بیشترلیست موضوعات مقدمه شرايط وجوب حَجّة الاسلام مسائل متفرقه استطاعت استفتائات استطاعت نيابت در حج استفتائات نيابت استفتائات نيابت حج استحبابى اقسام عمره صورت حج تمتّع اجمالاً استفتائات اقسام عمره و حج باب اول:
اعمال عمره تمتع فصل اول:
محل احرام عمره تمتع مسائل متفرقه ميقات استفتائات ميقات فصل دوم
واجبات احرام استفتائات احرام مستحبات احرام مكروهات احرام مُحرّمات احرام مسائل متفرقه محرّمات احرام اقسام حج مناسك حج مسائل متفرقه محرّمات احرام استفتائات محرّمات احرام مستحبات دخول حرم مستحبات دخول مكه معظمه آداب دخول مسجد الحرام فصل چهارم:
طواف واجب و بعضى از احكام آن واجبات طواف استفتائات طواف آداب و مستحبات طواف فصل پنجم:
نماز طواف استفتائات نماز طواف مستحبات نماز طواف فصل ششم:
سعى و بعض احكام آن استفتائات سعى فصل هفتم:
تقصير و بعض احكام آن مسائل و استفتائات متفرقه تقصير... استفتائات تبدّل باب دوم:
اعمال حج تمتع فصل اول:
احرام حج استفتائات احرام حج مستحبات احرام حج تا وقوف به عرفات مسائل متفرقه طواف مسائل متفرقه سعى تبدّل حج تمتع به افراد فصل دوم:
وقوف به عرفات فصل سوم:
وقوف به مشعرالحرام استفتائات وقوف به مشعر الحرام مستحبات وقوف به مشعر الحرام فصل چهارم:
واجبات منى اول ـ رمى جمره عقبه مستحبات رمى جمرات چند مسأله راجع به بدل ذبيحه استفتائات قربانى مستحبات هدى مسائل متفرقه حلق يا تقصير در حج مستحبات حلق فصل پنجم:
واجبات بعد از اعمال منى فصل ششم:
بيتوته به منى مسائل متفرقه بيتوته به منى استفتائات بيتوته در منى فصل هفتم:
رمى جمرات سه گانه مسائل متفرقه رمى استفتائات رمى جمرات ثلاث مستحبات منى مستحبات ديگر مكه معظمه استحباب عمره مفرده طواف وداع استفتائات مسائل متفرقه محصور و مصدود استفتائات محصور و مصدود استفتائات جديد مسائل اختصاصى بقاء بر تقليد فهرست تفصيلى مناسك حجّ توضیحاتافزودن یادداشت جدید
طواف را بخواند و ظاهر اين است كه از احرام خارج شده(260) و با اتمام طواف و نماز طواف مذكور، عمل صحيح است. س ـ كسى در اثناى طواف آن را قطع كرده و از اول شروع كرده است، آيا طواف او صحيح است يا خير(262) و چنانچه اعمال مترتبه و تقصير را انجام داده وظيفه او چيست؟ * س ـ كسى در شوط آخر محدث شده است و بدون طهارت شوط را اتمام كرده و بعد وضو گرفته و طواف را اعاده نموده است و نماز و سعى و تقصير را انجام داده است، آيا صحيح است و وظيفه او چيست ؟ ج ـ بايد(267) قسمتى از طواف را كه بىوضو انجام داده، با وضو به جا آورد و بعد از آن نماز طواف بخواند. س ـ كسى توهّم كرده است كه در طواف، مقدارى در اثر فشار جمعيت برده شده ولى براى او جزمى نيست و چون نمى توانسته برگردد و تدارك كند، بقيه شوط تا محلّ تدارك را به قصد احتياط و رجاء انجام مى دهد كه اگر شوط او باطل است زيادى لغو باشد و اگر شوط او صحيح است زياده از طواف باشد و بعد بقيه اشواط طواف را به جا آورده و اين شوط را به حساب نياورده است، آيا اين طواف صحيح است يا خير ؟ ج ـ صحيح نيست. * س ـ كسى در وقت طواف، شك در اشواط پيدا كرد و چون گمانش به يك طرف بيشتر بود بنا را بر آن طرف گذاشت و بعد از انجام اعمال يقين به صحت طواف خود پيدا كرد، آيا طواف او صحيح است ؟ ج ـ صحيح است. س ـ كسى در شوط چهارم از حجرالأسود تا اول حجر اسماعيل را پيمود و فكر كرده است كه چون اول شوط چهارم نيّت جدا در اين شوط نداشته بايد اين قسمت شوط را اعاده كند، لذا بقيه شوط را بدون نيّت رفته و از حجرالأسود به قصد شوط چهارم طواف كرده است، آيا اشكالى در طواف حاصل مى شود ؟ ج ـ اشكال دارد. * س ـ كسانى در طواف بعد از انجام مقدارى از آن، آن را رها مى كنند و بلافاصله از نو شروع مى كنند، طواف آن ها چه صورت دارد و چنانچه در سعى بوده حكم چيست ؟ س ـ درباره اشخاصى كه قادر به طواف نيستند، آيا نايب گرفته شود يا خودشان در تخت روان طواف داده شوند، با در نظر گرفتن اين كه متصديان وسيله نامبرده، در خارج محدوده مطاف طواف مى دهند ؟ ج ـ احتياطاً هردو را انجام دهند. اگرچه طواف دادن در خارج مطاف كفايت مى كند. س ـ شخصى در حال طواف اشتباهاً به قصد طواف وارد حجر اسماعيل (عليه السلام)مى شود و بعد كه متوجه شد برمى گردد و از همان جا كه وارد حجر شده بود طواف را شروع و شوط را كامل مى نمايد، آيا طوافش صحيح است يا نه ؟ احتياط شوط را اعاده مى كرد، و از محلى كه وارد حجر شده، قاصد جدى طواف بود،طوافش اشكال نداشت. س ـ اگر در حال طواف يا سعى يا در نماز شك كند كه شوط چندم و يا ركعت چندم است و با همين حال طواف و سعى و نماز را ادامه دهد، بعد به يك طرف شك يقين كند و اعمال را تمام نمايد، آيا عملش به نحوى كه ذكر شد صحيح است ؟ ندارد و طواف و سعى صحيح است،(279) ولى در نماز بدون تروى محل اشكال است، و احوط اعاده آن است. * س ـ زنى با شوهرش كه يك دور طواف را انجام داده بود، نيت طواف كرد و با او ادامه داد و بعد از شوط آخرِ مرد كه شوط ششم زن است، او به جاى اين كه يك شوط ديگر بياورد تا طوافش كامل شود، طواف را از سر گرفت، آيا طواف اول و دوم زن چگونه است ؟ س ـ در مطاف چيزهايى از افراد مى افتد; از قبيل ساعت، احرامى و غيره وكسانى كه طواف مى كنند پا روى آن مى گذارند، آيا براى طواف ضرر ندارد و موجببطلان آن نمى شود؟ ج ـ موجب بطلان طواف نمى شود. س ـ اگر انسان مى داند كه پا گذاشتن روى احرامىِ ديگران موجب اذيت و عدم رضايت او مى گردد، آيا اين عدم رضايت او به طواف ضرر ندارد ؟ ج ـ به طواف ضرر نمى زند. * س ـ اگر كسى قبل از شوط چهارم طوافش را قطع و از نو طواف كند، گفته شده در صورتى كه فاصله زياد نشده باشد احتياط اين است كه طواف قطع شده را تمام كند و اعاده هم بنمايد، مراد از تمام كردن چيست، آيا فقط شوطى را كه قطع كرده تمام كند يا مابعدش را هم بجا آورد ؟ ج ـ طواف مزبور اشكال دارد(286) و اتمام موضوع ندارد و بايد طواف را بعد از نماز طواف اول، اعاده كند احتياطاً. س ـ شخصى طواف را از حجر الأسود شروع كرد و در هر شوط به ركن يمانى كه مى رسيد نيتِ ختم مى كرد و از حجر الأسود نيت شوط بعد را مى نمود و هفت شوط طواف را اين گونه تمام كرد به گمان اينكه ختم طواف و اشواط آن بايد در ركن يمانى باشد، آيا وظيفه اش چيست ؟ ج ـ اين طواف اشكال دارد،(287) و بايد اعاده شود. س ـ گاهى مأمورين نظافت مسجد الحرام از كنار كعبه دست به دست هم مى دهند و همان طور توسعه مى دهند تا انسان از مَطاف خارج مى شود، آيا به همين مقدار بيرون كردن از مطاف، ضرورت حاصل است كه طوافش در خارج از مَطاف صحيح باشد يا بايد صبر كند تا نظافت تمام شود، و اگر افرادى گمان مى كردند كه ضرورت است و طواف را انجام دادند حال تكليفشان چيست ؟ ج ـ اگر امكان دارد كه در حد، طواف كند بايد صبر كند و در حد طواف كند و در اين صورت طواف در خارج حد صحيح نيست. * س ـ كسى كه از اول بلوغ، سال خمسى براى خود قرار نداده است، اگر به حج مشرف شود و با همان پول كه دارد احرامى تهيه و قربانى و مصارف در حج بكند، آيا براى حج او ضرر ندارد ؟ ج ـ اگر پول او از درآمد كسب و حقوق است و معلوم نيست كه ربح بين سال است،(289) بدون تخميس حكم غصب را دارد كه طواف و قربانى صحيح نيست. * س ـ شخصى كه با پول خمس نداده لباس احرام بخرد و با آن محرم شده، و طواف و نماز بجا آورد، وظيفه اش چيست ؟ ج ـ اگر از روى علم و عمد نبوده، اصل عمره و حج او صحيح است، ولى در صورتى كه جاهل مقصر باشد بايد طواف و نماز را اعاده كند. * س ـ اگر با پولى كه معلوم نيست متعلق خمس است يا نه لباس احرام بخرد، آيا لازم است خمس آن را بدهد و اگر نداد طواف با آن چه صورت دارد ؟ ج ـ با فرض شك(292) لازم نيست خمس بدهد و طواف صحيح است هرچند احتياط مطلوب است. س ـ شخصى در سال گذشته كه حج تمتع واجب خود را انجام مى داده، تنها نماز طواف را، به گمان اينكه كفايت مى كند بدون طواف، انجام داده است و سپس باقى اعمال را انجام داده، آيا چه وظيفه اى دارد ؟ ج ـ با فرض اينكه طواف حج(294) را از روى جهل به مسأله ترك كرده و به محلش برگشته است، بايد حج را اعاده كند و يك شتر(295) قربانى نمايد. * س ـ تعدادى مشغول طواف عمره يا زيارت بودند كه شروع كردند مسجد را نظافت كنند، ناچار طواف كننده ها از مَطاف خارج شدند، مدتى طول كشيد خيال كردند موالات عرفيه به هم خورده است، طواف را از سر گرفته اند، بفرماييد در صورتى كه به هم خوردن موالات مشكوك باشد، طوافشان درست است يا نه ؟ ج ـ اشكال دارد. س ـ زنى است كه قادر بر طواف كردن نيست، امر دائر است بين اينكه با تخت در خارج مَطاف طوافش دهند و يا نامحرم او را پشت كند و در مَطاف طواف دهد، وظيفه چيست ؟ ج ـ بايد(297) او را در مَطاف طواف دهند، هرچند نامحرم او را پشت كند. ج ـ اگر قبل از شوط چهارم(299) بوده، وضو بگيرد و طواف را اعاده نمايد و اگر بعد از شوط چهارم بوده، بايد وضو بگيرد و طواف را اتمام كند. * س ـ آيا بعض شوط هاى طواف و سعى، براى كسانى كه قادر نباشند خودشان انجام دهند، قابل نيابت است يا نه ؟ ج ـ بلى، قابل است. س ـ با وضعيت فعلى كه جمعيت حجاج خيلى زيادند و عده اى از ضعفا نمى توانند در مطاف طواف كنند، آيا توسعه در مطاف هست و نيز خلف مقام كه يا نمى شود نماز خواندو يا مصادف با اذيت طواف كنندگان است و اطمينان از تمام كردن نماز; مخصوصاً براىضعفا نيست، نماز خواندن در دورتر چه حكمى دارد ؟ و آيا شخصى كه وارد مكه شدمى تواند فوراً به اعمال طواف و نماز، هر جور كه ممكن باشد، مشغول شود يا بايد در حال احرام بماند كه وقت ضيق شود; مثلاً تا شب نهم و آن وقت چنين كند و معلوم است براى همه كس ميسر نيست ؟ * س ـ دخترى در كودكى و يا اوايل سنين بلوغ، جنب شده و تا كنون هم ازدواج نكرده است، با توجه به اينكه در سنين بالاتر نمى دانسته(305) به واسطه فعلى كه در كودكى انجام شده جنب گشته است و در نتيجه غسل جنابت را تا حال انجام نداده است و با اين كيفيت به حج نيز رفته است، تكليف او چيست ؟ آن غسل هايى كه يقيناً انجام داده است، حيض و جمعه بوده است، با توجه به موارد ياد شده فوق، اين سؤال ها مطرح است: 1 ـ وضع نماز و روزه و كليه عباداتى كه بعد از بلوغ تا كنون انجام داده است چيست ؟ 2 ـ آيا در زمان حال، محرم است و به صورت احرام وارد مكه و خارج شده است ؟ و در صورت محرم بودن، آيا تا زمانى كه اعاده حج نكند، جميع محرمات كه در آن ايام حرام است بر اين شخص حرام مى باشد يا خير ؟ 3 ـ در صورتى كه فقط حجش باطل باشد ولى مُحرم نباشد، چگونه مى تواند با وضع اعزامِ حجاج به بيت الله الحرام، كه چند سال يكبار اين توفيق حاصل مى شود، اعاده حج كند ؟ را بايد دو(308) مرتبه بجا آورد و اگر خودش نمى تواند برود، براى آنها نايب بگيرد و تا طواف حج و طواف نساء و نماز آنها را انجام نداده يا با عدم قدرت، نايب او بجا نياورده، بايد از بوى خوش و ازدواج و محرماتى كه با طواف نساء حلال مى شود، اجتناب نمايد. * س ـ شخصى در اثناى طواف محدث شده و خجالت كشيده بگويد و با همين حالت اعمال را تمام كرده و به ايران بازگشته، مستدعى است بفرماييد: 1 ـ حجش چه صورت دارد ؟ 2 ـ اگر اعاده لازم است، آيا مى تواند نايب بگيرد يا بايد شخصاً انجام دهد ؟ مناسك،(312) طواف را تدارك كند و چنانچه كار او عمدى بوده يا با ترديد و عدم اعتقاد به صحت انجام داده،(313) شقوق و صورى دارد كه در بعض آن ها صحت حج مشكل است. ج ـ با اينكه براى شما امكان داشته كه وضو بگيريد ولو به اين نحو كه به منزل برويد و مثلاً براى روز بعد اعمال را انجام دهيد، تيمم صحيح نبوده است و اگر عمل شما با اعتقاد به صحت بوده از احرام خارج(315) شده ايد و فقط بايد طواف و نماز را اعاده كنيد و اگرخودتان نمى توانيد برويد، بايد نايب بگيريد. س ـ اگر كسى قبل از حجر الأسود طواف(316) را شروع نمود و به همانجا ختم كرد، آيا طوافش باطل است ؟ ج ـ بلى، طواف باطل است. * س ـ اگر در هنگام خروج از مطاف، بعد از پايان هفت شوط، مقدارى مسافت را به قصد جزئيت بجا بياورد، آيا مبطل طواف است ؟ ج ـ اگر عمدى باشد مبطل است و در صورت سهو قطع كند، و طوافش صحيح است. س ـ شخصى بيش از چهار شوط از طواف انجام نداد و بدون اينكه نماز طواف را بخواند سعى را شروع كرد و يكى دو شوط از سعى را انجام نداده تقصير نمود و از احرام خارج شد، تكليف او چيست ؟ ج ـ اگر اين شخص قصد هفت شوط طواف يا سعى را نداشته،(319) عملش باطل است و بايد تمام اعمال را اعاده كند. * س ـ كسى نتوانسته است بيش از دو شوط از طواف خود را انجام دهد و بقيه اشواط را ديگرى بجاى او انجام داده است، وظيفه او چيست ؟ ج ـ با فرض عذر حتى در آينده،(321) عمل مزبور صحيح است و نماز را بخواند. ج ـ بايد يك شوط طواف و نماز طواف را اعاده كند(328) و اگر با اعتقاد صحّت بوده بقيه اعمال صحيح است. * س ـ در مواردى كه شخصى شك در اشواط كند، حكم به بطلان طواف مى فرماييد، حالا اگر كسى تجديد طواف نمود و در اين ميان كشف شد كه طواف اول شش شوط داشته و از طواف جديد نيز سه شوط انجام داده است، تكليف او چيست ؟ ج ـ اشكال دارد و بايد احتياط كند. س ـ بعضى به تصوّر اينكه طواف 14 دور است با اين كيفيت طواف انجام داده اند، آيا مخلِّ به طواف است ؟ ج ـ اگر به قصد 14 شوط طواف كرده، طوافش باطل است. * س ـ اگر كسى طواف عمره را فراموش كرد و يا آن را ناقص انجام داد و در عرفات به ياد آورد، تكليف چيست و آيا انجام و يا تتميم آن فوريت دارد ؟ ج ـ مى تواند بعد از اعمال منى آن را تدارك كند و فوريت ندارد. * س ـ اگر كسى جهلاً طواف را بيش از هفت شوط آورد و بقيه اعمال بعد از آن را بجا آورد، تكليف او چيست ؟ * س ـ شخصى طواف حج واجب خود را غلط انجام داده و پس از آن چندين بار حج نيابى انجام داده است، تكليف او در مورد حج خود و ديگر حج ها چيست ؟ * س ـ شخصى طواف خود را انجام داده است و بعداً دو شوط طواف رجاءاً براى جبران نقص احتمالى بجا مى آورد، آيا اين عمل خللى به طواف او مى رساند ؟ ج ـ ضرر ندارد ولى جبران نقص نمى كند. س ـ شخصى در دور پنجم طواف عذرى برايش پيش آمد، آيا بعداً بايد همين طواف را تكميل كند يا طواف ديگرى انجام دهد ؟ ج ـ بايد همين طواف را تكميل كند. س ـ شخصى در حين طواف، اندكى خون در بينى خود مى بيند و آن را با دستمال پاك مى كند و طواف خود را تمام مى نمايد، آيا اين طواف صحيح است ؟ تطهير بينى، طواف را ادامه داده، احتياط آن است كه بعد از تكميل و نماز،(345) طواف و نماز را اعاده كند و همچنين اگر دستمال نجس همراه او بوده است. س ـ شخصى در شوط دومِ طواف شك مى كند كه آيا طواف را به نيت منوب عنه آغاز كرده يا به نيت خودش وظيفه او چيست ؟ ج ـ احتياط آن است كه طواف را به نيت منوب عنه اتمام كند و پس از نماز، دو مرتبه آن را با نماز ديگر اعاده كند. س ـ شخصى در اثناى طواف، به خاطر تقبيل و لمس بيت الله الحرام از مسير خود منحرف شده و نمى داند در بازگشت، طواف را از همان نقطه كه رها كرده بود ادامه داده است يا نه، آيا طوافش صحيح است ؟