگر جهل او قصورى و عذرى باشد، نه تقصيرى و ترك وقوف اختيارى از روى عذر
(1)1 ـ نظريه آيات عظام در فرض هشتم، صور وقوفين، در مسأله 989 گذشت.
آية الله صانعى: با شرطى كه در صورت هشتم بيان شد.
(3)2 ـ آية الله فاضل: يقين يا اطمينان به عذر.
3 ـ آية الله سيستانى: اگر مقدارى از شب مانده باشد، حجش صحيح است و چيزى بر او نيست.
آية الله صانعى: و اگر جاهل به مسأله باشد و به اعتبار قول او خيال كند كه مى شود ترك كرد اختيارى مشعر را، مورد احتياط در صورت هشتم است.
س ـ خدمه اى كه با زنها، قبل از طلوع فجر، به منى مى روند ولى خود را قبل از طلوع آفتاب به مشعر مى رسانند ووقوف ركنى مشعر را درك مى كنند، آيانيابت آنان صحيح است يا نه؟
4 ـ آية الله بهجت: و عذر طارى است.
5 ـ آية الله صانعى: در زمان استنابه.
نيابتاً صحيح است.(6) هرچند مرتكب حرام شده اند.
(7)6 ـ آية الله اراكى، آية الله نورى: با فرض ترك عمدى، نيابت محلّ اشكال است.
آية الله مكارم: اگر لازم بوده است با زنها به منى بروند گناهى نكرده اند.
7 ـ مراجعه شود به شرط هفتم نايب.
آية الله سيستانى: نيابت آنها به هر حال صحيح است.
8 ـ آية الله سيستانى: وقوف اختيارى مشعر از شب است تا طلوع آفتاب.
شده باشد، مانع ندارد.
* س ـ شخصى وقوف عرفات و مقدارى از وقوفِ لَيْلى مشعر را درك كرده و عمداً قبل از طلوع فجر رفته است به منى، براى بردن اثاث و كار ديگرى، و قصد داشته است كه مجدداً به مشعر برگردد ولى در منى خوابش برده، وظيفه چنين حاجى اى چيست ؟
است، ولى اگر شب نيت وقوف نداشته، بايد اضطرارى روز را درك كند،(3) ولى اگرنايب است كافى نيست.
مستحبات وقوف به مشعر الحرام
م ـ بدان كه مستحب است با تن و دلى آرام از عرفات به سوى مشعر الحرام متوجه(1)1 ـ آية الله بهجت: و نيز به ذيل مسأله 984 مراجعه شود.
آية الله خويى: نظر ايشان راجع به كسى كه از روى جهل به حكم وقوف مشعر تا طلوع آفتاب را درك نكرده روشن نيست بلى اگر كسى به خاطر فراموشى يا عذر ديگرى متمكن از وقوف قبل از طلوع آفتاب نشد وقوف اضطرارى براى او مجزى است. (مناسك، مسأله 380).
آية الله صانعى: و اگر از راه تقصير باشد حجّ باطل است على الأحوط.
2 ـ آية الله تبريزى : بنابر احتياط، وقوف اضطرارى روز را درك كند و در فرض مذكور كه عذر طارى است حج او مجزى از منوب عنه است.
آية الله خويى : بايد وقوف اضطرارى روز را در فرض تمكن درك كند و حكم نايب معذور به عذر طارى قبلا گذشت.
آية الله سيستانى : حجش صحيح است و نيابتش مجزى است.
آية الله مكارم : حج او صحيح است و اگر مى تواند اضطرارى روز مشعر را بجا آورد احتياط آن است كه بجا آورد و اگر نايب است و عذر مزبور قابل پيش بينى نبوده نيابتش نيز صحيح است.
3 ـ آية الله فاضل: و براى نيابت هم كافى است.
(4)4 ـ نظر آيات عظام در فرض پنجم از مسأله 987 گذشت.
آية الله بهجت: ظاهراً مطابق نظر ايشان، چون عذر طارى است نيابت صحيح است.
آية الله صانعى: اگر هنگام نيابت متوجّه بوده كه شب بايد برود يا جريان عادى او را اقتضا مى كرده. و امّا اگر در هنگام وقوف به مشعر يا قبل از آن چنين تصميمى گرفته شده ظاهراً براى منوب عنه كفايت مى كند.
(5)5 ـ آية الله مكارم: اين مستحبّات را به قصد رجاء بجاء بياورند.
شده و استغفار نمايد و همين كه از طرف دست راست به تلّ سرخ رسيد بگويد:
«اللَّهُمَّ ارْحَمْ(1) تَوَقُّفِي وَزِدْهُ في عَمَلي وَسَلِّمْ لِي دِيني وَتَقَبَّلْ مَناسِكي».
نصف شب مانعى رسيد، بايد نماز مغرب و عشا را به تأخير نيندازد و در ميان راه بخواند و مستحب است كه در وسط وادى، از طرف راست راه نزول نمايد و اگر حاجى صروره باشد مستحب است كه در مشعر الحرام قدم بگذارد(3) و مستحب است كه آن شب را به هر مقدار كه ميسور باشد به عبادت و اطاعت الهى به سر برد و اين دعا را بخواند:
«أللَّهُمَّ هذِهِ جُمَعُ، اللَّهُمَّ اِنِّي أسْأَ لُكَ أنْ تَجْمَعَ لِي فِيها جَوامِعَ الْخَيْرِ، اللَّهُمَّ لا تُؤْيِسْني مِنَ الْخَيْرِ الَّذي سَأَلْتُكَ أنْ تَجْمَعَهُ لِي في قَلْبي وَأطْلُبُ اِلَيْكَ أنْ تُعَرِّفَني ما عَرَّفْتَ أوْلِياءَكَ في مَنْزِلِي هذا وَأنْ تَقِيَني جَوامِعَ الشَّرِّ».
و مستحب است بعد از نماز صبح با طهارت حمد و ثناى الهى را بجا آورد و به هر مقدارى كه ميسور باشد از نعم و تفضلات حضرت حق ذكر كند و بر محمد و آل محمد صلوات بفرستد آنگاه دعا نمايد و اين دعا را نيز بخواند:
«أللَّهُمَّ رَبَّ الْمَشْعَرِ الْحَرام فُكَّ رَقَبَتي مِنَ النَّارِ وَأوْسِعْ عَلَيَّ مِنْ رِزْقِكَ الْحَلالِ وَادْرَأْ عَنِّي شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنَّ وَالاِْنْس، أللَّهُمَّ أَ نْتَ خَيْرُ مَطْلُوب اِلَيْهِ وَخَيْرُ مَدْعُوٍّ وَخَيْرُ مَسْؤُول وَلِكُلِّ وافِد جائِزَةٌ فَاجْعَلْ جائِزَتي في مَوْطِني هذا أنْ تُقِيلَني عَثْرَتي وَتَقْبَلَ مَعْذِرَتي وَأنْ تُجاوِزَ عَنْ خَطِيئَتي ثُمَّ اجْعَلِ التَّقْوى مِنَ الدُّنيا زادِي».
1 ـ آية الله بهجت، آية الله نورى: اللهمّ ارحم موقفى و زد في عملى.
2 ـ آية الله مكارم: يعنى براى نماز مغرب اذان و اقامه مى گويد و براى عشا فقط اقامه.
3 ـ آية الله مكارم: اين حكم در روايات متعددى آمده است و احتمالاً منظور از آن با پاى برهنه قدم گذاشتن در سرزمين مشعر است.
و مستحب است سنگ ريزه هايى را كه در منى رمى خواهد نمود، از مزدلفه بردارد و مجموع آنها هفتاد دانه است(1) و مستحب است وقتى كه از مزدلفه به سوى منى رفته و به وادى محسِّر رسيد، به مقدار صد قدم مانند شتر تند رود و اگر سواره است سوارى خود را حركت دهد و بگويد:
«أللَّهُمَّ سَلِّمْ لي عَهْدي وَاقْبَلْ تَوْبَتي وَأجِبْ دَعْوَتي وَاخْلُفْني فِيمَنْ تَرَكْتُ بَعْدي».
1 ـ آية الله مكارم: ولى از آنجا كه در شلوغى جمعيت غالباً بعضى از سنگها اصابت نمى كند بهتر است بيشتر جمع آورى كند.
