مناسک حج نسخه متنی

45 . آية الله بهجت: قرض گرفتن براى حج تحصيل استطاعت است و واجب نيست. مگر آنكه مالى داشته باشد بالفعل كه مى تواند پس از حج با فروش و استبدال آن اداى دين كند كه در اين صورت قرض گرفتن واجب است با عدم تمكن از فروش آن قبل از حج و اگر مالى كه با آن اداى دين مى نمايد بعد از حج تحصيل مى شود، پس در وجوب حج فعلاً تأمّل است (كتاب حج، ص11).

آية الله تبريزى: هرگاه كسى مقدارى پول قرض كند كه آن پول به مقدار مخارج حج باشد و در وقت قرض كردن مالى داشته باشد كه بتواند با آن قرض خود را ادا كند ولى فعلا نمى تواند آن را بفروشد يا در آن تصرّف كند حج بر او واجب خواهد بود (مناسك، مسأله 33).

آيات عظام خويى، صافى، فاضل، گلپايگانى: هرگاه كسى مقدارى پول قرض كند كه آن پول به مقدار مخارج حج باشد، و قدرت پرداخت آن را بدون مشقّت بعد از آن داشته باشد، حج بر او واجب خواهد بود.

آية الله سيستانى: مگر آن كه وقت پرداخت قرض آنقدر دور باشد كه اصلاً عقلا به آن توجه نكنند. كه در اين صورت حجّ بر او واجب خواهد شد. (مناسك، مسأله 33).

46 . آية الله بهجت: از حقوق النّاس .

⁽⁴⁸⁾47 . آية الله بهجت: بنابر عدم فعليّت وجوب ادا مگر بعد از مطالبه (كتاب حج، ص11).

آية الله تبريزى: در صورتى حج واجب مى شود كه بدون حرج و مشقّت قادر به ادا باشد.

آية الله خويى: بلى اگر دين خود را ادا نكند حج بر او واجب است و به هر حال اگر چنين فردى حج به جا آورد مجزى از حجة الاسلام مى باشد. (تعليقه عروه، ج2، ص236).

48 . آية الله سيستانى: اگر انسان مال وافى به هزينه حج را داشته، و به همان مقدار هم مقروض باشد، بنابر اظهر حج بر او واجب نخواهد بود، و همچنين اگر كمتر از آن مقدار، مقروض باشد، به طورى كه اگر مقدار قرض برداشته شود، باقيمانده آن وافى به هزينه حج نباشد، كه در اين صورت هم حج بر او واجب نخواهد بود، و فرقى نيست بين اين كه وقت پرداخت بدهى رسيده باشد يا نه، مگر اينكه آن قدر، وقت پرداخت دور باشد كه اصلاً عقلا به آن توجه نكنند; مانندپنجاه سال. (مناسك، مسأله 34).

آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: و اگر مى داند كه طلبكار از طلب خود خواهد گذشت، و يا بنابر مسامحه دارد (مثل مهريه بعض زنان) چنين دَينى مانع استطاعت نيست. (احكام و آداب حج، مسأله 34).

آية الله فاضل: يعنى مخيّر است بين انجام حج و اداى دين و در صورت انجام حج كفايت از حجّة الاسلام مى كند.

49 . آية الله بهجت: يا كفّاره يا نذر (كتاب حج، ص10).

50 . آية الله تبريزى، آية الله خويى: حكم ساير ديون را دارد الاّ اينكه عين مال متعلَّق خمس و زكات باشد، كه در صورتى مستطيع مى شود كه غير از آنها مخارج حج را داشته باشد.

آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: حكم ساير ديون را دارد، الاّ اينكه عين مال متعلَّق خمس و زكات باشد كه مقدم بر ساير ديون است.

آية الله فاضل: يعنى بر ذمّه او تعلق گرفته است.

آن ها مخارج حج را داشته باشد.

51 . آية الله تبريزى: اگر مى داند در همان سال ساير شرايط استطاعت حاصل مى شود، حفظ استطاعت مالى لازم است وگرنه لزوم ندارد و اگر اطمينان به زوال عذر تا آخر عمر ندارد، بنابر احتياط در همان سال نايب بگيرد و چنانچه عذرش زايل شد و استطاعت مالى باقى بود بنابر احتياط دوباره خودش حج بجا آورد.

آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: اگر از جهت مالى قدرت دارد و از جهت صحّت بدن استطاعت ندارد و اميد خوب شدن ندارد واجب است نايب بگيرد، بلكه احوط نايب گرفتن است براى كسى كه اميد خوب شدن دارد، پس اگر رفع عذر شد، خودش نيز به حج برود، مگراينكه پس ازرفع عذراستطاعت مالى نداشته باشد. (مجمع المسائل، ج 1، مسأله 18 ص431).

52 . آية الله اراكى: و مأيوس است از تمكّن از مسير و صحّت بدن.

آية الله خويى: اگر دارا و ثروتمند است و توانايى مباشرت اعمال حج را ندارد يا دشوار و با مشقت است بايد نايب بگيرد. و وجوب نايب گرفتن، مانند وجوب حج فورى است. (مناسك، مسأله 63).

آية الله سيستانى: كسى كه تمكّن مالى دارد ولى توانايى مباشرت حجّ را ندارد و اميد اينكه بتواند در آينده انجام دهد ندارد، واجب است نايب بگيرد و اگر مباشرت براى او حرج و مشقّت داشته باشد، مى تواند نايب بگيرد، گرچه مباشرت افضل است و به هر حال همچنان كه وجوب مباشرت فورى است، وجوب استنابه نيز فورى است.

آية الله مكارم: يعنى در موقع حج استطاعت بدنى و باز بودن راه را ندارد.

53 . آية الله بهجت: در صورتى كه موضوع وجوب استنابه، كه يأس از رفع مانع است، محقّق نشده باشد. (كتاب حج، ص18 و 19)

آية الله گلپايگانى: بلى اگر علم داشته باشد كه در آن سال متمكّن از رفتن به حج است، جواز مصرف كردن وجه در غير حج (خصوصاً در اوان خروج مردم براى حج) مشكل است، و اگر استطاعت مالى بعد از استطاعت طريقى حاصل شده باشد، تصرف در آن مال در زمانى كه مردم آماده براى حج مى شوند جايز نيست. (آداب و احكام حج، مسأله 37).

54 . آية الله خامنه اى: قسمت اول اين مسأله يافت نشد.

55 . آية الله فاضل: حتى اگر اول ماه محرم باشد كه هنوز چندين ماه به موسم حج باقى است.

56 . آية الله اراكى: بنابر احتياط واجب.

آية الله خامنه اى: به حاشيه مسأله بعد مراجعه شود.

بايد به هر نحو است به حج برود.

⁽⁵⁷⁾57 . آية الله بهجت: هرگاه انسان مالى داشته باشد كه كفاف هزينه حج را بدهد، مى تواند قبل از وقت حركت قافله آن را در مصارف خود خرج كند هرچند ديگر نتواند به حج برود ولى در صورتى كه آن مال را به طور نسيه تا زمان بعد از حج بفروشد و منظور فرار از استطاعت باشد، احتياط اين است كه اقدام به اين عمل ننمايد. و اگر نموده با خود معامله مستطيع كند به اين كه سال آينده به حج برود با احتياطاتى كه سبب قطع به اجزاء از حَجّة الاسلام است (يعنى احتياطاً سعى در تحصيل و حفظ استطاعت شرعيه براى خود در وقت سير كاروان در سال آينده بنمايد نه صرف استطاعت عقليه) و اگر معامله نه براى فرار است بلكه براى حاجت فعلى است كه متمكّن از بر آورده شدن آن نمى شود، مگر بعد از وقت سير يا وقت حج اظهر جواز آن است (كتاب حج، ص11).

آية الله خويى: هرگاه انسان مالى داشته باشد كه كفاف هزينه حج را بدهد، حج بر او واجب مى شود و جايز نيست در آن مال تصرفى كند كه از استطاعت خارج شود و نتواند تدارك كند. و اين تصرف خواه پيش از تمكن از سفر باشد يا بعد از آن فرقى ندارد، بلكه ظاهر اين است كه قبل از ماه هاى حج تصرف جايز نيست.

آية الله سيستانى: در تفصيل تمكن از مسير مى فرمايند: اگر در آن تصرفى كند كه از استطاعت خارج شود و نتواند تدارك كند، و براى او مشخص شده باشد كه قدرت رفتن به حج در روزهاى آن را داشته باشد، بنابر اظهر حج در ذمّه او مستقر است، ولى اگر قدرت رفتن براى او مشخص نشده باشد، حج در ذمّه او مستقر نيست. (مناسك، مسأله39).

58 . آية الله خامنه اى: پس از فرا رسيدن زمانى كه صرف آن براى رسيدن به حج لازم است، شخص مستطيع نمى تواند خود را از استطاعت بيندازد و پيش از فرا رسيدن اين زمان نيز احتياط واجب آن است كه خود را از استطاعت خارج نسازد.

آية الله خويى، آية الله سيستانى: تصرّف در مال جايز نيست و واجب است مال را حفظ كند و خود را از استطاعت خارج نكند. (حاشيه بر عروة الوثقى).

آية الله صافى: اگر اطمينان دارد كه در سال هاى ديگر از آن جهات استطاعت پيدا مى كند بنابر احتياط نمى تواند در مال تصرف كند.

آية الله گلپايگانى: اگر اطمينان دارد در سال هاى بعد از آن جهات استطاعت پيدا مى كند نمى تواند در مال تصرف كند.

59 . آية الله خويى: اگرضررزايدبرمقدارمتعارفوموجب اجحاف باشد، ولوموجب حرجومشقّت هم نشود، حج واجب نيست و اما اگر هزينه و مخارج حج بالا برود و مثلا كرايه ماشين در سال استطاعت گران تر از سال بعد باشد تأخير جايز نيست و بايد همان سال برود. (معتمدج1، ص95 ومناسك مسأله 21).

60 . آية الله بهجت: اگر هزينه و مخارج حج بالا برود و به حد غير عقلايى نرسد و مثلاً كرايه ماشين در سال استطاعت گران تر از سال بعد باشد تأخير جايز نيست و بايد همان سال برود. (مناسك، مسأله 18).

آية الله گلپايگانى: مگر آن كه ضرر به نحوى باشد كه عرفاً بگويند مستطيع نيست.

⁽⁶¹⁾61 . آية الله مكارم: به طورى كه در عرف بگويند مستطيع نيست.

62 . آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: اگر خانه وقفى و يا غير وقفى در اختيار اوست; به طورى كه كسر شأن او نبوده و بدون سختى و حرج، از داشتن خانه ديگر بى نياز است و احتمال از دست رفتن آن خانه نيست، اگر خانه ملكى اى دارد كه قيمت آن وافى به مخارج حج و يا تتميم آن باشد، واجب است خانه ملكى خود را فروخته و صرف مخارج حج كند، و همچنين است نسبت به ديگر چيزهايى كه مورد نيازبوده، و از غير راه ملكيّت رفع احتياجش شده باشد. (آداب واحكام حج، مسأله 24).

63 . آية الله بهجت: اگر حرجى يا ضررى نباشد (كتاب حج، ص8).

آية الله تبريزى: اگر بخواهد حج نمايد بايد آن را به مقدار زيادى كمتر از قيمت بفروشد، فروشش واجب نيست. (مناسك، مسأله 21).

آية الله خويى: اگر باعث ضرر كلّى شود فروشش واجب نيست.

آية الله سيستانى: مگر اينكه اجحاف بر او باشد. (مناسك عربى، مسأله 21).

64 . آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: اجحاف و ضرر به حدّى باشد كه عرفاً بگويند مستطيع نيست.

آية الله مكارم: به طورى كه در عرف بگويند مستطيع نيست.

موجب حرج و مشقت براى او شود.

65 . آية الله اراكى: و معرض احتياج هم نيست.

آية الله بهجت: به حاشيه مسأله 16 مراجعه شود.

آية الله خويى: اگر با فروش آنها به حرج نمى افتد، حج واجب است. (مناسك، مسأله 22).

66 . آية الله اراكى، آية الله نورى: كه در پيش او است.

67 . آيات عظام اراكى، فاضل، نورى: و منافات با شأن او نداشته باشد و موجب حرج بر او نباشد.

آية الله سيستانى: و استفاده از آنها بر او حرجى نباشد. (مناسك عربى، مسأله24).

آية الله مكارم: به طورى كه هر ساعت نياز داشته باشد، بدون زحمت در اختيار او قرار بگيرد.

آن كه كتاب هاى موقوفه در معرض زوال نباشد.

68 . آيات عظام بهجت، تبريزى، خويى: لازم نيست فحص و تحقيق كند هرچند احوط است. آية الله بهجت اضافه اى دارد مگر اينكه عسر و حرج باشد. (مناسك، مسأله 34).

آية الله خامنه اى: كسى كه مى داند با وضع معمول حج و مخارج عادى آن، داراى استطاعت نيست ولى احتمال مى دهد كه اگر تحقيق كند راه هايى پيدا شود كه با وضع فعلى خود بتواند حج كند لازم نيست فحص كند ولى ملاحظه وضع مالى موجود خود براى كسى كه نمى داند آيا استطاعت حج دارد يا نه و مى خواهد بداند كه آيا مستطيع هست يا نه على الظاهر واجب است.

69 . آيات عظام اراكى، بهجت، تبريزى، خويى، سيستانى، صافى، گلپايگانى: نذر منحل مى شود و بايد به حج برود.

70 . آية الله تبريزى، آية الله خويى: در اين صورت عمل به نذر واجب نيست، بنابر اين تخلف از نذر موجب كفاره نمى شود.

⁽⁷¹⁾71 . آية الله مكارم: نذر منعقد نيست و كفاره ندارد.

72 . آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: و يا موجب از بين رفتن مال معتد به (قابل توجه) بدون عوض شود. (آداب و احكام حج، مسأله 76).

⁽⁷³⁾73 . آية الله تبريزى: اگر فقط احتمال اهمّيت در حج باشد حج مقدّم است وگرنه بايد حرامى را كه حج بر آن توقّف دارد ترك كند و چنانچه ارتكاب حرام بعد از شروع در حج باشد مجزى از حجّة الاسلام نيست و اگر حج متوقّف بر ترك واجب باشد نظر ايشان موافق نظر آية الله خويى است.

آية الله خويى: در فرض تساوى و يا احتمال اهمّيت در هر يك مخيّر بين آنها است و اگر در يكى از آنها احتمال اهمّيت مى دهد آن مقدم است.

آية الله سيستانى: در صورت تساوى مخير است.

74 . آية الله گلپايگانى: اگر به طور جزم، قصد حج استحبابى كرده است كفايت آن از حَجّة الاسلام خالى از اشكال نيست. (آداب و احكام حج، مسأله 78).

75 . آيات عظام تبريزى، خويى، صافى، مكارم: كفايت مى كند.

آية الله خامنه اى: مگر اينكه نيّت كند حجى را كه شارع مقدس از او خواسته به جاى آورد.

آية الله صانعى: كفايت مطلقاً خالى از وجه نيست.

⁽⁷⁶⁾76 . آية الله فاضل: تعهد نسبت به عائله و اطمينان به وفا و عدم رجوع باذل شرط نيست.

77 . آية الله تبريزى، آية الله خويى: اگر نمى تواند نفقه عيال را تأمين كند، چه به حج برود و چه نرود، بذل نفقه عيال شرط نيست.

آية الله سيستانى: مگر اين كه نفقه عائله اش را تا زمان برگشت داشته باشد يا اين كه فرق نمى كند، چه حج برود وچه نرود نفقه آنها را نمى تواند تأمين كند يا از عدم تأمين نفقه آنها در حرج نمى افتد يا عائله واجب النفقه او نيستند كه در اين موارد بذل نفقه عائله شرطِ وجوب حج نيست. (مناسك عربى، مسأله43).

78 . آية الله تبريزى، آية الله خويى: اطمينان به وفا و عدم رجوع باذل، شرط نيست، ولى اگر وثوق و اطمينان به رجوع وعدم وفاى باذل دارد حج واجب نمى شود.

79 . آية الله نورى: به شرطى كه قبول اين بذل براى او مستلزم ذلّت و منّت نباشد.

80 . آيات عظام بهجت، تبريزى، خويى: در اين مسأله فرقى بين اباحه (در اختيار گذاشتن) و تمليك و دادن عين مال و يا قيمت آن نيست.

آية الله سيستانى: اباحه اى كه براى اباحه كننده آن قابل برگشت باشد شرعاً، و تمليك متزلزلى كه از طرف مقابل قابل فسخ بوده باشد شرعاً، موجب حصول استطاعت نمى شود مگر اينكه اطمينان داشته باشد كه از اباحه اش صرف نظر نمى كند يا تمليكش را فسخ نمى نمايد. (مناسك، مسأله 2943).

81 . آية الله بهجت: بلى داشتن مؤونه عيال تا وقت رجوع شرط است مگر آنكه با نرفتن حجّ نيزعيال او در مضيقه به سر برند و رفتن حج تأثيرى در اين جهت نداشته باشد. (مناسك، ص19،مسأله42).

آية الله سيستانى: ولى اگر خودش مقدارى از مصارف حج را داشته باشد و بقيّه را به او بذل كنند در اين صورت رجوع به كفايت شرط است. (مناسك، مسأله 45).

بذل و رفتن به حج موجب اخلال در امور زندگى او شود⁽⁸²⁾ واجب نيست.

82 . آية الله سيستانى: بلى اگر درآمدش در خصوص روزهاى حج باشد و با درآمد آن در بقيه روزهاى سال يا بعضى از آنها زندگى مى كند، به طورى كه اگر به حج برود قدرت تأمين هزينه زندگى در بقيه يا بعضى از روزهاى ياد شده نداشته باشد. در اين صورت حج بر او واجب نخواهد بود، مگر اينكه مخارج زندگيش را در بقيه روزهاى سال هم بدهند كه در اين صورت واجب خواهد بود. (مناسك، مسأله 45).