بیشترلیست موضوعات مقدمه شرايط وجوب حَجّة الاسلام مسائل متفرقه استطاعت استفتائات استطاعت نيابت در حج استفتائات نيابت استفتائات نيابت حج استحبابى اقسام عمره صورت حج تمتّع اجمالاً استفتائات اقسام عمره و حج باب اول:
اعمال عمره تمتع فصل اول:
محل احرام عمره تمتع مسائل متفرقه ميقات استفتائات ميقات فصل دوم
واجبات احرام استفتائات احرام مستحبات احرام مكروهات احرام مُحرّمات احرام مسائل متفرقه محرّمات احرام اقسام حج مناسك حج مسائل متفرقه محرّمات احرام استفتائات محرّمات احرام مستحبات دخول حرم مستحبات دخول مكه معظمه آداب دخول مسجد الحرام فصل چهارم:
طواف واجب و بعضى از احكام آن واجبات طواف استفتائات طواف آداب و مستحبات طواف فصل پنجم:
نماز طواف استفتائات نماز طواف مستحبات نماز طواف فصل ششم:
سعى و بعض احكام آن استفتائات سعى فصل هفتم:
تقصير و بعض احكام آن مسائل و استفتائات متفرقه تقصير... استفتائات تبدّل باب دوم:
اعمال حج تمتع فصل اول:
احرام حج استفتائات احرام حج مستحبات احرام حج تا وقوف به عرفات مسائل متفرقه طواف مسائل متفرقه سعى تبدّل حج تمتع به افراد فصل دوم:
وقوف به عرفات فصل سوم:
وقوف به مشعرالحرام استفتائات وقوف به مشعر الحرام مستحبات وقوف به مشعر الحرام فصل چهارم:
واجبات منى اول ـ رمى جمره عقبه مستحبات رمى جمرات چند مسأله راجع به بدل ذبيحه استفتائات قربانى مستحبات هدى مسائل متفرقه حلق يا تقصير در حج مستحبات حلق فصل پنجم:
واجبات بعد از اعمال منى فصل ششم:
بيتوته به منى مسائل متفرقه بيتوته به منى استفتائات بيتوته در منى فصل هفتم:
رمى جمرات سه گانه مسائل متفرقه رمى استفتائات رمى جمرات ثلاث مستحبات منى مستحبات ديگر مكه معظمه استحباب عمره مفرده طواف وداع استفتائات مسائل متفرقه محصور و مصدود استفتائات محصور و مصدود استفتائات جديد مسائل اختصاصى بقاء بر تقليد فهرست تفصيلى مناسك حجّ توضیحاتافزودن یادداشت جدید
599 . آية الله بهجت، آية الله مكارم: احتياط واجب اين است كه محرم 600 . آية الله تبريزى، آية الله خويى: بعضى از فقها فرموده اند كه گواهى بر عقدى كه قبلاً واقع شده نيز بر محرم حرام است، ولى دليلش ظاهر نيست. آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: شهادت بر عقد جايز نيست، اگرچه پيش از احرام شاهد شده باشد. آية الله فاضل: شهادت دادن به عقد در حال احرام جايز است، هرچند احتياط مستحب در ترك آن است. 601 . آيات عظام اراكى، تبريزى، خويى، صافى، فاضل، گلپايگانى، مكارم، نورى: بنابر احتياط واجب محرم نبايد خواستگارى نمايد. 602 . آية الله اراكى، آية الله نورى: در صورت عدم دخول، و در صورت دخول حرام دائمى مى شود. آية الله بهجت: اگر جاهل بود حرام ابدى نمى شود، اگرچه دخول بنمايد، بنابر اظهر و اشهر. (كتاب نكاح، ص48). 603 . آية الله مكارم: اين احتياط مستحب است. نزديكى كرده باشد. م ـ ظاهراً فرقى بين زن عقدى و صيغه اى نيست در احكامى كه ذكر شد. 604 . آية الله اراكى: بنابر احتياط مستحب. آية الله بهجت: احوط اتّحاد حكم مرد و زن است بلكه خالى از وجه نيست. (كتاب نكاح، ص48). آيات عظام تبريزى، خويى، سيستانى: در صورتى كه زن محرم باشد و مردى كه محرم نيست او را به عقد خود درآورد، اين عقد باطل است و چنانچه زن عالم به حكم بوده است موجب حرمت ابدى هم مى شود. (آية الله سيستانى: حكم اخير مبنى بر احتياط است). آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: اگر زوجه محرم، عالم به حرمت عقد باشد و مرد محرم نباشد و عقد كند، احتياط واجب آن است كه ديگر با او ازدواج نكند، بلكه عدم جواز خالى از قوت نيست. (هداية العباد، ج 2). آية الله فاضل: اگر زنى احرام بسته باشد و مردى كه محرم نيست او را به عقد خود درآورد، اين عقد باطل است و چنانچه زن عالم به حكم بوده، عقد باطل است و براى هميشه بر يكديگر حرام مى شوند. 605 . آية الله بهجت: ونيز عالم به موضوع در موردى كه محلّى براى جهل به آن هست. (مناسك شيخ، ص18). آية الله سيستانى، آية الله فاضل: عالم به حكم و موضوع (يعنى اين كه بدانند مرد مُحرم است) باشند. 606 . آية الله خامنه اى: و اگر نتواند شتر بدهد قربانى كردن يك گوسفند كافى است و اين در صورت علم به حكم و عمد مى باشد و اگر استمناء با كارى است كه او با خود انجام مى دهد و پيش از مزدلفه است، لازم است حج را تمام كند و در سال بعد آن را دوباره به جا آورد و اگر استمناء به وسيله همسرش انجام شده، احتياط واجب آن است كه باز هم اينگونه عمل كند. 607 . آية الله بهجت: و بدان كه انزال منى با استمناء، بعضى او را مفسد حج دانسته اند، مثل جماع كردن و اين قول احوط است در استمناء به مثل عبث با آلت خود و مانند آن از محرّم بر غير محرم. پس ترك نشود احتياط به قضاى حج. (مناسك، مسأله 232). آية الله تبريزى، آية الله خويى: اگر محرم با آلت خود بازى كند و منى از آن بيرون بيايد حكم كسى است كه با زن خود نزديكى كرده و مسأله آن گذشت. و اگر بدون بازى با آلت استمنا نمود، كفاره بر او واجب مى شود و بنابر اظهر حج و عمره اش فاسد نخواهد شد. هرچند رعايت احتياط در اعاده آن ها بهتر است. آية الله سيستانى: استمناء با عضو تناسلى; چه با دست و غير آن، مطلقا حرام است و حكم آن در حج حكم جماع است كه گذشت و همچنين در عمره مفرده به احتياط واجب. و استمنا بهوسيله بوسيدن زن و يا دست زدن و يا ملاعبه و نگاه، حكمش در مسائل قبل گذشت. و استمنا بهوسيله شنيدن صحبت زن و يا اوصاف و مشخصات او و يا بهوسيله تصوّرات او در خيال و مانند آن، بر محرم حرام است ولى موجب كفاره نيست. (مناسك، مسأله 232). آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: در صورتى كه با آلت خود بازى كند و منى بيرون بيايد كفاره آن يك شتر است و اگر اين عمل قبل از موقفين باشد سال ديگر بايد اعاده حج نمايد. استمنا نيز موجب بطلان باشد(608) به نحوى كه در جماع گفته شد. 608 . آية الله فاضل: ظاهراً استمنا موجب بطلان نمى شود و حكم آن مثل جماع است كه گذشت. و ظاهراً زن نيز همين حكم را دارد. (609)609 . آية الله بهجت: حرمت در غير طيب مسلم الحرمه; مانند مشك و زعفران و عنبر و كافور و ورس، معلوم نيست، بلكه جواز آن شمّاً و استعمالاً خالى از وجه نيست، اگرچه احتياط در اجتناب عامه بوى خوش است. آية الله تبريزى: اين حكم در غيرزعفران و عود وعنبر ومشك وورس، مبنى بر احتياط مستحب است. آية الله خويى: احوط اجتناب از هر بوى خوشى غير از اين ها است. آية الله سيستانى: بر محرم حرام است استعمال هر ماده اى كه براى خوشبو كردن بدن يا لباس يا خوراك يا غير آن ها مورد استفاده واقع مى شود چه استعمال به بوييدن باشد يا خوردن يا ماليدن يا رنگ كردن يا بخور دادن و احتياط واجب آن است كه از شامپو و صابون و سيگارى كه بوى خوش دارد نيز اجتناب كند. (610)610 . آية الله مكارم: يا پراكندن در فضا بهوسيله اسپرى و مانند آن. (612)611 . آيات عظام تبريزى، خامنه اى، خويى: بنابر احتياط لازم. 612 . آية الله مكارم: مگر اينكه موجب عسر و حرج باشد. 613 . آيات عظام اراكى، صافى، گلپايگانى، مكارم: بنابر احتياط واجب از تمام گلها اجتناب كند. آية الله بهجت، آية الله خويى: به حاشيه قبل از مسأله 335 [پنجم: استعمال عطريات] مراجعه شود. آية الله تبريزى: چنانكه گذشت حكم در غير زعفران و عود و عنبر و ورس و مشك، مبنى بر احتياط مستحب است. آية الله خامنه اى: احتياط واجب نبوييدن هر چيز معطرى است كه به آن عطر گفته نمى شود. آية الله سيستانى: اين حكم مخصوص گياهانى است كه براى بوييدن مورد استفاده واقع مى شود، چه از آن عطر گرفته شود و چه نشود. (614)614 . آية الله سيستانى: حرمت شامل آن ها نيز مى شود. نظريه آيات عظام در مسأله قبل گذشت. 615 . آية الله تبريزى: اولى اين است كه از بوييدن آن ها هنگام خوردن خوددارى شود. آية الله خامنه اى: بنابر احتياط واجب از بوييدن آن ها اجتناب كند. آية الله خويى، آية الله سيستانى: بنابر احتياط از بوييدن آن ها هنگام خوردن بايد خوددارى شود. آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: نهايت احتياط در آن.... 616 . آية الله بهجت: بنابر احوط بلكه اقوى. (مناسك، مسأله 241). آية الله تبريزى: بنابر احتياط واجب. (مناسك، مسأله 241). آية الله فاضل: و اگر گرفت معصيت كرده ولى كفاره ندارد. (617)617 . آية الله نورى: اگر صابون و شامپو داراى بوى خوش باشد، بايد مُحرم از آن اجتناب كند. (618)618 . آيات عظام اراكى، بهجت، صافى، گلپايگانى، مكارم: در صورت عمد.... آية الله تبريزى، آية الله خويى: كفاره اش بنابر مشهور يك گوسفند است، ولى ثبوت كفاره در غير خوردن، محل اشكال است هرچند احوط كفاره دادن است. (مناسك، م 240). آية الله خامنه اى: وجوب كفّاره در استعمال طيب ثابت نيست، اگر چه احتياط مستحب آن است كه يك گوسفند كفّاره بدهد. آية الله سيستانى: هرگاه محرم عمداً مقدارى از چيزهاى خوشبو را بخورد و يا چيزى را بپوشد كه اثر بوى خوش از سابق در آن مانده باشد، بنابر احتياط واجب بايد يك گوسفند كفاره بدهد، ولى در غير اين دو مورد، در استفاده از بوى خوش، كفاره واجب نيست، هرچند احوط كفاره دادن است. (مناسك، مسأله 240). آية الله صانعى: بلكه بنا بر اقوى. آية الله فاضل: در صورت علم و عمد. 619 . آية الله فاضل: ماده خوشبوى مخصوصى است كه براى نظافت كعبه استعمال مى شود. 620 . آية الله بهجت: اين احتياط در صورتى است كه معلوم باشد دخول آنچه جايز نيست بوييدن آن (و لو به حسب احتياط ممنوع باشد) در آن، و معلوم نباشد ناميده شدن آن به خلوق كعبه (كه خوشبو كننده كعبه است با خصوصيتى در ساخت آن) و الاّ اقوى عدم حرمت است. (مناسك شيخ، ص19). آيات عظام تبريزى، خويى، فاضل: اين احتياط لازم نيست. آية الله سيستانى: خلوق كعبه عطرى است كه از زعفران و غير آن گرفته مى شده است، ولى بعيد نيست كه اجتناب از بوى خوش كعبه لازم نباشد و بتوان آن را استشمام كرد. آية الله صانعى: مستحب. كند از بوى خوشى كه در كعبه است. 621 . آية الله بهجت: با تخلل تكفير كفّاره دارد و بدون آن احتياط است. آية الله تبريزى: چنانچه گذشت كفاره در غير خوردن مبنى بر احتياط وجوبى است و در صورت تكرار احتياط در تعدّد كفاره است. آية الله خامنه اى: تكرّر استعمال طيب در يك زمان تا حدى كه عرفاً آن را يكبار استعمال كردن بدانند، كفاره را متعدد نمى كند و در غير آن على الظاهر بايد كفاره را به تعداد استعمال تكرار كند و عدم تخلل كفاره تأثيرى ندارد گرچه وجوب كفاره به جهت استعمال طيب معلوم نيست. آية الله گلپايگانى: در صورت تكرار كفاره هم تكرار شود. (مناسك عربى، ص 98). 622 . آية الله اراكى: يا مجلس واحد، بنابر احتياط كفاره را تكرار كند. 623 . آية الله فاضل: بنابر اقوى كفاره را بايد متعدد بدهد. (624)624 . آية الله خويى: متعرض اين مسأله نشده اند. آية الله سيستانى: كفاره با تعدّد لبس يا خوردن طيب مكرّر مى شود چه در بين آن كفاره داده باشد يا نداده باشد. 625 . آية الله خويى: پوشيدن پيراهن و قبا و شلوار و زير شلوارى و جامه دكمه دار با بستن دكمه آن و درع (زره) و هر جامه اى كه آستين دار باشد كه دست در آن برود بر محرم حرام است. (مناسك، مسأله 242). آية الله سيستانى: براى محرم جايز نيست كه جامه دكمه دار يا آنچه فايده دكمه را داشته باشد بپوشد در صورتى كه دكمه آن را ببندد و همچنين جايز نيست جامه اى بپوشد كه يقه و آستين داشته باشد و سر را از يقه و دست ها را از آستين بيرون بياورد و همچنين جايز نيست شلوار و زيرشلوارى و آنچه را كه در ستر عورتين مانند آنها باشد مگر اينكه ازار (لنگ) نداشته باشد كه در اين صورت پوشيدن آن جايز است و بنابر احتياط واجب بايد از پوشيدن لباس هاى متعارف; مانند پيراهن و قبا و لبّاده و كت و پيراهن عربى، بپرهيزد، هر چند دكمه آن ها را نبندد يادست از آستين و سر از يقه بيرون نياورد. (مناسك، مسأله 242). (627)626 . آية الله تبريزى، آية الله خويى: احوط اجتناب از هر جامه دوخته بلكه شبيه دوخته است; مانند نمدى كه چوپانان آن را مى پوشند. آية الله سيستانى: فرقى نيست در آنچه در حاشيه قبل گفته شد كه لباس دوخته باشد يا بافتنى يا نمد مالى يا غير آن. آية الله مكارم: همچنين لباس هايى كه قطعات آن را به هم مى چسبانند. 627 . آية الله خامنه اى: و همچنين لباس هاى دكمه دار، گرچه مخيط نباشد، كه پوشيدن آن حرام است ولى ساير استعمالات آن مانند فرش قرار دادن يا به عنوان روانداز استفاده كردن مانعى ندارد. 628 . آية الله خامنه اى: پوشيدن مخيط از غيرانواع لباس، مانندكمربند ياهميان حرام نيست و كفاره ندارد. آية الله خويى: احوط اجتناب از مطلق جامه دوخته و شبيه دوخته است ولى انداختن پتوى حاشيه دار كه طرفين آن را با نخ دوخته اند مانع ندارد. (استفتائات، ص241، س712). آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: استفاده از اين اشياء براى محرم جايز است، هر چند دوخته باشد: 1 ـ هميان وكمربند كه براى حفظ پول به كمرمى بندند. 2 ـ فتق بند. 3 ـ كفشى كه تمام روى پا را نپوشاند. آية الله فاضل: ظاهراً حرمت و ثبوت كفاره مخصوص به پوشيدن لباس دوخته; مانند پيراهن، قبا، شلوار و ساير لباس هاى متعارف است. اما پوشيدن و استفاده از دمپايى و كفش دوخته كه تمام روى پا را نپوشاند و كمربند و هميان و فتق بند و بند ساعت و ساير اشياى كوچك دوخته ديگر كه به آن لباس گفته نمى شود و همچنين حمل قمقمه دوخته اشكال ندارد و كفاره هم ندارد. و از اين، حكمِ مسأله بعد نيز روشن مى شود. (630)629 . آية الله مكارم: كمربند دوخته اشكالى ندارد. 630 . آية الله تبريزى: پوشيدن شب كلاه جايز نيست و كمربند مانعى ندارد. آية الله سيستانى: معلوم شد كه معيار لباس، دوخته نيست، بلكه انواع خاصى از لباس حرام است و به احتياط واجب لباس هاى متعارف هم حرام است و امّا كمربند و بند ساعت و دمپايى و امثال آن اگر دوخته باشد اشكال ندارد، گرچه كمربند مكروه است و همچنين اشكال ندارد اگر حاشيه لباس احرام دوخته باشد يا بر آن ماركى باشد كه دوخته باشند. آية الله صانعى: بلكه در مثل آن ها كه پوشيدنشان متعارف است در غير حال احرام خالى از وجه نيست و امّا در غير آن ها احتياط مستحب است.