مناسک حج نسخه متنی

ج ـ با فرض اينكه عذر او فقط اغما است، پس از به هوش آمدن، اگر ممكن است اعمال حج را اتمام⁽¹⁾ كند و در هر صورت سال بعد حج را اعاده كند و براى احراز خروج از احرام بعد از اتمام حج، عمره مفرده اى⁽²⁾ اتيان نمايد.

* س ـ زنى كه عادت ماهانه اش مثلاً شش روز بوده است، در حال عادت زنانهبراى عمره تمتع مُحرم مى شود و در روز هشتم ذى حجه كه روز ششم عادت او است پاك مى گردد و غسل مى كند و اعمال عمره تمتع را انجام مى دهد و براى حج تمتع مُحرم مى شود،ولى ظهر روز نهم در عرفه لك مى بيند و نمى داند كه آيا ادامه دارد تا پس از ده روز، تااستحاضه حساب شود و اعمال قبلى او صحيح باشد يا قبل از تمام شدن ده روز از اول عادتقطع مى شود تا حكم حيض را داشته باشد، وظيفه او چيست ؟ و در همين فرض اگر در مشعرلك ديد چه كند ؟

1 ـ آية الله خويى: اگر فقط وقوف اختيارى عرفات را درك نمايد، اظهر بطلان حج و انقلاب آن به عمره مفرده است. (مناسك، ص242).

آية الله سيستانى: حجّش باطل است و احرامش بدل به عمره مفرده شده است و بايد مناسك عمره را انجام دهد.

آية الله صافى: به حاشيه مسأله 990 مراجعه شود.

آية الله صانعى: احتياطاً اگر فقط وقوف به مشعر را ترك نموده لكن بقيه اعمال را آورده و اگر بقيه را نتوانسته بياورد، بايد حجّ را در سال بعد اعاده نمايد تا حجّ تمتّع انجام گرفته باشد. پس اگر حجّ تمتّع بر او واجب نبوده، اعاده در سال ديگر مطلقاً واجب نيست.

آية الله فاضل: در فرض مرقوم رمى روز عيد را نيابتاً از طرف او انجام دهند و پس از به هوش آمدن، بقيه اعمال را خودش انجام دهد و بنابر احتياط واجب عمره مفرده اى بجا آورد و اگر حج بر او مستقر بوده و يا استطاعتش تا سال بعد باقى مانده حج را اعاده كند.

آية الله گلپايگانى: با درك وقوف اختيارى عرفه اگر بقيه اعمال را انجام دهد حج او صحيح است. (آداب و احكام حج، م756)

آية الله مكارم: درك وقوف اختيارى عرفى براى صحت حج كافى است، پس اگر به هوش آيد بقيه اعمال را بجا مى آورد و اگر نتواند بجا آورد نايب مى گيرد به شرط آنكه وقت اعمال باقى باشد در غير اين صورت صحت حج او مشكل است و براى خروج از احرام احتياطاً عمره مفرده بجا آورد.

2 ـ آية الله تبريزى: حج او باطل است و از احرام خارج شده و اگر استطاعت وى تا سال بعد باقى باشد حج بر او واجب است.

س ـ در فرض مسأله فوق، اگر در عرفات يا مشعر لك ديد و همان وقت يقينپيدا كرد كه خون حيض است و قبلاً پاك نبوده، بايد چه كند با توجه به اينكه وقت وقوفين اختيارى و يا اضطرارى آن باقى است ولى وقت برگشتن به مكه و انجام اعمال عمره تمتعرا ندارد ؟

1 ـ آية الله تبريزى: چنانچه آن لك كه در عرفات ديده به وصف حيض نباشد، زن مزبور مستحاضه است (و همچنين است اگر لك زرد رنگ در مشعر ببيند) احكام مستحاضه را رعايت مى كند و اعمال حج تمتّع را بجا مى آورد و چنانچه لك به وصف حيض باشد، بايد اعمال را به قصد اعمّ از حج افراد و تمتّع ادامه دهد، اگر خون قبل از ده روز قطع شد كشف مى شود كه وظيفه او حج افراد بوده و بايد بعد از حج، عمره مفرده اتيان كند و اگر قطع نشد و پس از ده روز هم ديد، اعمال حج تمتّع او صحيح است.

آية الله خويى: اين احتياط در صورتى است كه آن خون داراى صفات حيض باشد و اگر داراى صفات حيض نباشد حكم استحاضه را دارد و احتياط لازم نيست. ( استفتائات جديد، ص 11 ).

آية الله مكارم: چنانچه كاملاً پاك شده باشد، عمره او صحيح است و ديدن لك بعد از آن ضررى به آن نمى زند; زيرا طهر متخلل بنابر اقوى حكم حيض را ندارد، بنابر اين منظور از ده روز، مجموع دو خون است نه با ضميمه كردن طهر واقع در ميان دو خون و اگر ديدن لك نشانه ادامه مستمر خون باشد به دستور متن عمل كند.

2 ـ آية الله سيستانى: قربانى را به قصد رجا انجام دهد و همچنين عمره مفرده، اگر ممكن بود به قصد رجا انجام دهد.

آيات عظام صافى، فاضل، گلپايگانى: و پس از گذشت ده روز از اوّل حيض وظيفه اش روشن مى شود كه اگر از ده روز تجاوز نكرد و خون قطع شد حج بدل به افراد شده و لازم است عمره مفرده بجاآورد و اگر از ده روز تجاوز كرد كشف از استحاضه بودن مى كند و حج تمتّع او صحيح است.

3 ـ آية الله اراكى، آية الله نورى: چنانچه در فرض مذكور قصد تمتّع كند... .

آية الله صانعى: در انجام اعمال.

بعد از انجام بعض اعمال حج كشف خلاف شده، اكتفا به اين حج نكند.

⁽⁴⁾

4 ـ آية الله اراكى، آية الله نورى: مگر آنكه قصد وظيفه فعليه نموده و اشتباهاً قصد تمتّع كرده باشد.

آيات عظام بهجت، سيستانى، صافى، گلپايگانى، مكارم (با اختلاف در تعبير): هرگاه قصدِ انجامِ وظيفه فعلى داشته باشد كافى است.

ج ـ مورد عدول به اِفراد است.

س ـ وقوف اضطرارى عرفه آيا از اول شب تا طلوع فجر است، يا طلوع آفتاب ؟

ج ـ وقوف اضطرارى عرفه در شب عيد است و شب تا طلوع فجر است.

مستحبات وقوف به عرفات

م ـ در وقوف به عرفات چند چيز مستحب است:

1 ـ با طهارت بودن در حال وقوف.

2 ـ غسل نمودن و بهتر آن است كه نزديك ظهر⁽⁴⁾ باشد.

3 ـ آنچه موجب تفرق حواس است از خود دور سازد تا آنكه قلب او متوجه جناب اقدس الهى گردد.

4 ـ نسبت به قافله اى كه از مكه مى آيد، وقوفِ شخص در طرف دست چپ كوه واقع گردد.

⁽¹⁾

1 ـ آية الله خويى: در صورتى كه فهميد در حال احرام عمره تمتع حايض بوده و نيّت عمره تمتع كرده بود، فتواى ايشان راجع به صحّت آن احرام و جواز اكتفا به آن براى حج افراد يا بطلان آن به دست نيامد، گرچه در استفتائات ص234 از ايشان نقل شده: زنى كه به گمان اين كه تا آخر وقت پاك نمى شود، نيت حج افراد نمود و بعد كشف خلاف شد، احرام او باطل است و لذا مناسب است زنان حايض به نيّت مافى الذمّه محرم شوند و به هر حال در فرض سؤال با فرض عدم تمكن از رفتن به ميقات و ادنى الحل و يا گذشت وقوف به عرفات از همانجا كه هست احتياطاً به نيّت حج افراد تجديد تلبيه نمايد.

آية الله سيستانى: حكمش همان حكم فرض سابق است.

آية الله صافى: بقيّه اعمال را به قصد ما فى الذمّه از تمتّع و افراد بجاآورد و بنابر احتياط واجب عمره مفرده بجاآورد. ( حاشيه آداب و احكام حج، مسأله 755 ).

⁽²⁾

2 ـ آيات عظام اراكى، سيستانى، فاضل، نورى: و درك مقدارى از آن، كفايت مى كند; چنانكه گذشت.

آية الله خويى: و شب تا طلوع آفتاب است. (المسائل الشرعيه، ج1، ص367).

آية الله صانعى: بلكه تا طلوع آفتاب.

آية الله مكارم: درك مقدارى از آن هرچند كم باشد كافى است.

⁽³⁾

3 ـ آية الله مكارم: اين مستحبّات را به قصد رجاء انجام مى دهد.

4 ـ آية الله اراكى، آية الله نورى: هنگام ظهر.

5 ـ وقوف او در پايين كوه و در زمين هموار بوده باشد و بالا رفتن كوه مكروه است.

6 ـ در اول وقت، نماز ظهر و عصر را به يك اذان و دو اقامه بجا آورد.

7 ـ قلب خود را به حضرت حق جلّ و علا متوجه ساخته و حمد الهى و تهليل و تمجيد نموده و ثناى حضرت حق را بجا آورد، پس از آن، صد مرتبه «اللهُ أكْبَرُ» و صد مرتبه سوره «توحيد» را بخواند و آنچه خواهد دعا نمايد و از شيطان رجيم به خدا پناه ببرد و اين دعا را نيز بخواند:

«أللَّهُمَّ رَبَّ الْمشَاعِرِ كُلِّها فُكَّ رَقَبَتي مِنَ النَّارِ وَأوْسِعْ عَلَيَّ مِنْ رِزْقِكَ الْحَلالِ وَادْرَأْ عَنِّي شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنَّ وَالاِْنْسِ، أللَّهُمَّ لا تَمْكُرْ بِي وَلا تَخْدَعْني وَلا تَسْتَدْرِجْني يا أسْمَعَ السَّامِعينَ وَيا أبْصَرَ النَّاظِرينَ وَيا أسْرَعَ الْحاسِبِينَ وَيا أرْحَمَ الرَّاحِمينَ أسْأَ لُكَ أنْ تُصَلّيَ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَأنْ تَفْعَلَ بي كَذا وَكَذا».

و بجاى كذا و كذا حاجت خود را نام ببرد پس دست به آسمان بردارد و بگويد:

«أللَّهُمَّ حاجَتي إلَيْكَ الَّتي اِنْ أعْطَيْتَنِيها لَمْ يَضُرَّني ما مَنَعْتَني وَإنْ مَنَعْتَنيها لَمْ يَنْفَعَني ما أعْطَيْتَني، أسْأَ لُكَ خَلاصَ رَقَبَتي مِنَ النَّارِ أللَّهُمَّ إنّي عَبْدُكَ وَمِلْكُ ناصِيَتي بِيَدِكَ وَأجَلي بِعِلْمِكَ، أسْأَ لُكَ أنْ تُوَفِّقَني لِما يُرْضيكَ عَنِّي وَأنْ تُسَلِّمَ مِنِّي مَناسِكِيَ الَّتي أرَيْتَها خَلِيلَكَ اِبْراهيمَ صَلَواتُ اللهِ عَلَيْهِ وَدَلَلْتَ عَلَيْها نَبِيِّكَ مُحَمَّداً (صلى الله عليه وآله) أللَّهُمَّ اجْعَلْني مِمَّنْ رَضِيتَ عَمَلَهُ وَأطَلْتَ عُمْرَهُ وَأحْيَيْتَهُ بَعْدَ الْمَوْتِ».

8 ـ اين دعا را بخواند:

«لا إلهَ إلاّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَريكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ يُحْيي وَيُمِيتُ وَهُوَ حَيٌّ لا يَمُوتُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَهُوَ عَلى كُلِّ شَيء قَدِيرٌ، اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ كَالَّذي تَقُولُ وَخَيْراً مِمّا نَقُولُ وَفَوْقَ ما يَقُولُ الْقائِلُونَ، أللَّهُمَّ لَكَ صَلاتي وَنُسُكي وَمَحْيايَ وَمَماتي وَلَكَ تُراثي ( بَراءَتي خل ) وَبِكَ حَوْلي وَمِنْكَ قُوَّتي، أللَّهُمَّ إنّي أعُوذُ بِكَ مِنَ الْفَقْرِ وَمِنْ وَساوِسِ

⁽¹⁾

1 ـ آية الله سيستانى: وقوف در پايين كوه افضل است.

الْصُّدورِ وَمِنْ شَتاتِ الأمْرِ وَمِنْ عَذابِ الْقَبْرِ، أللَّهُمَّ إنّي أسْأَ لُكَ خَيْرَ الرِّياح وَأعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ ما يَجيءُ بِهِ الرِّياحُ وَأسْأَ لُكَ خَيْرَ اللَّيْلِ وَخَيْرَ النَّهارِ، اللَّهُمَّ اجْعَلْ في قَلْبي نُوراً وَفي سَمْعي وَبَصَري نُوراً وَفي لَحْمي وَدَمي وَعِظامي وَعُرُوقِي وَمَقْعَدي وَمَقامي وَمَدْخَلي وَمَخْرَجي نُوراً وَأعْظِمْ لي نُوراً يا رَبِّ يَوْمَ أَ لْقاكَ إنَّكَ عَلى كُلِّ شَيء قَديرٌ».

و در اين روز تا مى تواند از خيرات و صدقات كوتاهى نكند.

9 ـ آنكه كعبه را استقبال نموده و اين اذكار را بگويد:

«سُبْحانَ اللهِ» صد مرتبه «اللهُ أكْبَرُ» صد مرتبه «ما شاءَ اللهُ لا قُوَّةَ إلاّ بِاللهِ» صد مرتبه «أشْهَدُ أنْ لا اِلهَ اِلاّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ يُحْيِي وَيُمِيتُ وَيُمِيتُ وَيُحْيي وَهُوَ حَيٌّ لا يَمُوتُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَهُوَ عَلى كُلَّ شَيء قَدِيرٌ» صد مرتبه.

پس، از اولِ سوره بقره ده آيه بخواند، پس سوره توحيد سه مرتبه و آية الكرسى را بخواند تا آخر پس اين آيات را بخواند:

«اِنَّ رَبَّكُمُ اللهُ الَّذي خَلَقَ السَّماواتِ وَالاَْرْضَ في سِتَّةِ أيّام ثُمَّ اسْتَوى عَلَى الْعَرْشِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهارَ يَطْلُبُهُ حَثِيثاً وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُّجُومَ مُسَخَّرات بِأمْرِهِ اَلا لَهُ الْخَلْقُ وَالاَمْرُ تَبارَكَ اللهُ رَبُّ الْعالَمِينَ * اُدْعُوا رَبَّكُمُ تَضَرُّعاً وَخُفْيَةً اِنَّهُ لا يُحِبُّ المُعْتَدِينَ * وَلا تُفْسِدُوا فِى الاَْرْضِ بَعْدَ اِصْلاحِها وَادْعُوهُ خَوْفاً وَطَمَعاً اِنَّ رَحْمَتَ اللهِ قَرِيبٌ مِنَ الُْمحْسِنينَ».

پس سوره «قُلْ أعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَق» و سوره «قُلْ أعُوذُ بِرَبِّ النّاسِ» را بخواند.

پس آنچه از نعم الهى بياد داشته باشد، يكايك ذكر نموده و حمد الهى نمايد و همچنين بر اهل و مال و ساير چيزهايى كه حضرت حق به او تفضل نموده، حمد بنمايد و بگويد:

«اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ عَلى نَعْمائِكَ الَّتي لا تُحْصى بِعَدَد وَلا تُكافَأُ بِعَمَل».

و به آياتى از قرآن، كه در آنها ذكر حمد شده است، خدا را حمد نمايد و به آياتى كه در آنها ذكر تسبيح شده است خدا را تسبيح نمايد و به آياتى كه در آنها ذكر تكبير شده است خدا را

تكبير نمايد و به آياتى كه در آنها ذكر تهليل شده است خدا را تهليل نمايد و بر محمد و آل محمدعليهم الصلاة و السلام زياد صلوات بفرستد و به هر اسمى از اسماء الله كه در قرآن موجود است خدا را بخواند و به آنچه از اسماء الهى كه در ياد دارد خدا را ذكر كند و به اسماء الهى كه در آخر سوره حشر موجود است خدا را بخواند و آنها عبارتند از:

«اللهُ عالِمُ الْغَيْبِ وَالشّهادَةِ الرَّحْمنُ الرَّحِيمُ الْمَلِكُ الْقُدّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ الخالِقُ الْبارئُ الْمُصَوِّرُ».

و اين دعا را بخواند:

«أسْأَ لُكَ يا اللهُ يا رَحْمنُ بِكُلِّ اْسْم هُوَ لَكَ وَأسْأَ لُكَ بِقُوَّتِكَ وَقُدْرَتِكَ وَعِزَّتِكَ وَبِجَميعِ ما أحاطَ بِهِ عِلْمُكَ وَبِجَمْعِكَ وَبِأرْكانِكَ كُلِّها وَبِحَقِّ رَسُو لِكَ صَلواتُ اللهِ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَبِاسْمِكَ الاَْكْبَرِ الاَكْبَرِ وَبِاسْمِكَ الْعَظِيمِ الَّذي مَنْ دَعاكَ بِهِ كانَ حَقّاً عَلَيْكَ أنْ لا تُخَّيِّبَهُ وَبِاسْمِكَ الاَْعْظَمِ الاَْعْظَمِ الَّذي مَنْ دَعاكَ بِهِ كانَ حَقّاً عَلَيْكَ أنْ لا تَرُدَّهُ وَأنْ تُعْطِيَهُ ما سَأَلَ أنْ تَغْفِرَ لِي جَميعَ ذُنُوبي في جَميع عِلْمِكَ فِيَّ».

و هر حاجت كه دارى بخواه و از حق سبحانه و تعالى طلب كن كه توفيق حج بيابى در سال آينده و هر سال. و هفتاد مرتبه بگو:

«أسْأَ لُكَ الْجَنَّةَ» و هفتاد مرتبه «أسْتَغْفِرُ اللهَ رَبِّي وَأتُوبُ اِلَيْهِ».

پس بخوان اين دعا را:

«أللَّهُمَّ فُكَّنِي مِنَ النَّارِ وَأوْسِعْ عَلَيَّ مِنْ رِزْقِكَ الْحَلالِ الطَيِّبِ وَادْرَأْ عَنِّي شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ وَشَرَّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَالْعَجَمِ».

10 ـ آنكه نزديك غروب آفتاب بگويد:

«أللَّهُمَّ اِنِّي أعُوذُ بِكَ مِنَ الفَقْرِ وَمِنْ تَشَتُّتِ الاُْمُورِ وَمِنْ شَرِّ ما يَحْدُثُ بِاللَّيْلِ وَالنَّهارِ أمْسى ظُلْمِي مُسْتَجِيراً بِعَفْوِكَ وَأمْسى خَوْفي مُسْتَجيراً بِأمانِكَ وَأمْسى ذُنُوبي مُسْتَجِيرَةً

بِمَغْفِرَتِكَ وَأمْسى ذُلِّي مُسْتَجِيراً بِعِزِّكَ وَأمْسى وَجْهِي الْفانِيَ الْبالِي مُسْتَجيراً بِوَجْهِكَالْباقي يا خَيْرَ مَنْ سُئِلَ وَيا أجوَدَ مَنْ أعْطى جَلِّلْنِي بِرَحْمَتِكَ وَأَ لْبِسْني عافِيَتَكَ وَاصْرِفْ عَنِّي شَرَّ جَمِيعِ خَلْقِكَ».

و بدان كه ادعيه وارده در اين روز شريف بسيار است و هر قدر كه ميسور باشد خواندن دعا مناسب است و بسيار خوب است كه در اين روز دعاى حضرت سيد الشهداء (عليه السلام) و دعاى حضرت زين العابدين سلام الله عليه را كه در صحيفه كامله است خوانده شود و بعد از غروب آفتاب بگويد:

«أللَّهُمَّ لا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ هذا الْمَوْقِفِ وَارْزُقْنِيهِ مِنْ قابِل أبَداً ما أبْقَيْتَني وَاقْلِبْنِيَ الْيَوْمَ مُفْلِحاً مُنْجِحاً مُستَجاباً لِي مَرْحُوماً مَغْفُوراً لِي بأفْضَلِ ما يَنْقَلِبُ بِهِ الْيَوْمَ أحَدٌ مِنْ وَفْدِكَ وَحُجّاجِ بَيْتِكَ الْحَرامِ وَاجْعَلْنِيَ الْيَوْمَ مِنْ أكْرَمِ وَفْدِكَ عَلَيْكَ وَأعْطِني أفْضَلَ ما أعْطَيْتَ أحَداً مِنْهُمْ مِنَ الْخَيْرِ وَالْبَرَكَةِ وَالرَّحْمَةِ والرِّضْوانِ وَالْمَغْفِرَةِ وَبارِكْ لِي فِيما أرْجِعُ اِلَيْهِ مِنْ أهْل أوْ مال أوْ قَلِيل أوْ كَثير وَبارِكْ لَهُمْ فِيَّ».

و بسيار بگويد:

«أللَّهُمَّ أعْتِقْنِي مِنَ النَّارِ».