مناسک حج نسخه متنی

⁽²⁷⁸⁾278 . آية الله بهجت: به ذيل مسأله 108 مراجعه شود.

آية الله سيستانى: بايد پس از مرگ براى او نايب بگيرند.

آية الله فاضل: در فرض سؤال كه زنده است صحيح نيست، بلى در صورت يأس از بهبودى او نيابت صحيح است.

آية الله مكارم: اگر اميد به بهبودى او نباشد گرفتن نايب براى او مانعى ندارد.

آية الله نورى: فقط حاكم شرع مى تواند براى او نايب بگيرد.

⁽²⁸⁰⁾279 . آية الله اراكى: مگر آن كه اجير شده باشد براى حج امسال از طرف پدر و استطاعت طريقى از ناحيه اجاره به دست آمده باشد كه بايد نيابت كند.

آية الله بهجت: نيابت شخص مستطيع جايز نيست و لو اگر انجام دهد صحيح است; چنان كه در ذيل مسأله 44 و 107 گذشت.

آية الله تبريزى: در فرض مزبور براى خودش حج به جاآورد و براى پدرش نايب بگيرد.

آية الله خويى: حج نيابى او صحيح است و در صورتى كه رفتن به حج منحصر به استفاده از سهميه پدر بوده و استفاده از آن بنا به وصيت پدر يا نظر ورثه موقوف به اين باشد كه خود او براى پدر حج نيابى انجام دهد، اينكه لازم باشد پسر باز براى خود حج بجاآورد، فتواى ايشان روشن نيست.

آية الله سيستانى: اگر مطمئن باشد كه در سال هاى آينده مى تواند براى خودش حج به جا آورد مى تواند امسال به نيابت از پدر حج به جا آورد، و اگر مطمئن نباشد وظيفه اش اين است كه براى خود حج بجا آورد، ولى به هر حال حج نيابى او صحيح است.

آية الله فاضل: حج خودش مقدم است، ليكن اگر مخالفت كرد حج نيابى صحيح است اگرچه مرتكب گناه شده است.

آية الله مكارم: نيابت او صحيح است و استطاعت خودش ثابت نيست، هرچند به خاطر كوتاهى كردن در اسم نويسى گناه كرده است.

280 . آية الله خامنه اى: اگر راه با فيش مورد وصيت براى پسر باز شده و يا اينكه ورثه فيش را به يكى از فرزندان بدهند كه به نيابت پدر به حج برود بايد حج را به نيابت از پدر بجا آورد و چنانچه وصيتى نبوده و از او خواسته نشده كه نيابت كند، بايد براى خودش حج به جا آورد و براى پدر نايب بگيرد.

س ـ شخصى اجير حج بَلَدى از قم شده و خودش ساكن اراك است، بعد از اجير شدن در نظر داشته كه به قم برود و از آنجا حركت كند، پس از چند روز در حالى كه از موضوع غافل شده، براى انجام كار ديگرى به قم و بعد از آنجا به تهران رفته است، آيا همان نيت قبلى براى حركت از قم كافى است يا بايد برگردد به قم، و بر فرض خروج از ايران چه حكمى دارد ؟

281 . آية الله اراكى، آية الله نورى: اگر داعىِ ارتكازى داشته، گرچه اخطارى نبوده و غافل شده، برگشتن لازم نيست; زيرادر نيت خطور لازم نيست واگر بالمرّه غافل شده و از ارتكاز هم محو شده، بايد برگردد.

آية الله بهجت: لازم نيست برگردد.

آية الله مكارم: مگر اين كه نيّت در اعماق ذهنش وجود داشته باشد.

⁽²⁸²⁾282 . آية الله سيستانى: حج او صحيح است مطلقاً، ولى اگر اجاره بر حج بلدى به نحو تقييد باشد مستحق اجرت نيست، و اگر شروع از بلد منوب عنه جزو عمل مورد اجاره باشد مستحق اجرت مى باشد ولى مستأجر مى تواند اجرت المثل آن قسمت را كه به جا نياورده از او بگيرد و مى تواند اجاره را فسخ كند ولى بايد اجرت المثل حج او را بدهد، و اگر شروع از بلد از باب شرط ضمن العقد باشد مستأجر فقط مى تواند اجاره را فسخ كند و در اين صورت اجرت المثل او را بايد بدهد.

283 . آية الله بهجت: در نيابت از ميّت به وظيفه خودش عمل مى كند و در نيابت صحيح از زنده فى الجمله احتياط مى كند (مناسك، س23).

آية الله تبريزى، آية الله خويى: چنانچه منوب عنه حىّ باشد، بايد طبق تقليد منوب عنه عمل كند و چنانچه منوب عنه مرده باشد، اگر وصيت كرده، بايد به تقليد منوب عنه عمل كند. در غير اين دو صورت، مراعات تقليد منوب عنه لازم نيست. آية الله تبريزى اضافه فرموده اند: و بنابر احتياط لازم است آن عمل بنا به تقليد وصىّ و ورثه هم صحيح باشد و اگر وصيتى نكرده، نايب به حسب تقليد خودش عمل كند و طورى باشد كه به حسب وظيفه ورثه هم مجزى باشد.

آية الله سيستانى: بايد طبق تقليد خودش عمل كند ولى اگر اجير شده باشد كه طبق نظر منوب عنه يا مستأجر عمل كند، چه به صراحت ذكر شده باشد و چه اطلاق منصرف به آن باشد، بايد به همان نحو عمل كند، مگر در صورت يقين به فساد عمل.

⁽²⁸⁴⁾284 . آية الله بهجت: به مسأله قبل مراجعه شود.

آية الله تبريزى: بنابر احتياط مراعات تقليد منوب عنه را بنمايد.

آية الله خويى: اگر اجير بتواند اعمال را به نحوى انجام دهد كه بداند مطابق تقليد منوب عنه واقع مى شود، و در صورتى كه عمل طبق فتواى مقلَّد منوب عنه به نظر نايب باطل باشد، بايد عمل به احتياط كند.

285 . آية الله خويى: به حاشيه مسأله 146 مراجعه شود.

⁽²⁸⁶⁾286 . آية الله سيستانى: مگر اين كه وصيت شده باشد كه حج را همان سال استطاعت انجام دهيد، در اين صورت اگر مطمئن باشيد كه سال بعد مى توانيد حج خود را انجام دهيد به وصيّت عمل كنيد وگرنه در آن سال حج خود را انجام دهيد و حج از جانب پدر را سال بعد انجام دهيد.

آيات عظام صافى، گلپايگانى، نورى: اگر حج واجب برعهده پدر بوده، در همان سال نايب بگيريد تا تأخير در انجام وصيّت نشود.

آية الله مكارم: اگر ميّت شرط مباشرت كرده نمى تواند نايب بگيرد.

⁽²⁸⁷⁾287 . آية الله بهجت: در حكم، با منوب عنه مشترك است.

آية الله سيستانى: بايد عمل را در وقتى انجام دهد كه بر منوب عنه تأخير از آن جايز نيست. پس اگر نايب در طواف عمره تمتّع باشد، بايد در وقتى انجام دهد كه منوب عنه بتواند بقيه اعمال را قبل از فوت وقوف در عرفات انجام دهد و اگر طواف حج باشد تأخير آن از ذى حجّه جايز نيست، ولى اگر ماه ذى حجّه تمام شد، در هر زمان كافى است و اگر منوب عنه طواف را فراموش كرده و به وطن بازگشته است، نايب در هر زمان مى تواند آن را انجام دهد.

آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: طواف عمره تمتّع را در اشهر حج و طواف حج را در ذى حجّه، روز عيد و بعداز آن، بايد به جا آورد مگر اين كه منوب عنه طواف را فراموش كرده باشد و بعداز گذشتن موسم متذكّر شود كه در اين صورت خود او و در فرض عدم تمكّن، نايب او مى تواند طواف را در غير اشهر حج به جا آورد.

آية الله مكارم: طواف حجّ تمتّع را بايد تا آخر ذى حجه به جا آورد و طواف عمره تمتع را بايد در اشهُر حج، قبل از عرفات به جا آورد.

288 . آية الله بهجت: مگر در صورتى كه از غيرِ جهتِ مال، استطاعت نداشته باشد; بطورى كه مباشرت مقدور او نباشد و تفصيل صور آن در مسأله 52 گذشت.

289 . آية الله سيستانى: مرض و مانند آن.

290 . آية الله تبريزى: يا عذر ديگرى داشته باشد واطمينان به زوال عذر و مرض نداشته باشد.

آية الله خويى: يا عذر ديگرى داشته باشد و عذر و مرض تا آخر عمر باقى بماند.

آية الله فاضل: يا عذر ديگرى داشته باشد و عذر و مرض تا آخر عمر باقى بماند; مثل اين كه محكوم به حبس ابد باشد.

س ـ حج به نيابت حضرت ولى عصر ـ ارواحنا له الفدا ـ چون در موسم حج تشريف دارند جايز است يا نه ؟

ج ـ اشكال ندارد.

⁽²⁹¹⁾291 . آية الله اراكى، آية الله مكارم: به اميد مطلوبيت اشكال ندارد.

آية الله بهجت: مانع ندارد و احتياط در حج از نفس (خود) و اهداى ثواب براى آن حضرت است. (مناسك، ص158، مسائل متفرقه، س1).

292 . آية الله تبريزى: در فرض مزبور، وصى براى خود حج به جا آورد و براى حجّ بلدىِ ميّت نايب بگيرد.

آية الله خويى: رجوع شود به مسأله 146

آية الله گلپايگانى: با فرض استطاعت در ميقات، نيابت صحيح نيست.

آية الله مكارم: اگر از نام نويسى آن زن استفاده كند، بايد براى او حج نمايد.

⁽²⁹³⁾293 . آية الله تبريزى: نايب بايد نيت كند كه براى حج نيابتى كه انجام مى دهد قربانى مى كند و ذابح لازم نيست كه نيّت كند هرچند احوط و اولى اين است كه نيّت كند آنچه را كه برعهده نايب است انجام مى دهد.

294 . آية الله بهجت: بنابر احتياط نمى تواند قبول كند.

آيات عظام تبريزى، صافى، گلپايگانى: نيابت او محلّ اشكال است.

آية الله خويى: بنابر احتياط نيابت او مجزى نيست. (در خصوص طواف نساء فتواى ايشان در دست نيست).

آية الله سيستانى: در عملى مانند طواف نساء، كه صحّت حج بر آن متوقف نيست، اگر از ابتدا هم عذر او معلوم باشد نيابت صحيح است.

آية الله فاضل: معذور نبايد نيابت كند و شرط اجازه در استنابه صحيح نيست مگر درقربانى كه آن هم نياز به شرط ندارد و اگر شرط كنند استيجار صحيح است ليكن شرط قابل عمل نيست.

⁽²⁹⁵⁾295 . آية الله بهجت، آية الله خامنه اى: نظر ايشان ذيل مسأله بعد (159) خواهد آمد.

آية الله تبريزى: مى تواند نيابت كند اگر وقت وسعت داشته باشد و احتمال عذر طارى بدهد و چنانچه عذر طارى شد حج او كفايت از منوب عنه مى كند.

آية الله خويى: هرگاه شخصى را براى حج تمتّع اجير نمايد و وقت هم زياد باشد و اتفاقاً (يعنى پس از احرام عمره تمتع) وقت براى حج تمتع تنگ شد و اجير عدول به حج افراد كرد ذمّه منوب عنه برىء مى شود. (مناسك، مسأله 125).

آية الله سيستانى: اگر از ابتدا علم يا اطمينان به عروض عذر ندارد نيابت و حج صحيح است هرچند بعداً عذر عارض شود و حج او بدل به افراد شود. (ملحق مناسك، س35).

آية الله صافى: اگر وضع به طورى است كه نايب عندالعرف استطاعت حج تمتع را دارد، از حج منوب عنه مجزى است والاّ در صورت عدول، مجزى از منوب عنه نيست.

آية الله فاضل: اگر از ابتدا علم يا اطمينان به عروض عذر نداشته باشد نيابت و حج صحيح است هر چند بعداً به واسطه عذر يا تنگى وقت كه اتفاقاً عارض شده، حج او بدل به افراد مى شود و در اين صورت ذمّه منوب عنه برىء مى شود.

آية الله گلپايگانى: در عذرِ طارى، اجزاء بعيد نيست. (آراء المراجع، ص 39).

آية الله مكارم: مگر اين كه از عذرهايى باشد كه در حج احياناً پيش مى آيد. كه در اين فرض اكتفا به آن، بى اشكال است.آية الله نورى: در اين صورت نمى تواند نيابت كند.

⁽²⁹⁶⁾296 . آية الله بهجت: اتمام عمل طبق وظيفه عذرى نايب كفايت مى كند و مضرّ به صحّت نيابت نيست (مناسك، س25).

آية الله تبريزى: در عذر طارى نيابت معذور صحيح است و حج او از منوب عنه كافى است و در اجرت با مستأجر خود تراضى كند.

آية الله خامنه اى: نايبى كه در وقت قبول نيابت براى حج معذور نبوده است، ليكن بعد از عقد اجاره، در موقع عمل يا قبل از محرم شدن، جزو معذورين شده، اگر عذر او منجر به نقص بعضى از اعمال حج نشود نيابت او صحيح است; مثل اين كه در ارتكاب بعضى از تروك معذور شود ولى اگر عذر منجر به نقص در اعمال حج شود در اين صورت بطلان اجاره بعيد نيست و احوط مصالحه بين نايب و منوب عنه در اجرت و اعاده عمره و حج براى منوب عنه مى باشد.

آية الله خويى: حكم آن در مسأله 107 گذشت.

آية الله سيستانى، آية الله فاضل: در عذر طارى اشكال ندارد.

آية الله صافى: اگر قبل از احرام، معذور از انجام حج به نحوى كه براى آن اجير شده است گرديده، مستحقّ اجرت نيست اگر چه در بعض صور، حجّ او كفايت از منوب عنه مى كند.

آية الله صانعى: هر چند كفايت خالى از وجه نيست.

⁽²⁹⁷⁾297 . آية الله بهجت: مسأله نيابت، در سؤال 159 گذشت و مسأله اجرت در صورت صحّت نيابت و اجزاء مستحق، تمام اجرت است، اگر شرطى بر خلاف نباشد نظير مسأله 120 كه گذشت.

آية الله تبريزى: در عذر طارى، نيابت معذور صحيح است و حج او از منوب عنه كافى است و در اجرت با مستأجر خود تراضى كند.

آية الله خامنه اى: از مسأله قبل معلوم شد.

آية الله خويى: به حاشيه مسأله 107 مراجعه شود.

آيات عظام سيستانى، صافى، فاضل، گلپايگانى، مكارم: عذر طارى اشكال ندارد.

آية الله صانعى: صحّت نيابت خالى از وجه نيست.

آية الله نورى: اگر عذر او موجب نقص بعض از اعمال شود، اشكال دارد.

298 . آية الله بهجت: به ذيل مسأله 984 مراجعه شود.

آية الله تبريزى: چنانچه شب در مشعر وقوف كرده اند و از روى جهل به مسأله قبل از طلوع فجر، از آنجا كوچ كرده اند و در وقت دانستن مسأله امكان برگشت به مشعر و درك وقوف نبود، حج آنها صحيح است و بايد يك گوسفند كفاره بدهند و اگر در حج اجير بوده اند، در اجرت با مستأجر خود تراضى كنند و هم چنين ساير معذورينى كه در اثناى عمل عذر پيدا كرده اند و از اول نمى دانسته اند، اگر به وظيفه معذور عمل كنند حج نيابى آن ها صحيح است ولى احتياطاً در اجرت با مستأجر خود تراضى كنند.

آية الله خويى، آية الله صافى: به حاشيه مسأله 107 مراجعه شود.

آية الله سيستانى: اگر معذورند، هرچند از ابتدا معلوم باشد، چون درك وقوف ركنى مى كنند كافى است و نيابت صحيح است، بلكه حتى اگر غير معذور هم به آن اكتفا كند حجش صحيح است، ولى در صورت علم كفاره دارد.

آية الله صانعى: در مسأله تفصيل است كه گذشت.

آية الله فاضل: اگر عذر آن ها طارى بوده، نيابت صحيح است و كفايت مى كند.

آية الله گلپايگانى: اگر عذر آنان طارى نبوده صحّت حج و كفايت آن از منوب عنه محل اشكال است.
آية الله مكارم: صحيح است.

300 . آية الله بهجت: با علم و اطلاع از معذور بودن، قبول نيابت خلاف احتياط است. (پرسشهاى جديد حج، س19).

آية الله خويى، آية الله صافى: به حاشيه مسأله 107 مراجعه شود.

آية الله گلپايگانى: بنابر احتياط. (مجمع المسائل، ج1، ص443، مسأله 16).

301 . آية الله تبريزى: نيابت او اشكال دارد.

آية الله سيستانى: اگر از انجام عمل اختيارى در حج معذور باشد، هرچند مانند قرائت نمازطواف يا تلبيه باشد، بنابر احتياط واجب، نيابتِ او مجزى از منوب عنه نيست، ولى اگر ازانجام اعمالى كه در صحت حج دخالت ندارند، مانند طواف نساء يا بيتوته يا رمى روز 11 و12، معذور است نيابت صحيح است و همچنين اگر در وقوف، در بيش از مقدار ركن معذور باشد نيابت صحيح است.

آية الله صانعى: به تفصيلى كه گذشت.

آية الله مكارم: عذرهايى كه در حج پيش مى آيد مانع صحّت نيست.

302 . آية الله بهجت: اگر احتياطاً در موارد عذر نايب بگيرد تا عمل را صحيحاً بجا آورد و خود نيز آن عمل را انجام دهد، نيابتش صحيح است هر چند از اوّل نمى توانسته نايب شود.

آية الله تبريزى، آية الله خويى: نيابت او اشكال دارد.

آية الله سيستانى: بنابر احتياط واجب نيابتش مجزى نيست ولى احرامش صحيح است و بايد عمل را تمام كند.

آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: اگر از قرائت صحيح معذور است، نيابت او محلّ اشكال است، و بنابر احتياط به قصد منوب عنه محرم به احرام حج شود و اعمال را به جا آورد و نسبت به اجرت مصالحه نمايند و بنابر احتياط واجب، حجّ ديگرى براى منوب عنه استيجار نمايند. (آداب و احكام حج، مسأله 253).

آية الله مكارم: بنابر احتياط واجب.

⁽³⁰³⁾303 . آية الله فاضل: گرچه به تلقين شخص ديگرى باشد كه آن بخواند و نايب هم با او بخواند.

304 . آية الله بهجت، آية الله صافى: به ذيل مسأله 107 مراجعه شود.

آية الله تبريزى: در فرض مزبور استحقاق اجرت را دارد ولى اكتفا به عمل او مشكل است.

آية الله خويى: اجير مى تواند اجرة المثل عملش را از كسى كه او را اجير كرده بگيرد، مگر اين كه بيشتر از اجرة المسمّى باشد. (المسائل الشرعيه، ج1، ص310).

آية الله سيستانى: اجاره در فرض مذكور صحيح است و اجير مستحق تمام اجرت است و حكم اكتفا به حج او، در مسأله 107 گذشت.

آية الله گلپايگانى: احوط استرضا از مستأجر است يا اجرت را مسترد دارد و بنابر احتياط كفايت نمى كند. (مناسك عربى، ص 50، مسأله 9).

⁽³⁰⁵⁾305 . آية الله مكارم: ولى اگر انجام حج هاى مستحبى پى درپى سبب محروميت انجام دهندگان حج واجب شود، بهتر است مجال را به آن ها بدهند.

306 . آية الله فاضل: استحباب و مشروعيّت طواف مستحبّى براى حاضر در مكّه، هرچند معذور باشد، ثابت نشده است.

⁽³⁰⁷⁾307 . آية الله مكارم: به شرط آن كه از نظر ظاهر محكوم به حلال بودن باشد.

⁽³⁰⁸⁾308 . آية الله مكارم: بنابر احتياط واجب براى كسانى كه اهل مكه هستند يا دور از آن.

⁽³⁰⁹⁾309 . آية الله سيستانى: ولى اگر وظيفه آن ها بدل به حج اِفراد شد واجب است در صورت تمكّن، بعد از آن عمره مفرده انجام دهند و اگر در آن سال نشد در سال بعد وجوب آن فورى است.

آية الله نورى: استطاعت حج با استطاعت عمره انفكاك دارد، مخصوصاً در زمان ما كه مسأله ثبت نام و رسيدن نوبت براى هر يك با آن يكى فرق مى كند، بالاخره عمره مفرده واجب نيست.

310 . آية الله سيستانى: ورود به مكّه بلكه در حرم بدون احرام جايز نيست. (مناسك، مسأله 141).

⁽³¹¹⁾311 . آية الله بهجت: و همچنين كسى كه بعد از تمام نمودن اعمال حج يا بعد از عمره مفرده از مكّه خارج شده و بيرون رفته باشد چنين شخصى مى تواند در همان ماه خروج بدون گذشتن سى روز بدون احرام وارد مكّه شود و در غير اين صورت حكم آن در مسأله 241 مى آيد . (مناسك شيخ ص90).

آيات عظام خامنه اى، صافى، گلپايگانى، مكارم، نورى: همچنين در مورد كسانى كه در همان ماه كه عمره را بجا آورده اند خارج شده و سپس در همان ماه داخل مى شوند احرام و عمره مجدّد واجب نيست.

آية الله سيستانى، آية الله فاضل: و همچنين كسانى كه پس از اعمال حج يا عمره مفرده از مكه خارج شوند و در همان ماه بازگردند.

⁽³¹³⁾312 . آية الله صانعى: هر چند اقوى عدم اعتبار فصل است، پس هر روز هم مى توان عمره مفرده آورد.

313 . آية الله اراكى: و احوط آن است كه در كمتر از 10 روز به قصد رجاء آورد.

آية الله بهجت: فاصله بين دو عمره لازم نيست بنابر اظهر، اگر چه افضل در عمره ثانيه اين است كه در ماه ديگرى غير از ماه عمره سابقه باشد و يا فاصله ده روز بين دو احرام باشد، بلكه احد الفصلين احوط است و چنانچه بخواهد يك عمره براى خود و يك عمره براى ديگرى به جا آورد، فاصله يك ماه لازم نيست و همچنين است اگر هر دو عمره براى ديگرى باشد، همچنانكه فاصله بين عمره تمتع و عمره مفرده و بالعكس لازم نيست. (مناسك، مسأله 134).

آية الله تبريزى: در اعتبار فاصله بين عمره تمتّع و عمره مفرده، اگر به نيّت يك شخص باشد احتياط ترك نشود.

آية الله خامنه اى: فاصله معينى بين دو عمره شرط نيست، ولى بنابر احتياط، در هر ماه فقط يك عمره براى خود مى تواند به جا آورد، ولى آوردن عمره براى غير خود، هر نفر يك عمره جايز است.

آيات عظام خويى، سيستانى، صافى، فاضل، مكارم (با اختلاف در تعبير): فاصله يك ماه شرط نيست، بلكه در هر ماه قمرى مى توان يك عمره انجام داد; مثلاً يك عمره در آخر ماه رجب و عمره دوّم در اول ماه شعبان واقع گردد. و تفصيل مسأله خواهد آمد.

آية الله گلپايگانى: فاصله انداختن بين دوعمره مفرده لازم نيست، بلكه مى توان در يك روز چندين عمره مفرده به جا آورد.

آية الله نورى: مى تواند هر روز يك عمره به جا آورد.

فاصله بين عمره تمتّع با عمره مفرده:

اما در فاصله بين عمره تمتّع با عمره مفرده، نظريه آيات عظام چنين است:

آيات عظام اراكى، تبريزى، خويى، فاضل: كسى كه مى خواهد حج تمتّع به جا آورد، مى تواند قبل از عمره تمتع و يا بعد ازحج تمتّع، عمره مفرده به جا آورد و بين اين دو عمره فاصله معتبر نيست.

آية الله سيستانى: در اعتبار فاصله بين عمره تمتع و عمره مفرده اشكال است و احتياط نبايد ترك شود و امّا انجام عمره مفرده بين عمره تمتع و حج، موجب بطلان عمره تمتع مى شود.

آية الله گلپايگانى: انجام دو عمره پى درپى، با فاصله كمتر از ده روز مكروه است و احوط ترك آن است، اگر چه اقوى جواز عمل عبادىِ مكروه است. (آداب و احكام حج، مسأله 1003).