بیشترلیست موضوعات مقدمه شرايط وجوب حَجّة الاسلام مسائل متفرقه استطاعت استفتائات استطاعت نيابت در حج استفتائات نيابت استفتائات نيابت حج استحبابى اقسام عمره صورت حج تمتّع اجمالاً استفتائات اقسام عمره و حج باب اول:
اعمال عمره تمتع فصل اول:
محل احرام عمره تمتع مسائل متفرقه ميقات استفتائات ميقات فصل دوم
واجبات احرام استفتائات احرام مستحبات احرام مكروهات احرام مُحرّمات احرام مسائل متفرقه محرّمات احرام اقسام حج مناسك حج مسائل متفرقه محرّمات احرام استفتائات محرّمات احرام مستحبات دخول حرم مستحبات دخول مكه معظمه آداب دخول مسجد الحرام فصل چهارم:
طواف واجب و بعضى از احكام آن واجبات طواف استفتائات طواف آداب و مستحبات طواف فصل پنجم:
نماز طواف استفتائات نماز طواف مستحبات نماز طواف فصل ششم:
سعى و بعض احكام آن استفتائات سعى فصل هفتم:
تقصير و بعض احكام آن مسائل و استفتائات متفرقه تقصير... استفتائات تبدّل باب دوم:
اعمال حج تمتع فصل اول:
احرام حج استفتائات احرام حج مستحبات احرام حج تا وقوف به عرفات مسائل متفرقه طواف مسائل متفرقه سعى تبدّل حج تمتع به افراد فصل دوم:
وقوف به عرفات فصل سوم:
وقوف به مشعرالحرام استفتائات وقوف به مشعر الحرام مستحبات وقوف به مشعر الحرام فصل چهارم:
واجبات منى اول ـ رمى جمره عقبه مستحبات رمى جمرات چند مسأله راجع به بدل ذبيحه استفتائات قربانى مستحبات هدى مسائل متفرقه حلق يا تقصير در حج مستحبات حلق فصل پنجم:
واجبات بعد از اعمال منى فصل ششم:
بيتوته به منى مسائل متفرقه بيتوته به منى استفتائات بيتوته در منى فصل هفتم:
رمى جمرات سه گانه مسائل متفرقه رمى استفتائات رمى جمرات ثلاث مستحبات منى مستحبات ديگر مكه معظمه استحباب عمره مفرده طواف وداع استفتائات مسائل متفرقه محصور و مصدود استفتائات محصور و مصدود استفتائات جديد مسائل اختصاصى بقاء بر تقليد فهرست تفصيلى مناسك حجّ توضیحاتافزودن یادداشت جدید
آية الله خامنه اى: نظر ايشان در خصوص اين مسأله و دو مسأله بعد، ذيل مسأله 173 آمده است. آية الله گلپايگانى: فاصله بين دو عمره شرط نيست. 334 . آيات عظام تبريزى، خويى، سيستانى، صافى، مكارم: چنانكه گذشت در هر ماه قمرى مى توان يك عمره انجام داد پس اگر يك عمره را در اواخر ماه انجام دهد عمره ديگر را در اوّلِ ماه بعد، مانعى ندارد. آية الله صانعى: گذشت عدم شرطيّت فصل بين دو عمره و حكم سؤال بعد هم از اينجا روشن مى شود. آية الله فاضل: ميزان عنوان ماه است. 335 . آية الله اراكى: لازم است در دو عمره مفرده، اگر براى خودش انجام مى دهد فاصله ده روز رعايت شود. آية الله خامنه اى: نظر ايشان ذيل مسأله 173 آمده است. آية الله خويى، آية الله سيستانى: در فرض سؤال نيابت مانعى ندارد. (مناسك، مسأله 137). آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: اجرت گرفتن مانعى ندارد. به حاشيه مسأله 186 مراجعه شود. (336)336 . آية الله تبريزى: نيابت مانعى ندارد و نايب مى تواند براى آن اجرت بگيرد و كفايت از منوب عنه مى كند. آية الله فاضل: كفايت از منوب عنه مى كند و اجرت گرفتن اشكال ندارد. آية الله مكارم: و كفايت كردن آن محل اشكال است. 337 . آية الله سيستانى: و نيز نماز طواف را خودش در محل خودش به جا آورد. (338)338 . آية الله نورى: خلف مقام لازم نيست هرچند در صورت امكان اولى است. (339)339 . آية الله سيستانى: و احوط آن است كه اين دو عمره در يك ماه قمرى نباشد. آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: براى كسى كه نايب در حج بلدى نباشد و برخودش حج واجب نشده يا حج واجب خود را انجام داده اشكال ندارد.(آداب و احكام حج، ص 392، مسأله 1014). (340)340 . آية الله تبريزى: گرچه اقوى عدم وجوب مبادرت است. آية الله سيستانى: وجوب آن فورى است، مانند وجوب حج. (341)341 . آية الله اراكى، آية الله نورى: بين عمره تمتّع و عمره مفرده فاصله لازم نيست; چه قبل باشد چه بعد و فاصله ده روز بين دو عمره مفرده معتبر است. آية الله بهجت، آية الله تبريزى: به حاشيه مسأله 173 مراجعه شود. آية الله خامنه اى: بنابر احتياط واجب بين عمره تمتّع و حج، عمره مفرده انجام ندهد، ليكن بعد از اتمام حج مانع ندارد و قصد رجاء لازم نيست. آية الله خويى: بعد از فراغ از اعمال حج مانع ندارد و قصد رجا لازم نيست. (مناسك، مسأله 137). آية الله سيستانى: انجام عمره مفرده بين عمره تمتع و اعمال حج، موجب بطلان عمرهتمتع است و پس از اعمال حج هم اگر در همان ماه ذى حجه عمره تمتع به جا آورد،استحباب عمره مفرده به نيت همان كسى كه عمره تمتع براى او به جا آورده شده اشكالدارد. آية الله صافى: اگر هر دو را براى خود انجام مى دهد، در عمره مفرده قصد رجاء نمايد. آية الله صانعى: قصد رجاء لازم نيست هر چند بيرون رفتن از مكه بعد از عمره تمتّع و قبل از انجام حج خلاف احتياط مستحب است. آية الله فاضل: در فرض مزبور، فاصله و قصد رجا لازم نيست امّا بين عمره تمتّع و حجّ تمتّع نمى تواند عمره مفرده انجام دهد. آية الله گلپايگانى: قصد رجاء لازم نيست. 342 . آية الله تبريزى: چنانكه بعد از انجام عمره مفرده تا وقت حج در مكّه باقى ماند، مى تواند عمره مفرده اى را كه انجام داده عمره تمتّع قرار دهد و براى حجّ محرم شود. آية الله خويى: اگر كسى در ماههاى حج عمره مفرده انجام دهد و اتّفاقاً در مكه تا موسم حج بماند مى تواند آن را عمره تمتع قرار دهد. (مناسك، مسأله 142). آية الله سيستانى: ولى اگر در مكه تا روز هشتم ذى حجه بماند و قصد حج كند عمره مفرده او عمره تمتّع به حساب مى آيد. آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: عمره مفرده او باطل است، بلى چنانچه اشتباه در تطبيق بوده، تمتع واقع مى شود و صحيح است. آية الله فاضل: عمره مفرده او مبدّل به عمره تمتّع شده و كافى است. آية الله مكارم: مى تواند عمره مفرده انجام دهد و مى تواند عدول به تمتع كند، اگر در ماههاى حج باشد. 343 . آية الله بهجت: چون از احرام عمره مفرده هنوز بيرون نيامده، احرام عمره تمتع صحيح نيست بايد ابتدا تقصير كند تا از احرام عمره مفرده بيرون آيد; چنانچه وقت داشته باشد كه براى عمره تمتع محرم شود مى تواند به ميقات برگردد و محرم شود و در صورت عدم امكان در خارج حرم محرم شود. (مناسك، س122). آية الله سيستانى: احرام عمره تمتع او باطل است و بايد براى عمره مفرده تقصير نمايد و اگر بعد از انجام عمره تمتع متوجه شد حكم كسى را دارد كه جهلاً يا نسياناً احرام عمره تمتع را انجام نداده است كه احتياط واجب بطلان عمره تمتع است. 344 . آيات عظام بهجت، تبريزى، خويى، صانعى، فاضل: (با اختلاف در تعبير): در تبدّل عمره مفرده به عمره تمتع، فرقى بين حج واجب و مستحب نيست. 345 . آية الله صانعى: حكم كسى را دارد كه با عذر بدون احرام عمره تمتّع وارد مكّه شده. (347)346 . آية الله بهجت، آية الله خويى: مانعى ندارد. (مناسك، مسأله 158). آية الله گلپايگانى: فتواى ايشان در مسأله ديده نشد. 347 . آية الله تبريزى: احتياط مستحب آن است.... آية الله سيستانى: وجوب آن فورى است ولى اگر تأخير انداخت مجزى است. آية الله مكارم: بايد توجه داشت كه عمره مفرده واجب را در هر ماه از سال مى توان انجام داد ولى چون وجوب آن ظاهراً فورى است بايد تأخير نيندازد. هرچند اگر خلاف كرد، ضرر به صحت عمره و حج او نمى زند. (348)348 . آية الله مكارم: احتياط واجب در ترك اين كار است. 349 . ساير آيات عظام نيز چون حضرت امام(رحمه الله) در مسأله تفصيلاتى دارند كه بايد به مناسك آنها مراجعه شود. آية الله اراكى، آية الله نورى: مگر در صورتى كه از ابتدا قصد توطّن داشته باشد كه پس از گذشتن مدّتى كه وطن صدق كند حكم اهل مكّه را دارد هر چند دو سال نگذشته باشد. آية الله بهجت: شخصى كه وظيفه او در حجة الإسلام تمتّع است با اقامت در مكّه و اطراف نزديك آن، بدون قصد توطّن دائم، فريضه او ما دامى كه داخل سال سوّم اقامت نشده باشد تغيير نمى كند چه قبل از اقامت مستطيع شده باشد و يا بعد از آن، بلكه بايد در صورت اراده حجة الإسلام به سوى يكى از مواقيت خارج شود و آنجا محرم گردد و اگر نتوانست به يكى از مواقيت برود، در خارج حرم محرم شود و اگر در خارج حرم هم نتوانست از محلّ خودش محرم شود. (مناسك، مسأله 155). (350)350 . آية الله سيستانى: تفصيل آن در مسأله 158 و 161 مناسك آمده است. (351)351 . آية الله صانعى: لكن احرام بستن از داخل مسجد شجره واجب نيست و از خارج مسجد تا حدودى كه جزء ذوالحليفه محسوب مى شود (كه مقدار زيادى از اطراف مسجد مى باشد) احرام جايز و صحيح است و مسجد شجره در مسائل بعدى خصوصيت ندارد بلكه معتبر همان ذوالحليفه است. 352 . آية الله بهجت: و جواز طرف مقابل كه احرام از مسجد با فعل مضطر اليه و فداء است، محل تأمّل است. (مناسك شيخ، ص9). 353 . آية الله بهجت: جايز نيست در بيرون مسجد به طورى كه محاذى و برابر آن از طرف راست يا چپ باشد احرام بسته شود و اختياراً بايد در صورت امكان از درون مسجد احرام بسته شود. (مناسك، ص64). آية الله تبريزى: جايز است در بيرون مسجد به طورى كه محاذى آن از طرف راست يا چپ باشد احرام بسته شود و احوط اين است كه در صورت امكان ازدرون مسجداحرام بسته شود و احتياط واجب آن است كه از پشت مسجد قديم احرام نبندند. آية الله خامنه اى: احرام خارج از مسجد شجره، براى كسانى كه از طريق مدينه به سوى مكه حركت مى كنند، كفايت نمى كند و واجب است داخل مسجد محرم شوند. آية الله خويى: احرام از منطقه ذو الحليفه، مانعى ندارد. (تعليقة العروة، ج2، ص 342). آيات عظام صافى، گلپايگانى، مكارم: بلكه همين اندازه كه محاذى مسجد از طرف راست يا چپ باشد كفايت مى كند، هرچند از داخل مسجد مستحب است. آية الله صانعى: واجب نيست و از خارج مسجد، هرچند نزديك هم نباشد كه جزو حدود ذوالحُلَيفه است احرام جايز و صحيح است. 354 . آية الله تبريزى: شخص جنب و حايض در خارج مسجد محرم مى شود و تجديد تلبيه در جُحفه لزومى ندارد ونيز اگر در حال عبور از مسجد محرم شوند مانعى ندارد. آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: احرام از پشت ديوار مسجد نيز صحيح است. 355 . آية الله خويى: اين مسأله و دو مسأله بعد، مبنى بر لزوم احتياط است و در مسأله قبل گفته شد كه احتياط واجب نيست و احرام در خارج مسجد مانع ندارد. آية الله صانعى: احرام در حال عبور كفايت نمى كند و بايد از بيرون مسجد، كه ميقات است، محرم شود. 356 . آية الله سيستانى: براى حايض و نفساء احرام بستن بيرون مسجد شجره كافى است. آية الله مكارم: مى توانند در خارج مسجد يا در حال عبور از مسجد محرم شوند. مسجد توقف كنند. 357 . آية الله صانعى: بنا بر لزوم احرام از مسجد شجره. (358)358 . آية الله اراكى، آية الله نورى: و چنين است حايض كه از حيض پاك شده است. آية الله فاضل: و همچنين است حايض و نفساء كه پاك شده اند. نظريه ساير آيات عظام در اين مسأله از ذيل مسأله 202 و 203 به دست مى آيد. 359 . آية الله صانعى: بر مبناى لزوم از مسجد كه گذشت عدم لزوم احرام از آن كمااينكه مى تواند از منزل هم با نذر محرم شود و در اين حكم جنب هم مانند حايض است. (360)360 . آية الله اراكى، آية الله نورى: اگر بهواسطه زيادى جمعيت، از عبور از مسجد هم عاجز باشد، احتياط آن است كه از نزديك مسجد محرم شود. آية الله بهجت: اگر نتواند وارد مسجد شود در خارج مسجد محاذى آن محرم مى شود و در جحفه يا محاذى آن تجديد احرام مى كند بنابر احتياط. (مناسك، س34). آية الله خامنه اى: زنانى كه عذر دارند و به خاطر ازدحام و امثال آن نتوانند در حال عبور از داخل مسجد محرم شوند واجب است كه از جحفه يا محاذى آن محرم شوند كما اينكه مى توانند با نذر شرعى از منزل خود در مدينه احرام ببندند. آية الله سيستانى، آية الله مكارم: هر كس مى تواند در كنار مسجد محرم شود و تجديد احرام لازم نيست. آيات عظام صافى، فاضل، گلپايگانى: اگر حايض نتواند تا وقت پاك شدن صبر كند، بايد نزديك مسجد محرم شود و نياز به تجديد احرام از جحفه ندارد. و همين طور است حكم زنى كه در حال نفاس باشد. نظريه ساير آيات عظام از مسأله 202 بدست مى آيد. (361)361 . آية الله سيستانى: و كسانى كه از مسجد شجره گذشته و محرم نشده اند هرچند بدون عذر. 362 . آية الله سيستانى: شهادت دو عادل در صورتى مفيد است كه مستند به حس يا مانند آن باشد. آية الله صانعى: بلكه كفايت دو شاهد ثقه از اهل اطّلاع هم خالى از قوت نيست. آية الله مكارم: رسيدن به ميقات با حداقل شهادت يك نفر عادل نيز ثابت مى شود، ولى در زمان ما ميقات ها مشخص است و احتياجى به اين امور نيست. 363 . آية الله بهجت: احوط و اقوى لزوم تحصيل علم است به اين اماكن و اگر علم ممكن نباشد بعيد نيست اكتفا به ظنّ حاصل از پرسيدن اهل معرفت به اين اماكن. (مناسك شيخ، ص10). 364 . آية الله اراكى: احوط و اقوى لزوم تحصيل علم به اين اماكن مى باشد.