مناسک حج نسخه متنی

9 . آية الله بهجت: كه قاصر باشد زمان افاقه او از اداء واجب فعلى بر او (كتاب حج ص2).

10 . آية الله بهجت: كفايت ادراكِ آنچه با آن حج ادراك مى شود، اگر چه اضطرارىِ مشعر باشد، با انجام واجب از اضطرارىِ عرفه خالى از وجه نيست (كتاب حج، ص3).

11 . آية الله بهجت: با ساير شروط و با اداى واجبات لاحقه، بدون نياز به تجديد نيت حجة الاسلام يا تجديد نيت احرام يا نيت وجوب به مجرّد كمال، و معتبر است از زمان كمال نه قبل از آن استطاعت او به قدر فراغ از واجبات حج بنابر اظهر، و در صورت ادراك حج به نحو صحيح در إجزاء عمره سابقه بر كمال از متمتع تأمل است، و احوط اعاده عمره است به قصد وظيفه بعد از اتمام حج اگر در اَشهُر حج باشد و اگر نباشد در سال آينده بقصد وظيفه انجام دهد عمره را با حج تمتع بنابر احوط (كتاب حج، ص3).

آية الله تبريزى: كفايت از حجة الاسلام نمى كند. بلكه اگر متمكن بود طبق مسأله 169 مناسك، براى عمره تمتع احرام ببندد و اعمال عمره و حج را اتيان كند، كفايت مى كند. و در غير اين صورت بايد آن حج را تمام كند و در سال هاى آينده، چنانچه مستطيع بود، حجة الاسلام را بجا آورد و اگر مجنون قبل از فوت زمان عمره تمتع عاقل شود بر فرض استطاعت محرم شده و اعمال را انجام مى دهد و در غير اين فرض اتمام حج بر او واجب نيست.

آية الله خويى: كفايت از حَجة الاسلام نمى كند. (و تفصيلى دارند كه به مناسك، مسأله 4 رجوع شود).

آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: احوط بلكه اقوى عدم كفايت از حَجة الاسلام است و همچنين نسبت به مجنون، بنابراين اگر سال هاى بعد مستطيع بودند حجة الاسلام را بجا آورند. (مناسك عربى، ص14، مسأله 14).

آية الله فاضل: هرچند احتياط مستحب آن است كه در صورت استطاعت، حج را درسال هاى بعد اعاده كند. (مناسك،ص10).

آية الله مكارم: احتياط واجب در هر دو، اعاده بعد از آن است، در صورتى كه مستطيع شوند.

⁽¹²⁾12 . آية الله فاضل: اگر كسى در ميقات مجنون بود، همراهان او مى توانند او را رجاءً مثل كودك غير مميز محرم كنند و چنانچه قبل از درك مشعر عاقل شود كفايت از حَجّة الاسلام مى كند. و احتياط اين است كه به اذن ولى شرعى، او را محرم كنند. و احتياط مستحب آن است كه در سال هاى بعد اگر مستطيع شد حَجّة الاسلام را اعاده كند.

13 . آيات عظام تبريزى، خويى، سيستانى، صافى، صانعى: اين حج كافى از حَجّة الاسلام مى باشد.

آية الله خامنه اى: مگر اين كه نيّت كند حجى را كه شارع مقدس از او خواسته به جاى آورد.

آية الله مكارم: در صورتى كه قصد مأمور به واقعى را داشته باشد كفايت مى كند.

14 . آية الله اراكى: در صورتى كه ولىّ او اذن بدهد، بنابر احتياط.

آية الله بهجت: احرام صبّىِ مميّز صحيح است و احوط در صورت استلزام تصرف در مال، اذنِ ولىّ است در صحّت آن. (كتاب حج ص4).

آية الله سيستانى: بعيد نيست كه در صحّت آن اذن ولى معتبر باشد. (مناسك، مسأله 6).

آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: حج براى غير مكلف مميّز مستحب است ولى كفايت از حَجّة الاسلام نمى كند و اذن ولىّ در صحّت حجّ او شرط نيست، اگرچه در مواردى كه حج او موجب تصرّف در اموالش مى شود، براى تصرّف، اذن ولىّ لازم است. (آداب و احكام حج، مسأله 5).

آية الله مكارم: ولى اگر تصرف در مال خود مى كند، بايد به اذن ولىّ باشد.

15 . آية الله بهجت: صحيح است احرام ولىّ از طفل غير مميز و از مجنون، و متولّى نيت احرام طفل، ولىّ حاضر مى شود، و تمام اعمال حج را آنچه را متمكّن است طفل و غير عاقل انجام مى دهد با نيت ولىّ و آنچه را متمكن نيست ولىّ از جانب او انجام مى دهد از آن جمله تلبيه احرام است كه اگر متمكن باشد طفل و غير عاقل انجام مى دهد با نيت ولىّ، وگرنه ولىّ نايب مى شود. (كتاب حج ص4).

آية الله تبريزى: استحباب احجاج، اختصاص به طفل غير مميز ندارد بلكه احجاج طفل مميز هم بر ولى او مستحب است.

16 . آية الله صانعى: مشكل است و قدر متيقّن همان ولى شرعى است مثل پدر و جد، و مادر هم در اين مورد ملحق به ولىّ شرعى است.

⁽¹⁷⁾17 . آية الله اراكى، آية الله نورى: در غير ولىّ شرعى، محل اشكال است.

آية الله بهجت: ولىّ در اين مقام عبارت است از ولىّ در مال; مثل اب وجدّ ابى و وصىّ ايشان و حاكم و امين حاكم. و ولايت مادر دراحرام طفل وساير اعمال حج خالى از وجه نيست. (رساله ذخيرة العباد، ص5).

آية الله خويى: در صورتى كه مستلزم تصرف در اموال طفل نباشد والا اذن ولى شرعى لازم است. (معتمد، ج 1، ص 36)

آية الله سيستانى: ولىّ طفل در اين امر كسى است كه حق حضانت و سرپرستى او را دارد، چه پدر و مادر او باشند و چه غير آنها. (مناسك، مسأله 11).

آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: قدر متيقن از ولىّ در اين امر نسبت به بچه غير مميّز، ولىّ شرعى است; مانند پدر و جد و يا وصىّ يكى از آن دو، و همچنين حاكم و امين از طرف حاكم و يا وكيل يكى از آنها، و امّا غير ولىّ شرعى مانند عمو و دايى و برادر، محل اشكال است، اگرچه كفيل و نگهدار بچه باشد، لكن مادر در اين مورد ملحق به ولىّ شرعى است زيرا نسبت به او دليل خاصى داريم، و امّا در بچه مميّز در مواردى كه اجازه ولىّ لازم است اجازه غير ولىّ شرعى كفايت نمى كند. (مناسك عربى، ص13، مسأله 11).

آية الله فاضل: مقصود از ولىّ، همان ولىّ شرعى است، ولى مادر در اين مورد ملحق به ولىّ شرعى است.

آية الله مكارم: ولى به اذن ولىّ شرعى انجام مى دهد.

18 . آيات عظام بهجت، خويى، سيستانى: اين حكم در مورد احجاج صبى غير مميز است و همينگونه است حكم مذكور در مسأله 11 و 12 و 13.

آية الله تبريزى: اين حكم در مورد احجاج صبى است.

19 . آية الله صانعى: مگر آن كه طفل مميّز باشد و خود اراده حج نموده كه بنا بر اظهر به عهده خود اوست.

⁽²⁰⁾20 . آية الله بهجت: فداء صيد مولىّ عليه بر ولىّ است (كه با مباشرت او عمل مولى عليه صحيح است) و كفاره موجب هدى بر ولى است در آنچه عمد و خطا كفّاره دارد بلكه در آنچه عمد فقط كفّاره دارد و صبى عمداً مرتكب شد ثبوت كفاره بر ولى كه سبب است خالى از وجه نيست (كتاب حج، ص5).

آيات عظام تبريزى، خامنه اى، خويى: ظاهراً كفارات ديگر، در غير صيد نه بر ولىّ واجب است و نه در مال طفل، ولى كفاره صيد بر ولىّ واجب است. (مناسك، ص13، مسأله 9).

آية الله سيستانى: كفاره صيد غير مميز بر ولى اوست و در غير آن، بر نابالغ كفاره نيست; نه در مال او و نه در مال وليّش.

آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: كفاره صيد بر ولىّ طفل است، و اما در وجوب ساير كفارات بر ولىّ اشكال است، اگرچه احوط اين است كه برعهده ولىّ است. (مناسك عربى، ص13، مسأله 13).

آية الله مكارم: اين احتياط مستحب است.

⁽²¹⁾21 . آية الله تبريزى: قربانى بچه غير مميز بر ولىّ او است كه او را به حج برده و چنانچه پول آن را نداشت و خود بچه مالى داشت، از مال او قربانى تهيه مى كند وگر نه ولىّ روزه مى گيرد.

آية الله سيستانى: پول قربانى بچه غير مميّز بر ولى اوست (مناسك، مسأله12).

آية الله فاضل: و اگر تمكن نداشت از طرف طفل روزه بگيرد، و چنانچه خود ولىّ نيز حج تمتع انجام داده و فقط تمكّن از يك قربانى دارد، آن رابراى طفل قربانى كند و براى خودش روزه بگيرد.

⁽²²⁾22 . آية الله بهجت: در صورت تمكّن، احوط آن است كه در حال طواف، هر دو طاهر باشند و نماز طواف را هر دو بخوانند و سنگ ريزه را در دست طفل يا مجنون بگذارد و ولى با آن كيفيت رمى و نيّت نمايد و در تمام افعال آنچه در غير نيّت مى تواند انجام دهد، ولىّ متصدّى نيّت مى شود (كتاب حج، ص4).

آية الله تبريزى: در وقتى كه مى خواهد طفل را طواف دهد، واجب است او را وضو دهد، اگرچه به صورت وضو باشد. (مناسك، ص14، مسأله 7).

آية الله فاضل: در اعمالى كه نياز به وضو دارد، احتياطاً طفل را وضو بدهد و خودش هم وضو بگيرد.

23 . آية الله فاضل: اگر از همانجا مستطيع باشد.

⁽²⁴⁾24 . آية الله مكارم: و كافى است كه از همان محل مستطيع باشد.

⁽²⁵⁾25 . آية الله بهجت: ولو به حصول عتق قبل از وقوف مشعر به نحو متقدّم، پس قبل از عتق، حج و عمره بر او واجب نيست، اگرچه زاد و راحله را مالك بذل نمايد و حج با اذن مالك صحيح است ولى مجزى از حَجّة الاسلام نيست. (كتاب حج، ص5)

26 . آية الله سيستانى: اگر به آن نياز داشته باشد.

27 . آية الله بهجت: و نيز اظهر وجوب حج و تحقق استطاعت است بر كسى كه فعلاً زاد و راحله را ندارد ولى مى تواند به مناسبت موقعيّت شغلى خود، بدون استيجار كه بعداً ذكر مى شود در بين راه كسب كند، و با كسب لايق به شأن، حوائج مناسب هر وقت را تحصيل نمايد بدون خطر و با اطمينان به حصول، مثل خدمت كردن در كاروان به اعمالى كه در غيرسفر، شغل او همانهاست (كتاب حج، ص9).

28 . آيات عظام بهجت، صافى، فاضل، گلپايگانى: داشتن هزينه بازگشت هنگامى معتبر است كه مكلف قصد بازگشت به وطن خود را داشته باشد. اما اگر نخواسته باشد برگردد، يا خواسته باشد در جاى ديگرى غير از وطن خود ساكن شود، بايد هزينه رفتن به آن جا را داشته باشد، و دارا بودن هزينه بازگشت به وطن لازم نيست.

آيات عظام تبريزى، سيستانى، خويى: داشتن هزينه بازگشت هنگامى معتبر است كه مكلف قصد بازگشت به وطن خود يا جايى كه دورتر از وطن نباشد را داشته باشد ولى اگر قصد رفتن بجايى دورتر از وطن خود را داشته باشد، داشتن هزينه برگشت به وطن كافى است (البته مقصود جايى است كه از نرفتن به آنجا به حرج نمى افتد) (مناسك، مسأله 22)

داشته باشد.⁽²⁹⁾ و امور ديگرى در استطاعت معتبر است كه در مسائل آينده بيان مى شود.

29 . آية الله اراكى، آية الله خامنه اى: در صورتى كه عازم بر بازگشت باشد.

آية الله بهجت: به نحوى كه بهواسطه حج ناچار به تبديل محل اقامت و مسكن نشود (كتاب حج، ص9).

30 . آية الله بهجت: ضرورت شخصيه يا شأنيه.

31 . آية الله مكارم: خواه ملكى باشد يا اجاره اى كه با شؤون او سازگار باشد.

⁽³⁴⁾32 . آية الله بهجت: در حدى كه كافى براى شخص و شأن او باشد (كتاب حج، ص8 و 26).

33 . آية الله سيستانى: ... و نداشتن آن موجب حرج باشد.

34 . آية الله صافى: و نداشتن آن حرجى باشد.

پول يا چيزى كه بتواند آنها را تهيه كند، داشته باشد.

⁽³⁵⁾35 . آية الله صانعى: و همچنين است در صورت عزم بر عود و مراجعت، سوغات ها و وليمه و پذيرايى در برگشت اگر به نحوى باشند كه تركش موجب ملامت و خجلت زدگى مى شود.

⁽³⁶⁾36 . آية الله خويى: به پاورقى مسأله 18 مراجعه شود.

37 . آية الله اراكى: و از ترك ازدواج، به حرج يا مرض و يا حرام دچار مى گردد.

آية الله خامنه اى: و از ترك ازدواج، به حرج يا مرض و يا حرام دچار مى گردد. و يا ترك ازدواج موجب وهن او شود.

آية الله فاضل: به طورى كه ترك ازدواج موجب مشقت يا ضرر باشد.

آية الله نورى: به طورى كه اگر متأهّل نشود به زحمت مى افتد يا به حرام افتد در صورتى...

⁽³⁸⁾38 . آية الله بهجت: اگر در ترك نكاح مشقت غير قابل تحمّل به حسب عادت بود يا خوف مرض يا خوف وقوع در حرام بود، اظهر جواز صرف در نكاح است و همچنين اگر قبل از رسيدن وقت سير كاروان حج، صرف در نكاح كند، اما بعد از رسيدن وقت سير نمى تواند صرف در نكاح نمايد، به نحوى كه متمكّن از حج در آن سال نمى شود نه در صورت تمكّن از جمع بين آن دو. (كتاب حج، ص12).

آيات عظام تبريزى، خويى، سيستانى: در صورتى كه صرف آن پول در راه حج سبب ناراحتى و مشقت در زندگى وى شود، حج بر او واجب نمى شود، و چنانچه سبب ناراحتى نشود واجب مى شود. آية الله خويى اضافه فرمودند: بلى اگر بنابر صرف نكردن آن مال در نياز خود داشت حج بر او واجب است. (تعليقه عروه، ج2، ص234).

آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: اگر ترك تزويج مستلزم حرج باشد به نحوى كه عرفاًبگويند مستطيع نيست واجب نمى شود و الاّ حج بر او واجب و مقدّم است. (مناسك عربى، ص18، مسأله 32).

آية الله مكارم: منظور از نياز اين نيست كه به خاطر ترك آن به عسر و حرج بيفتد بلكه همين اندازه كه ازدواج از شؤون زندگى او باشد كافى است.

39 . آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: و نيز مى تواند ولو با كمك غير و اقامه دعوى در نزد حاكم شرع و يا با رجوع به حاكم غير شرعى ـ در صورتى كه استيفاى حقّ، موقوف بر آن باشد، بنابر اقوى ـ آن را وصول نمايد، گرفتن و رفتن به حج واجب است. (احكام و آداب حج، مسأله 29).

40 . آية الله سيستانى: مستطيع است و واجب است حج برود هر چند با مطالبه و صرف آن مال در حج باشد و همچنين است اگر بدهكار دارا باشد و نپردازد ولى بتواند هر چند با رجوع به حاكم جور حق خود را بگيرد يا بدهكار منكر باشد ولى بتواند آن را اثبات كند و بگيرد يا بتواند از اموال او از باب تقاص بردارد.

41 . آية الله بهجت: اگر تحصيل آن، متوقّف بر مراجعه به دادگاه اگر چه حاكم جور باشد، لازم است مراجعه نمايد در صورتى كه موجب ضرر و حرج فوق حد مسامحه نباشد، و در تضرّر مالى غير مجحف و نيز ضرر حالى مثل ذلت نفس و نقص جاه نزد حاكم جور تأمّل است و اقرب وجوب مطالبه است با عقلائى بودن تن دادن به اين ضرر با قطع نظر از تكليف به حج (كتاب حج، ص10).

42 . آية الله تبريزى، آية الله خويى: در اين مسأله قائل شده اند كه اگر بتواند دَين را بفروشد و پول آن به تنهايى و يا به ضميمه مال ديگر وافى هزينه حج باشد و براى او مشقت نداشته باشد، در اين صورت مستطيع است و بايد به حج برود.

آية الله سيستانى: اگر بتواند دَين را بفروشد به نحوى كه اجحاف در حق او نباشد، و پول آن به تنهايى و يا به ضميمه مال ديگر وافى هزينه حج باشد، در اين صورت مستطيع است و بايد به حج برود.

آية الله فاضل: اگر بتواند دَينش را به مقدار كمتر بفروشد در صورتى كه موجب ضرر و مشقّت نباشد. و اين مقدار براى حج كافى باشد مستطيع است و بايد حج انجام دهد.

⁽⁴³⁾43 . آيات عظام بهجت، تبريزى، خويى: درصورتى كه اگرمطالبه كند بدهكار خواهد پرداخت، بايد مطالبه كند و به حج برود.

آية الله سيستانى: اگر مهلت داشتن قرض به نفع بدهكار باشد همچنانكه معمولا چنين است.

آية الله صافى: حكم مسأله در صورتى كه فروش دين مؤجّل به نقد ممكن نباشد والاّ فروش آن مانند فروش ساير اموال واجب است.

آية الله فاضل: مگر آنكه يقين داشته باشد كه اگر مطالبه كند مديون حاضر به پرداخت آن مى شود، كه در اين صورت مطالبه لازم است.

آية الله گلپايگانى: و اگر شك داشته باشد كه مديون با مطالبه مى پردازد يا نه، به جهت آنكه احتمال استطاعت مى دهد، و تمكّن از فحص دارد، احتياط در مطالبه است، و مطالبه در اين فرض فحص از استطاعت است، نه تحصيل استطاعت. (آداب و احكام حج، مسأله 29).

آية الله مكارم: اگر مطالبه محذورى ندارد بايد مطالبه كند.

⁽⁴⁵⁾44 . آية الله خامنه اى: در خصوص قيد «پرداخت قرض به سهولت» نظر ايشان يافت نشد.