فصل پنجم: نماز طواف - مناسک حج نسخه متنی

و چون به ركن يمانى برسد دست بردارد و بگويد:

«يا أللهُ يا وَلِيَّ الْعافِيَةِ وَخَالِقَ الْعافِيَةِ وَرَازِقَ الْعافِيَةِ وَالْمُنْعِمُ بِالْعافِيَةِ وَالْمَنّانُ بِالعافِيَةِ والمُتَفَضِّلُ بِالْعافِيَةِ عَلَيَّ وَعَلى جَمِيعِ خَلْقِكَ يا رَحْمنَ الدُّنْيا وَالآخِرَةِ وَرَحيْمَهُما صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَارْزُقْنَا الْعافِيَةَ وَتَمامَ الْعافِيَةِ وَشُكْرَ الْعافِيَةِ في الدُّنْيا وَالآخِرَةِ يا أرْحَمَ الرَّاحِمِيْنَ».

پس سر به جانب كعبه بالا كند و بگويد:

« اَلْحَمْدُ للهِ الَّذي شَرَّفَكِ وَعَظَّمَكِ، وَالْحَمْدُ للهِ الَّذي بَعثَ مُحَمَّداً نَبِيّاً وَجَعَلَ عَليّاً اِماماً. أللَّهُمَّ اهْدِ لَهُ خِيارَ خَلْقِكَ وَجَنَّبْهُ شِرارَ خَلْقِكَ ».

و چون ميان ركن يمانى و حجر الأسود برسد، بگويد:

« رَبَّنا آتِنا في الدُّنيا حَسَنَةً وَفِي الاْخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنا عَذابَ النَّارِ ».

و در شوط هفتم وقتى كه به مستجار⁽⁴⁴⁵⁾ رسيد مستحب است دو دست خود را بر ديوار خانه بگشايد و شكم و روى خود را به ديوار كعبه بچسباند و بگويد:

« أللَّهُمَّ الْبَيْتُ بَيْتُكَ وَالْعَبْدُ عَبْدُكَ وَهذا مَكانُ الْعائِذِ بِكَ مِنَ النَّار ».

پس به گناهان خود اعتراف نموده و از خداوند عالم آمرزش آن را بطلبد كه ان شاء الله تعالى مستجاب خواهد شد، بعد بگويد:

« أللَّهُمَّ مِنْ قِبَلِكَ الرَّوْحُ وَالْفَرَجُ وَالْعافِيَةُ. أللَّهُمَّ إنَّ عَمَلِي ضَعيْفٌ فَضاعِفْهُ لِي وَاغْفِرْ لي مَا اطَّلَعْتَ عَلَيْهِ مِنِّي وَخَفِيَ عَلى خَلْقِكَ أسْتَجِيرُ بِاللهِ مِنَ النَّارِ ».

و آنچه خواهد دعا كند و ركن يمانى را استلام كند و به نزد حجر الأسود آمده و طواف خود را تمام نموده و بگويد:

« أللَّهُمَّ قَنِّعْنِي بِما رَزَقْتَني وَبارِكْ لِي فِيما آتَيْتَني ».

و براى طواف كننده مستحب است در هر شوط، اركان خانه كعبه و حجر الأسود را استلام نمايد و در وقت استلام حجر بگويد⁽⁴⁴⁶⁾:

« أمانَتي أدَّيْتُها وَمِيثاقي تَعاهَدْتُهُ لِتَشْهَدَ لِي بِالْمُوافاةِ ».

فصل پنجم:


نماز طواف

م ـ واجب است بعد از تمام شدن طواف عمره، دو ركعت نماز بخواند; مثل نماز صبح.

م ـ مى تواند نماز طواف را با هر سوره اى كه خواست بخواند، مگر سوره هاى سجده،⁽⁴⁴⁷⁾ و مستحب است در ركعت اول، بعد از « حمد »، سوره « قل هو الله احد » را بخواند و در ركعت دوم، سوره « قل يا أيها الكافرون » را بخواند.

م ـ جايز است نماز طواف را بلند بخواند مثل نماز صبح يا آهسته مثل نماز ظهر.

م ـ اگر بواسطه زيادى جمعيت نتوانست پشت مقام بايستد; به طورى كهگفته شود نزد مقام نماز مى كند بواسطه دورى زياد،⁽⁴⁵⁵⁾ در يكى از دو جانببجا⁽⁴⁵⁶⁾ آورد در جايى كه گفته شود نزد مقام نماز مى خواند.

طرف كافى نيست و اگر دو طرف نزديك تر از پشت باشند به مقام ولكن هيچ كدام نزد مقام نباشدبعيد نيست جايز بودن اكتفا به پشت لكن احتياط آن است كه يك نماز در پشت مقام بخواند و يك نماز در يك طرف با ملاحظه نزديكترى و احوط⁽⁴⁶⁰⁾ اعاده نماز است در صورت امكان درپشت مقام تا وقتى كه وقت⁽⁴⁶¹⁾ تنگ نشده براى سعى.

م ـ جايز است نماز طواف مستحب را در هر جاى مسجد الحرام كه بخواهد بجا آورد، اگرچه در حال اختيار، بلكه گفته اند كه آن را مى تواند عمداً ترك⁽⁴⁶²⁾ كند.

م ـ اگر كسى نماز طواف واجب را فراموش كند بايد هر وقت كه يادش آمد در مقام ابراهيم بجا آورد و به همان دستورى كه در مسأله 778 ببعد ذكر شده عمل نمايد.

م ـ اگر نماز طواف را فراموش كند و در بين سعى بين صفا و مروه يادش بيايد، از همانجا سعى را رها كند و برگردد، دو ركعت نماز را بخواند، بعد از آن، سعى را از همانجاتمام كند.

م ـ شخصى كه نماز را فراموش كرده و ساير اعمال را كه بعد از نماز بايد عمل كند، عمل كرده، اعاده آنها ظاهراً لازم نباشد، اگرچه احتياط استحبابى در اعاده است.

م ـ اگر برگشتن به مسجد الحرام مشكل باشد از براى شخصى كه نماز را فراموش كرده، بايد هرجا⁽⁴⁶⁴⁾ يادش آمد نماز را بجا آورد، اگرچه در شهر ديگر باشد و برگشتن به حرملازم⁽⁴⁶⁵⁾ نيست، اگرچه آسان باشد.

م ـ اگر كسى اين نماز را بجا نياورد و بميرد، واجب است بر پسر بزرگِ⁽⁴⁶⁶⁾ او، كه آن را قضا كند; به نحوى كه در كتاب « صلات » تفصيل داده شده است.

م ـ جاهل به مسأله، در احكامى كه براى ناسى ذكر شد، شريك است با او.

م ـ واجب است بر هر مكلفى كه نماز خود را ياد بگيرد و قرائت و ذكرهاى واجب را پيش كسى درست كند كه تكليف الهى را به طور صحيح بجا آورد، خصوصاً كسى كه مى خواهد به حج برود بايد نماز را تصحيح كند، چون بعضى گفته اند⁽⁴⁶⁷⁾ اگر نماز او درست نباشد عمره او باطل است و همچنين حج نيز باطل است. پس علاوه بر آنكه به اين قول، از حجّة الاسلام برائت ذمّه پيدا نمى كند، ممكن است چيزهايى كه در احرام بر او حرام شده بود; مثل زن و چيزهايى كه گذشت، بر او حلال نشود.

م ـ اگر شخصى نتوانست قرائت يا ذكرهاى واجب را ياد بگيرد بايد نماز را به هر ترتيبى كه مى تواند خودش بجا آورد و كافى است و اگر ممكن است، كسى را بگمارد كه نماز را تلقين او كند و احتياط آن است كه در مقام ابراهيم به شخص عادلى اقتدا كند، ليكن⁽⁴⁶⁹⁾ اكتفا به نماز جماعت نكند; چنانكه نايب گرفتن نيز كافى نيست.

م ـ نماز طواف را در همه اوقات مى شود خواند مگر آنكه مزاحمت كند با وقت نماز واجب، كه اگر نماز طواف بخواند موجب فوت يوميه شود، پس بايد اول نماز يوميه را بخواند.

م ـ اگر كسى از روى بى مبالاتى مسامحه كرد در ياد گرفتن قرائت و ذكر واجب نماز تا وقت تنگ شد، نماز را به هر نحو كه مى تواند بايد بخواند و صحيح است، ليكن معصيت كار است و احتياط آن است كه به دستور مسأله 789 عمل كند و اگر ممكن است كسى را وادار كند كه تلقين او كند.

م ـ نماز طواف استحبابى لازم نيست در نزد مقام ابراهيم باشد بلكه در هر جاى مسجدالحرام جايزاست،به خصوص در موقع ازدحام مناسب است مراعات سايرحجاج را بنمايند.

استفتائات نماز طواف

س ـ كسى نماز طوافِ عمره را در داخل حِجر اسماعيل بجا آورده و بعد از تقصير متوجه شده است، وظيفه او چيست ؟

ج ـ بايد نماز را اعاده كند.

* س ـ شخصى بعد از طواف، وضويش باطل شد و خجالت كشيد كه بگويد، نمازش را بىوضو خواند و بعد از آن، سعى و تقصير را انجام داد و مُحل شد، وظيفه او چيست ؟

ج ـ بايد نماز و سعى و تقصير را اعاده كند.

س ـ زنى نماز طواف خود را در حجر اسماعيل خواند و چون به منزل آمد، ملتفت شد كه حايض شده است و تا وقوف به عرفات پاك نمى شود، وظيفه او نسبت به نماز چيست و آيا عمل او صحيح است يا خير ؟

ج ـ عمره او صحيح است و بايد براى حج تمتع محرم شود و وقتى خواست طواف و نماز حج را انجام دهد، قبل يا⁽⁴⁷⁴⁾ بعد از آن، نماز طواف عمره تمتع را بجا آورد.

س ـ در موقعى كه شخص طواف مى كرده جمعيت زياد بوده و بعد از آن در اثر ازدحام، نتوانسته است كه نزديك مقام نماز بخواند و در آن وقت چاره اى بغير از نماز خواندن دور از مقام نداشته، آيا نماز او صحيح است يا خير ؟

ج ـ اگر امكان نداشته با فرض اضطرار⁽⁴⁷⁷⁾ مانع ندارد.

س ـ آيا در صورت ازدحام كه نشود پشت مقام يا احد الجانبين آن نماز طواف خواند تا حدود منبر و نماز در قسمت راست يا چپ منبر خوانده شد، باز هم نماز در مقام، در صورت امكان، همان روز يا روزهاى ديگر لازم است ؟

ج ـ در صورتى كه تا بعد از فوات موالات عرفيّه بين طواف و نماز آن عذر باقى بوده اعاده واجب نيست.

س ـ در مسأله شش نماز طواف، در تحرير الوسيله فرموده ايد: « و الأحوط الإقتداء بشخص عادل » و در مسأله اول نماز جماعت همان كتاب فرموده ايد: « بَلْ مشروعية الجماعة في صلاة الطواف و كذا صلاة الإحتياط محلّ اشكال » بفرماييد منظور چيست ؟

ج ـ منظور از مشروعيت، صحت است و احتياط مزبور استحبابى است و نبايد به جماعت اكتفا شود.

س ـ براى كسانى كه قرائتشان درست نيست و مى خواهند نماز طوافشان را به جماعت بخوانند، آيا مى توانند نماز طواف حج را به نماز طواف نساء يا بالعكس و يا كسى كه نايب است به كسى كه نايب نيست و يا نماز طواف واجب را به مستحب و بالعكس اقتدا كنند يا نه؟

ج ـ اكتفا به جماعت نبايد بكنند و احتياط⁽⁴⁸⁰⁾ در همه موارد سؤال حاصل مى شود.

س ـ كسى كه قرائتش درست نيست، آيا مى تواند تبرعاً از كسى كه حج واجب بر عهده دارد نيابت كند و حج انجام دهد ؟

ج ـ نيابت چنين شخصى صحيح نيست⁽⁴⁸¹⁾ هرچند تبرعى باشد، مگر آنكه بتواند قرائت خود را تصحيح كند و از ذوى الأعذار محسوب نباشد، كه در اين صورت مى تواند نيابت را قبول نمايد، ولى بايد قرائت خود را درست كند.

* س ـ افرادى با اينكه قرائتشان درست نيست و كلمات نماز را نمى توانند درست بگويند، در حج نايب مى شوند و عمره را به نيت منوب عنه انجام مى دهند، بعد متوجه مى شوندكه نمى توانند نايب شوند، آيا چگونه از احرام خارج مى شوند و براى حج چه وظيفه اى دارند ؟

ج ـ در صورت امكان بايد قرائت خود را درست كنند و عمل نيابى خود را تصحيح نمايند تا از احرام خارج شوند، بلى اگر ممكن نيست و معذور هستند⁽⁴⁸³⁾ احرام آنها صحيح واقع نشده و از احرام خارج هستند.

* س ـ كسى كه مطمئن باشد قرائتش يا ذكرى كه در نماز مى گويد درست است و نماز طواف را; اعم از طواف زيارت و نساء، همان گونه بخواند، بعد معلوم شود كه اشتباه بوده است، آيا بايد چه كند ؟

ج ـ اگر احتمال غلط بودن آن را نمى داده، نمازش صحيح است.

س ـ چند روزى كه اطراف كعبه به قدرى شلوغ است كه صف طواف تا پشت مقام ابراهيم (عليه السلام) مى آيد و نماز خواندن پشت مقام و نزديك آن ممكن نيست مگر اينكه چند نفرى اطراف انسان بايستند تا انسان نماز طوافش را بخواند، بفرماييد آيا حتماً نماز بايد خَلْف مقام و نزديك آن باشد ولو به اين صورت، يا دورتر تا هرجا كه مى تواند به تنهايى نماز بخواند، كافى است ؟

ج ـ اگر امكان دارد⁽⁴⁸⁶⁾ و محذورى در بين نيست، بايد خلف و نزد مقام نماز بخواند و در مورد ضرورت، تأخير مانع ندارد با مراعات الأقرب فالأقرب.

س ـ در نماز طواف كه انسان مشغول ذكر بود، او را حركت دادند، ذكر را تكرار كرد، دوباره تكان دادند و تكرار كرد، آيا مانعى ندارد ؟

ج ـ اگر طورى حركت كرده كه استقرار او از بين رفته، مانع ندارد و در غير اين صورت تكرار نكند مگر به قصد احتياط، به شرط آنكه وسوسه نباشد.

* س ـ آيا محمول نجسى⁽⁴⁸⁸⁾ كه در طواف معفو نيست، در نماز طواف مثل نمازهاى يوميه معفو است يا نه ؟

ج ـ در نماز طواف حكم نمازهاى يوميه را دارد.

س ـ بين طواف و نماز آن، اگر نماز مستحبى يا عبادت مستحبى ديگر بجا آورد، اشكال دارد يا نه ؟

ج ـ احتياط در ترك آن و مبادرت به نماز طواف است.
س ـ گاهى در پشت مقام ابراهيم (عليه السلام) جمعيت زياد است و چون زن و مرد كنار هم قرار مى گيرند، احياناً مورد فشار ازدحام واقع مى شوند، بدون اينكه ريبه و فسادى در بين باشد، آيا به نماز طواف ضرر نمى رساند ؟

ج ـ براى نماز ضرر ندارد.

س ـ احياناً انسان مى داند كه اگر نماز طواف را شروع كند، طواف كننده ها مى آيند و او را حركت مى دهند و جابجا مى كنند، در عين حال نماز را شروع مى كند، آيا اگر اين نماز را تمامكند، صحيح است ؟

ج ـ اگر صحيحاً تمام كند⁽⁴⁹²⁾ مانع ندارد.

س ـ زنى مُحرم به احرام عمره تمتع شده و پس از ورود به مكه و انجام طواف، قبل از اينكه نماز طواف بخواند حايض گرديده، چه وظيفه دارد ؟

ج ـ اگر وقت وسعت دارد صبر كند تا پاك شود و نماز را بخواند و بقيه اعمال را انجام دهد و چنانچه وقت تنگ باشد سعى و تقصير عمره تمتع را انجام دهد و مُحرم شود به حج تمتع و بعد از طواف حج يا قبل از آن،⁽⁴⁹⁵⁾ نماز را بخواند و سپس بقيه اعمال را انجام دهد.

* س ـ شخصى طواف عمره را بجا آورده و بدون نماز و سعى، تقصير كرده است، تكليف او چيست ؟

ج ـ بايد نماز و سعى را بجا آورد و با فرض جهل⁽⁴⁹⁸⁾ يا نسيان، اعاده تقصير لازم نيست اگرچه احوط است.

س ـ آيا مقصود از « نماز طواف نزد مقام » پشت مقام است يا شامل دو طرف مقام نيز مى شود ؟

ج ـ بايد خلف مقام باشد.

س ـ اگر كسى نماز را در غير از مقام ابراهيم بخواند و با اعتقاد به صحت آن بقيه اعمال را انجام دهد، وظيفه او چيست ؟

ج ـ فقط نماز را بايد اعاده كند.

س ـ اگر پشت مقام ابراهيم دو طبقه شود، آيا نماز در طبقه بالا يا زير زمين صحيح است؟

ج ـ در صورتى كه احراز نشود خلف مقام نماز خوانده، صحيح نيست.

س ـ شخصى نماز طواف را، به اعتقاد اينكه حِجر اسماعيل مقام ابراهيم است، در حجر اسماعيل خوانده، چه بايد بكند ؟

ج ـ بايد نماز را اعاده كند.

س ـ آيا نماز طواف واجب را مى توان با نماز جماعت يوميه بجا آورد ؟

ج ـ صحت آن محل اشكال است.

س ـ پشت مقام تا چه اندازه اى صادق است و آيا حد معينى نمى توان براى آن فرض كرد؟

ج ـ عرفى است.

س ـ آيا فاصله انداختن بين طواف و نماز به مقدار دو ركعت نماز اشكال دارد و اصولاً چه مقدار فاصله مُخلّ است ؟

ج ـ مانع ندارد،⁽⁵⁰³⁾ و ميزان مبادرت عرفيه است. و در هر صورت با تأخير نماز، اعاده طواف لازم نيست.

س ـ گاهى طواف تا نزديك تالارهاى مسجد مى رسد، آيا در اين صورت مى شود نماز طواف را پشت سر طواف كنندگان بجا آورد و آيا صدق پشت مقام مى نمايد ؟

ج ـ صدق خَلْف، به نظر عرف است.

* س ـ شخصى محرم به احرام عمره تمتع، وارد مكه شده است و هفت روز مثلاً در مكه توقف دارد و نماز او غلطهاى زيادى دارد، آيا واجب است كه تا آخر وقت در احرام بماند و نمازش را اصلاح كند و بعد شروع به طواف كند يا وظيفه ديگرى دارد ؟

ج ـ لازم نيست تا آن وقت صبر كند، و اگر بعد از طواف تا قبل از فوات موالات عرفيه بين طواف و نماز نتواند غلطهاى خود را درست كند، به هر نحو مى تواند نماز بخواند.

س ـ اينجانب چند سال قبل به مكه معظمه مشرف شدم و در آنجا اولاً نماز طواف نساء و نماز طواف براى هر دو طواف واجب را كه يكى عمره مفرده و ديگرى حج مى باشد نخوانده ام و ثانياً در تعداد اشواط طواف دوم هم در شك مى باشم، لطفاً مرا راهنمايى كنيد.

ج ـ اگر بعد از طواف و انصراف از آن، شك در عدد اشواط كرده ايد به شك اعتنا نكنيد و نمازهايى را كه نخوانده ايد، اگر نمى توانيد به مكه برويد در محل خود بخوانيد و تا نخوانده ايد حرمت نساء باقى است.