لطفا منتظر باشید ...
استفتائات نيابت
س ـ كسى مستطيع بوده و در ميقات به نيابت ديگرى مُحرم شده و به مكه آمده و عمره تمتع را از طرف منوب عنه انجام داده است، وظيفه او چيست ؟س ـ اگر كسى كه نيابت از ديگرى گرفته و به حج آمده، از بعض اعمال معذور است، آيا مى تواند در اين اعمال نايب بگيرد و آيا مى تواند پول نيابت را به ديگرى بدهد كه اصل حج را به جا آورد ؟
ج ـ با توجه به اين كه از معذورين هستند و نمى توانند وقوف اختيارى در مشعر را درك كنند، نيابت آنان صحيح نيست(256) و اگر قبل از استخدام اجير شده اند بايد حج را به جاآورند و وقوف اختيارى را درك نمايند.
س ـ آيا شخص زنده در موردى كه مى تواند نايب بگيرد، بايد از بَلَد نايب بگيرد يا از ميقات، و اگر ديگرى براى او نايب بگيرد كفايت مى كند يا خير ؟
ج ـ نايب گرفتن از ميقات كفايت مى كند و خودش بايد نايب بگيرد و نايب گرفتن ديگرى براى او كافى نيست مگر از طرف او وكالت داشته باشد.
س ـ آيا عمره مفرده يا طواف استحبابى را مى توانيم به نيابت چند نفر انجام دهيم و در اعمال آن; از جمله طواف نساء، نيت همه بايد بشود يا نيت بعضى كافى است ؟
ج ـ مى توانيد به نيابت چند نفر انجام دهيد و بايد نيت همه بشود.
س ـ كسى را روز عيد، قبل از حلق دستگير كرده اند و او را به ايران فرستاده اند، آيا رفقاى او مى توانند از او نيابت كنند و بقيه اعمال را انجام دهند يا خير و چگونه از احرام خارج مى شود؟
* س ـ افرادى كه هر سال به حج مى روند; مانند خدمه كاروان ها، در محل خود از كسى نيابت قبول مى كنند، ولى در ميقات بر اثر اشتغال زياد از نيابت غافل و مُحرم مى شوند،(261) بعد كه متوجه شدند دوباره نيت نيابت مى كنند، آيا حج نيابتى آنان درست است يا حج براى خودشان حساب مى شود ؟
ج ـ بايد(262) عمره و حج را به همان نيت اول اتمام كنند و احرام دوم صحيح نيست مگر آن كه احرام اول باطل باشد; مثل اين كه حج بر او واجب نبوده و نيت حجة الاسلام كرده باشد.
س ـ شخصى در ميقات براى خودش مُحرم مى شود و تلبيه مى گويد، بعد به فكر مى افتد كه چون خودش حج واجب را در سال هاى گذشته به جا آورده، براى پدر يا مادر يا يكى از خويشاوندان ديگرش حج تبرعى به جا آورد، آيا مى شود با نيت عدول كند و يا دوباره به نيت شخص مورد نظر مُحرم شود يا خير ؟
ج ـ اگر به احرام صحيحى مُحرم شده، نمى تواند نيت را عوض كند و بايد عملش را به همان نيتى كه در احرام داشته، اتمام كند.
* س ـ نايبى در احرام عمره تمتع، بعد از اين كه وارد مكه شد شك مى كند كه نيت نيابت كرده يا نه، آيا بايد به ميقات برگردد و مجدداً به نيابت مُحرم شود، يا اصلاً حج براى خودش حساب مى شود و ديگر نمى تواند نايب باشد ؟
ج ـ در نيت خطور لازم نيست، اگر انگيزه او در حال احرام نيابت بوده، عمل را به نيابت انجام دهد، و اگر در داعى و انگيزه هم شك دارد، بايد اعمال را به نيت اجمالى (همان نيت در احرام) اتمام كند،(264) و در نيابت به آن اكتفا نمى شود.
ج ـ مجنون تكليف ندارد و نمى توانند براى او نايب بگيرند،(266) و اگر عاقل شد حكم اشخاص مُحرم ديگر را دارد.
س ـ هرگاه كسى مريض شود، به طورى كه بعد از احرام عمره قادر به انجام اعمال نباشد، آيا كسى كه براى عمره تمتع مستحبى مُحرم شده و عمره را انجام داده است مى تواند در حج نايب او شود يا خير ؟
ج ـ كسى كه براى عمره تمتع مُحرم شده ولو مستحبى، نمى تواند در اصل عمره يا حج براى ديگرى نايب شود و بايد عملش را اتمام كند، ولى اگر مريض فقط قادر به انجام طواف و سعى نباشد و بتواند و قوفين را درك كند و بقيه اعمال را نايب بگيرد، جايز است ديگران را در طواف و سعى و اعمال ديگر نايب قرار دهد، هرچند خودشان هم حج يا عمره بجا مى آورند.
س ـ بنده چون مسؤول گروه حج بودم، به استناد وظيفه ام، كه مراقبت از بيماران و عاجزهاى گروه بود، وقوف اضطرارى انجام دادم، لطفاً وظيفه شرعى اينجانب را بيان فرماييد.
س ـ اگر كسى دفعه اول به صورت خدمه، حج به جا آورده و در دفعه دوم دوباره به مأموريت خدمه عازم مكه معظمه است، آيا مى تواند به عنوان پدر يا مادر كه فوت شده اند نيابت نمايد، و در چنين صورتى آيا حج از عهده پدر و مادرش برداشته مى شود ؟
ج ـ مانع ندارد و حج از منوب عنه كافى است، مگر آن كه سال اول، مستطيع نبوده و امسال مستطيع باشد.
س ـ اينجانب حدود شانزده سال قبل نيابتاً به مكه معظمه مشرف شدم و در منى چون سفر اول بوده است، و مى دانستم كه طبق تقليد حضرت عالى بايد در سفر اول حلق كنم، و ليكن نمى دانستم كه ماشين ته زن با تيغ فرق دارد و به جاى تيغ با ماشين ته زن سر خود را تراشيدم و بعد از آن سفر هم دو سفر ديگر مشرف شدم و در سفرهاى بعدى سر خود را ماشين نموده و ناخن هم گرفته ام، لطفاً بفرماييد در سفر اول كه به جاى تيغ با ماشين سر را تراشيدم، در مقابل اين كار وظيفه ام چيست ؟ و آيا اين عملِ سفرِ اول در سفرهاى بعدى خللى وارد مى آورد يا ذمه ام برىء شده است ؟
ج ـ شما در صورت امكان بايد به مكه برويد و در منى حلق كنيد(271) و بعد از آن طواف و نماز و سعى و طواف نساء و نماز آن را به جا آوريد و در اين اعمال نيت اتمام حج سفر اول را بكنيد و بعد از آن چيزى بر شما نيست، و اگر خودتان نمى توانيد برويد يا رفتن براى شما حرجى است در محل خود حلق كنيد و بنابر احتياط موى آن را به منى بفرستيد و در بقيه اعمال فوق نايب بگيريد، و نسبت به دو سفر ديگر كه آيا صحيح و كافى بوده يا نه احتياط را مراعات نماييد.
س ـ كسانى كه مجاز هستند در شب عيد قربان، بعد از درك اضطرارى مَشعرْ، به منى بروند، آيا همه آنان از ذوى الأعذار مى باشند كه نيابت ولو تبرعاً مورد اشكال است يا نسبت به بعضى استثناء شده است ؟
ج ـ در فرض سؤال، زنهامى توانندنايب شوندونيابت در ساير ذوى الأعذار صحيح نيست.
س ـ شخصى در حج از ميتى نيابت كرد و در وقت عقد اجاره براى انجام مناسك، هيچ عذرى نداشت، ولى چند سال بعد از انجام حج متوجه شد كه در وقوف مشعرالحرام، با زنها و مريض ها به عنوان راهنما، وقوف اضطرارى كرده و به منى رفته است و غافل بوده كه نايب بايد وقوف اختيارى بكند، آيا وظيفه اش چيست ؟
ج ـ عمل مزبور مُجزى از حج نيابتى استيجارى نيست،(273) و از جهت اجرت بايد به اجير كننده مراجعه نمايد و يا در صورتى كه اجاره، موقت به زمان مخصوصى كه منقضى شده نباشد، دوباره حج نيابتى صحيح به جا آورد.
س ـ آيا مى توانم براى مادرم و براى خودم فريضه حج را انجام دهم ؟
ج ـ در يكسال بيش از يك حج واقع نمى شود.
س ـ شخصى به عنوان نيابت در مسجد شجره مُحرم شد و به مكه آمد، در مكه فهميد كه خودش مستطيع بوده است، آيا بايد اعمال عمره را به قصد خود به جا آورد يا به قصد نيابت، و اگر بايد حج را به قصد خود به جا آورد، نسبت به حج نيابى چه وظيفه اى دارد و آيا مى تواند براى آن نايب بگيرد يا نه ؟
ج ـ احرام او صحيح نبوده است(274) و بايد برگردد و براى عمره تمتع براى خودش مُحرم شود و وظيفه خودش را انجام دهد و راجع به حج نيابى نمى تواند نايب بگيرد، مگر اجازه داشته باشد يا استيجار او براى مطلق تحصيل حج باشد.
س ـ كسى كه نايب بوده و عمره تمتع را انجام داده و بعد ناچار شده است كه به ايران بازگردد، آيامى تواند بقيه اعمال را به ديگرى واگذار نمايد كه حجّ تمتع را انجام دهد ؟
ج ـ نمى تواند.
س ـ آيا شرط ايمانِ نايب، كه در اصل نيابت حج و همچنين در ذبح شرط است،(275) در ساير اعمالى كه نيابت در آن جايز است، مثل رمى و طواف هم شرط است يا خير ؟
ج ـ در ساير اعمال نيز شرط است.
س ـ شخصى تمام اختيارات اموال پدرش را دارد و پدر نمى تواند بالمباشره حج را به جا آورد، پسر بدون تذكر دادن به پدر شخصى را اجير براى حج پدر نموده و خودش هم براى حج خود مشرف شده، در اين فرض آيا حج اجير براى حج پدر، مجزى است يا خير ؟ و هرگاه در مدينه تصميم بگيرد كه آنچه را از مال پدر به اجير داده است با پدر حساب نكند و از مال خودش باشد، رفع اشكال مى شود يا نه ؟
ج ـ در فرض مزبور استنابه در مورد پدر صدق نمى كند،(277) و حَجّة الاسلام از طرف پدر واقع نمى شود و فرقى بين دو صورت فوق نيست.
س ـ شخصى پس از آنكه به مدينه مشرف شد جنون پيدا كرد، با توجه به اين كه سابقاً حج بر او مستقر شده است، آيا مى شود براى او نايب گرفت يا خير، و اگر نشود، تبرع حج از او چه صورت دارد ؟
ج ـ نيابت و تبرع در فرض سؤال صحيح نيست.
س ـ فردى پس از استطاعت مالى براى حج اسم نويسى كرد و براى دو سال بعد اسمش درآمد، ولى چند ماه قبل از حركت، فوت كرد در حالى كه پسرش را نايب قرار داده بود كه براى او حج بجا آورد، در حالى كه پسر خود استطاعت مالى داشته ولى در اسم نويسى مسامحه كرده و ننوشته است، در صورتى كه اگر اسم مى نوشت، شايد در همان سال اول، قرعه به نامش درمى آمد و شايد هم سال هاى بعد، اكنون پسر به مدينه آمده به عنوان نيابت حج بلدى از جانب پدر و هنوز محرم نشده، چه وظيفه اى دارد ؟
ج ـ در فرض مرقوم نيابت صحيح نيست(279) و بايد براى خودش حج نمايد.
ج ـ اگر مى تواند بايد برگردد،(281) و چنانچه برنگشت ولو در صورت تمكن و حج را انجام داد، حج صحيح است و بالنسبه استحقاق اجرت دارد.
س ـ آيا بر نايب واجب است اعمال حج را طبق فتواى مرجع تقليد منوب عنه انجام دهد يا مطابق وظيفه خودش عمل نمايد ؟
ج ـ ميزان، وظيفه خود اوست(283) ولى اگر اجير شده به كيفيت خاصى، بايد طورى عمل كند كه مراعات وظيفه خودش و كيفيت ذكر شده، بشود.
س ـ آيا در اجاره براى اعمال حج لازم است اجير و مستأجر از يكديگر سؤال كنند كه مقلّدِ چه كسى هستند يا نه ؟
ج ـ لازم نيست و اجير مطابق تقليد خودش عمل مى كند.
س ـ نايب چند ماه قبل از حج به بلد منوب عنه مى رود و به عنوان نيابت حج حركت مى كند و به وطن خودش يا محل ديگرى مى رود و در ماه ذى حجه، كه عازم حج مى شود، ديگر به بلد منوب عنه نمى رود، كافى است يا نه ؟ و چه وقت بايد برود ؟
ج ـ كافى است.
س ـ در موردى كه مرحوم پدرم فرموده بود پسر بزرگ نيابتاً به مكه برود و من كه پسر بزرگ هستم به وسيله ارث مستطيع شده ام اما تاكنون نتوانسته ام سهم خود را به پول مبدل كنم، آيا مى توانم با اين حال به جاى پدر حج به جا آورم يا نه ؟
ج ـ با فرض حصول استطاعت مالى براى خودتان(285) ولو از بابت ارثيه، اگر امكان فروش و صرف قيمت در حج را داريد بايد اول براى خودتان حج به جا آوريد و براى پدر بعداً انجام دهيد يا ديگرى را نايب بگيريد.
* س ـ آيا جايز است براى نايب در طواف عمره تمتع يا طواف حج كه طواف را در غير موسم حج به جا آوَرَد يا نه ؟
ج ـ مانع ندارد.
س ـ شخصى قبلا مستطيع بوده و به حج نرفته و الآن هيچگونه قدرت مالى جهت انجام حج را ندارد، آيا فرزندش مى تواند تبرعاً از طرف او حج نيابى انجام دهد ؟
ج ـ نيابت در حج از حىّ صحيح نيست(288) مگر در صورتى كه شخص از جهت پيرى نتواند به حج برود يامريض(289)باشد(290) واز جهت مرض نتواندبرود و مأيوس از خوب شدن تا آخر عمر باشد.
س ـ زنى كه واجب الحج است وصيت كرده كه از اصل تركه اش براى او حج بَلَدى توسط وصيش انجام شود، حال استطاعت جانى و مالى و غيره براى وصى او فراهم است، فقط از حيث عدم شركت در نام نويسى براى حج، آنهم با عذرى، استطاعت راهى ندارد، آيا مى تواند حج نيابى را انجام دهد ؟
ج ـ (292) وصى اگر قبلاً استطاعت نداشته و فعلاً هم راه براى او باز نيست الآن هم مستطيع نيست و مى تواند براى حج نيابى اجير شود، ولى اگر بدون اين كه اجير شود خود را به ميقات برساند، نمى تواند حج نيابى به جا آورد و بايد براى خودش حج به جا آورد.
س ـ كسى كه حج نيابى انجام مى دهد، اگر در قربانى شخص ثالثى را وكيل كرد، ذابح چگونه نيت كند، آيا بايد نيت كند كه به وكالت از ميت قربانى مى كنم يا بايد وكالت از نايبِ ميت كند؟ در هر صورت آيا بايد نام ميت را هم ببرد ؟
ج ـ نام ميت بردن لازم نيست، بلكه چنانچه نيت كند آنچه بر عهده نايب است انجام دهد صحيح است.
س ـ كسى كه براى حج اجير مى شود، اگر شرط كند كه مثلاً براى طواف نساء يا يك عمل ديگرى كه نيابت بردار است نايب مى گيرم، آيا اين شرط نافذ است و مى تواند عمل نمايد يا نه؟
ج ـ اگر عذر دارد(294) نمى تواند قبول كند، بلى در قربانى مانع ندارد و شرط لازم نيست.
س ـ كسى احتمال قوى عقلايى مى دهد كه نتواند اعمال را به نحو عادى انجام دهد، و ممكن است حج تمتع را بدل به اِفراد كند، آيا مى تواند از حج واجب نيابت كند ؟
ج ـ مى تواند نيابت كند، ولى اگر وظيفه او عدول به افراد شد، بنابر احتياط منوب عنه نبايد اكتفا به آن كند.
س ـ نايبى كه در وقت قبول نيابت براى حج معذور نبوده است، و بعد از عقد اجاره در موقع عمل ياقبل ازمحرم شدن، جزومعذورين شدودرهرعذرى كه پيش آمده طبقوظيفه معذورين رفتار نمود، آيا حج او از منوب عنه كافى است ؟ و آيا نسبت به نحوه عذر فرقى هست يا نه ؟
ج ـ محل اشكال است.
س ـ كسانى كه در حال اجير شدن، از معذورين نبوده اند و بعداً در اثناى عمل عذر عارض شده است، آيا نيابتشان صحيح است و مستحق تمام اجرت مى باشند يا نه ؟
ج ـ اشكال دارد.
س ـ خدمه اى كه از روى جهل به مسأله اجير شده اند و وقوف اختيارى مشعر را درك نكرده اند، فعلاً تكليفشان چيست و همچنين ساير معذورينى كه حج ناقص از اين قبيل انجام داده اند; تبرعاً يا با اجرت ؟
و خودشان با عدم عذر نسبت به درك اختيارى مشعر، بايد با انجام عمره مفرده،(299) از299 . آية الله فاضل: احتياطاً از ادنى الحل تجديد نمايد و عمره مفرده انجام دهد.احرام خارج شوند.
س ـ در مناسك آمده است كه معذور نمى تواند نايب شود، معذور به چه كسىگفته مى شود ؟ لطفاً حدّ آن را معين كنيد; مثلاً كسى كه نمى تواند نماز طواف راصحيح بخواند، يا نمى تواند خودش رمى جمرات كند و يا نمى تواند قربانى نمايد و يانمى تواند يكى ديگر از واجبات حج را; اعم از اركان و غير اركان، انجام دهد معذور است يا خير ؟
شود،(301) ولى مباشرت در ذبح در حال اختيار هم لزوم ندارد و لذا كسى كه نمى تواند ذبح كندمى تواند براى حج نايب شود و براى ذبح نايب بگيرد.
س ـ كسى كه نماز او صحيح نيست و براى حج به نيابت آمده است، آيا نيابت او صحيح است ؟ و مفروض اين است كه به عنوان نيابت مُحرم شده است ؟
ج ـ اگر از قرائت صحيح معذور است، نيابت و احرام او باطل است(302) و اگر معذور نيست صحيح است و بايد قرائت خود را درست كند.
س ـ اگر مستنيب يا منوب عنه در وقت نيابت بدانند كه نايب جزو معذورين است واو را نايب كنند; اولاً آيا اجرت نيابت براى نايب حلال است يا نه ؟ و ثانياً آيا حج نيابتى اوصحيح و از حجة الاسلام يا غير حَجّة الاسلام منوب عنه كفايت مى كند يا نه ؟
ج ـ با فرض اين كه معذور بوده و استيجار شده(304) استحقاق اجرت ندارد و كفايتآية الله مكارم: اگر نايب نمى دانسته و مستنيب مى دانسته، بايد اجرة المثل او را بپردازد.نمى كند.
حج استحبابى
م ـ مستحب است كسى كه شرايط وجوب حج را ندارد; از بلوغ و استطاعت و غير آنها، در صورت امكان حج به جا آورد و همچنين بر كسى كه حج واجبش را انجام داده است مستحب است دو مرتبه به حج برود و مستحب است تكرار حج در هر سال. بلكه مكروه است پنج سال متوالى آن را ترك كند و مستحب است در وقت خارج شدن از مكه نيّت برگشتن نمايد و مكروه است قصد برنگشتن داشته باشد.م ـ مستحب است از طرف خويشاوندان يا غير آن ها حج به جا آورد تبرّعا; چه زنده باشند يا مرده و همچنين از طرف معصومين و نيز طواف از طرف آن ها و غير آن ها مستحب است به شرط آن كه در مكه نباشند يا معذور(306) باشند.
م ـ كسى كه زاد و راحله ندارد مستحب است قرض كند و به حج برود، در صورتى كه مى تواند قرض را ادا كند.
م ـ با مال حرام جايز نيست به حج برود و اگر مال او مشتبه است و علم به حرمت آن ندارد، مى تواند آن را صرف كند.
م ـ بعد از فارغ شدن از حج استحبابى مى تواند ثواب آن را به ديگرى هديه كند، همچنانكه در وقت شروع مى تواند آن را نيت كند.
م ـ كسى كه مال ندارد تا با آن حج به جا آورد مستحب است ولو با اجاره دادن خودش و نيابت از ديگرى به حج برود.
