مناسک حج نسخه متنی

آية الله بهجت: بنابر احتياط ماندن تا طلوع آفتاب روز عيد واجب است.

آيات عظام تبريزى، خويى، صافى، گلپايگانى، مكارم: وقوف در مزدلفه واجب است از طلوع فجر تا طلوع آفتاب روز عيد قربان.

آية الله سيستانى: بلكه واجب قسمتى از شب است تا طلوع آفتاب و ركن، وقوف فى الجمله از آن است، پس اگر مقدارى از شب را درك كند و قبل از طلوع فجر با علم و عمد كوچ كند حجّش صحيح است ولى گوسفندى را بايد كفاره بدهد و اگر جاهل باشد كفاره ندارد و اگر فقط بخشى از بين الطلوعين بماند و كوچ كند ـ هرچند عمداً ـ باز هم حجش صحيح است و كفاره ندارد گرچه گناه كرده است.

2 ـ آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: به مقدارى كه عرفاً بگويند در آنجا توقّف كرده است.

3 ـ نظريه آيات عظام هم در آنجا خواهد آمد.

آية الله مكارم: اگر شب را در مشعر باشد حج او صحيح است.

4 ـ آية الله بهجت: كسى كه شب را در مشعر به روز آورده، به قصد وقوف باقصدقربت، بنابر احتياط متقدّم (979) و دشوار باشد براو ماندن بعد از طلوع فجر، جايز است كه قبل از طلوع فجر از آنجا بيرون رود به سوى منى; مثل زنها ومردهاى پير وبيماران وكسانى كه كار ضرورى دارند. (مناسك شيخ، ص67).

آية الله تبريزى، آية الله خويى: كسانى كه ناچارند همراه معذورين باشند، اگر بتوانند ولو يك لحظه قبل از طلوع آفتاب به مشعر برگردند بايد برگردند و در فرض عجز، اگر بتوانند قبل از ظهر روز عيد به آنجا برگردند بايد برگردند.

آية الله فاضل: بلى لازم است همراهان معذورين و كسانى كه عذر آنها برطرف شد. در صورت امكان براى درك وقوف اختيارى به مشعر برگردند.

5 ـ آية الله خامنه اى: اين احتياط را متعرض نشده اند.

آية الله سيستانى: جايز است به توقّف قسمتى از شب عيد در آنجا و حركت كردن قبل از طلوع فجر به طرف منى اكتفا كنند ( مناسك، ص274 ).

آية الله صانعى، آية الله مكارم: اين احتياط مستحب است.

ساير آيات عظام نظرشان اين است: همين كه مقدارى از شب را در مشعر ماندند، مى توانند تا قبل از طلوع فجر از آنجا بروند.

شب حركت نكنند، بنابراين براى اين اشخاص وقوف بين الطلوعين لازم نيست و احتياطمستحب آن است كه اگر توقف مشكل نباشد تخلف نكنند.

⁽²⁾

1 ـ آية الله صانعى: كه منصور است.

2 ـ آية الله بهجت: اگر بدون عذر بيرون رود پيش از طلوع فجر، به شرطى كه علاوه بر بيتوته مشعر، وقوف عرفه از او فوت نشده باشد، حج او صحيح است و لكن بر او يك گوسفند كفاره لازم است و اين قول مشهور و قوى است (مناسك شيخ، ص67 و 68).

آية الله تبريزى، آية الله خويى: حجش باطل است و تبديل به عمره مفرده مى شود، بلى اگر جاهل به حكم بوده و پس از علم ممكن نباشد ولو تا قبل از ظهر روز عيد به مشعر برگردد حجش صحيح است و مى بايست يك گوسفند قربانى كند. (مناسك، فرض هفتم، ص242).

آية الله سيستانى: بنابر اظهر حجش صحيح مى باشد و بايد در صورتى كه با آگاهى از حكم شرعى اين كار را كرده باشد يك گوسفند كفاره بدهد. ( مناسك، مسأله 373 ).

آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: اين احتياط لازم نيست.

آية الله مكارم: كسى كه شب را در مشعر مانده وبين الطلوعين را عمداً ترك كرده، حج او صحيح است هرچند گناه كرده و يك گوسفند كفاره دارد.

3 ـ آية الله فاضل: بنابر اقوى.

4 ـ آية الله صانعى: مستحب.

5 ـ آية الله فاضل: اگر وقوف در عرفات را درك كرده باشد.

او صحيح است.

م ـ از آنچه گذشت معلوم شد كه براى وقوف به مشعر سه وقت است:

اول ـ شب عيد براى كسانى كه عذرى دارند.

دوم ـ بين طلوع صبح و طلوع آفتاب.

سوم ـ از طلوع آفتاب تا ظهر روز دهم، كه اضطرارىِ مشعر است ; چنانكه قسم اول نيز اضطرارى است.

م ـ چون معلوم شد⁽⁴⁾ كه وقوف به عرفات و مشعر اختيارى و اضطرارى دارند و از براى وقوف به مشعر دو قسم اضطرارى است، پس به ملاحظه ادراك هر دو موقف يا يكى از آنها در وقت اختيارى يا اضطرارى، مفرداً و مركباً، و به ملاحظه ترك عمدى يا جهلى يا نسيانى، اقسام زيادى دارد كه در اينجا آنچه مورد ابتلا ممكن است بشود، ذكر مى شود:

اول ـ آنكه مكلف درك هر دو موقف كند در وقت اختيارى ; يعنى از ظهر روز عرفه، عرفات را و بين الطلوعين صبح دهم، مشعر را درك كند. پس اشكالى در صحت حج او نيست.

دوم ـ آنكه هيچيك از دو موقف را درك نكند، نه اختيارى آنها را و نه اضطرارى را، پس اشكالى نيست در بطلان حج او و بايد به همان احرام حج عمره مفرده⁽⁵⁾ كه عبارت است از طواف و نماز آن و سعى و تقصير و طواف نساء و نماز آن، به جا آورد و از احرام محلّ شود و اگر

⁽¹⁾

1 ـ آيات عظام سيستانى، صافى، گلپايگانى، مكارم: حج او صحيح نيست مگر اينكه وقوف اختيارى يا لااقل اضطرارى عرفات را نيز درك كرده باشد كه حج او صحيح است.

⁽²⁾

2 ـ آية الله سيستانى: قسمتى از شب تا طلوع آفتاب.

آية الله فاضل: براى افراد عادى; يعنى افرادى كه عذرى براى ترك وقوفين ندارند.

⁽³⁾

3 ـ آية الله سيستانى: و گذشت كه قسم اوّل اختيارى است.

4 ـ آية الله سيستانى: در بيان صور هشتگانه وقوفين، تفاوتهايى با متن وجود دارد. ( مناسك، ص275 ).

5 ـ آية الله بهجت: با نيّت عدول به عمره مفرده على الأحوط، و وجوب ذبح گوسفند كه همراه داشته باشد محتاج به تأمّل است، بلى موافق احتياط و مروىّ در خبر داود رقىّ و صحيح ضُريس به نقل فقيه است و در سال آينده حج مى كند اگر شرايط مقرّره وجوب حج درباره او متحقّق بشود. (مناسك شيخ، ص68 و 69).

آية الله فاضل: و بهتر است قصد عدول به عمره مفرده بنمايد.

گوسفند⁽¹⁾ همراه داشته باشد احتياطاً ذبح كند و بايد سال ديگر حج به جا آورد، اگر شرايط استطاعت را دارا باشد،⁽²⁾ در صورتى كه درك نكردن موقف بواسطه عذر باشد.

* م ـ اگر درك نكردن دو موقف كه ذكر شد، از روى تقصير بوده حج بر او مستقر مى شود و بايد سال ديگر چه شرايط باشد يا نباشد به حج برود.

م ـ احتياط مستحب⁽⁴⁾ آن است كه اين شخص كه حج او باطل شد و بايد عمره بجا آورد نيت عدول به عمره مفرده بكند.

سوم ـ آنكه درك كند اختيارى عرفه را با اضطرارى مشعر در روز; يعنى اضطرارى نهارى مشعر را، پس اگر اختيارى مشعر را عمداً ترك كرده باشد حج او باطل است⁽⁵⁾ و الاّ صحيح است.

چهارم ـ آنكه درك كرده باشد اختيارى مشعر را با اضطرارى عرفه، پس اگر اختيارى عرفه را عمداً ترك كرده، حج او باطل است و الاّ صحيح است.

* پنجم ـ آنكه درك كرده باشد اختيارى عرفه را با اضطرارى شب مشعر; يعنى قبل از طلوع صبح، پس اگر اختيارى مشعر را با عذر ترك كرده است، چنانچه گفته شد، حج او صحيح است و الاّ باطل است بنابر احتياط واجب.
* ششم ـ آنكه درك كرده باشد اضطرارى ليلى مشعر و اضطرارى عرفه را،⁽⁷⁾ پس اگر

1 ـ آية الله خويى: متعرض اين فرع نشده اند.

آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: گوسفند را قربانى كند.

2 ـ آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: اگر حج بر او مستقر بوده به حج برود، چه مستطيع باشد يا نباشد.

⁽³⁾

3 ـ نظر آية الله خويى، آية الله سيستانى، اين است: واجب است در صورتى كه استطاعتش تا سال بعد باقى بماند و يا حج از سالهاى پيش بر ذمّه اش مستقر شده باشد، سال بعد به حج برود.

4 ـ آية الله بهجت: بنابر احتياط واجب چنانكه گذشت.

آية الله مكارم: بنابر احتياط واجب.

5 ـ آية الله سيستانى: چون اختيارى مشعر بخشى از شب است تا طلوع آفتاب، اگر بين الطلوعين را عمداً هم ترك كند حجّش صحيح است ولى در صورت علم يك گوسفند كفّاره واجب است.

⁽⁶⁾

6 ـ آية الله فاضل: بنابر اقوى باطل است.

نظريه آيات عظام در اين فرض در مسأله 984 گذشت.

7 ـ آية الله بهجت: اگر اختيارى عرفه را عمداً ترك نكرده باشد، صحّت حج او بعيد نيست لكن احوط اعاده حج است در سال آينده، با شرايط وجوب (مناسك شيخ، ص69).

هفتم ـ آنكه درك كرده باشد اضطرارى عرفه و اضطرارى يومى مشعر را، پس اگر ترك يكى از دو اختيارى را عمداً كرده باشد حج او باطل و اِلاّ صحت بعيد نيست، گرچه احتياط⁽⁸⁾ اعاده

1 ـ آية الله سيستانى: منظور از صاحب عذر كسى است كه از ماندن شب در مشعر معذور است; مانند زنان و بيماران و همراهان آنها.

2 ـ آية الله صافى، آية الله گلپايگانى: اگر عمداً اختيارى عرفه را ترك كرده باشد حجش باطل است و لكن نسبت به ترك اختيارى مشعر، اگر بدون عذر پيش از اذان صبح از مشعر بيرون برود حجش صحيح است به شرط آنكه وقوف به عرفات را انجام داده باشد و شب در مشعر به قصد وقوف مانده باشد ولكن بر آن يك گوسفند كفاره واجب است. ( مناسك فارسى، ص 125، قسم پنجم و مسأله 162 و ص 122، مسأله 159 ).

3 ـ آية الله فاضل: اگر اختيارى عرفه باشد حج باطل است و اگر اختيارى مشعر باشد، بنابر اقوى حج باطل است.

4 ـ آية الله صانعى: هر چند اقوى صحّت حجّ است.

5 ـ آية الله سيستانى: اختيارى مشعر از شب است تا طلوع آفتاب و حج او در اين صورت صحيح است، همچنانكه گذشت.

آية الله مكارم: اگر اختيارى مشعر را عمداً ترك كرده باشد حج اوصحيح استويك گوسفندكفاره دارد.

6 ـ آية الله اراكى: و اگر از روى جهل تقصيرى باشد.

آية الله تبريزى: لكن اگر ترك اختيارى مشعر به اين صورت باشد كه شب وقوف در مزدلفه كرده و از روى جهل به مسأله قبل از فجر از آنجا كوچ كرد و تا ظهر روز عيد هم نتوانست به مشعر برگردد حج او صحيح است و بايد يك گوسفند كفاره دهد.

آية الله سيستانى: اگر جاهل مقصر باشد حجّش باطل است و اگر از روى فراموشى يا جهل قصورى يا هر عذر ديگر، اختيارى را ترك كند و اضطرارى را انجام دهد حجّش صحيح است.

آية الله مكارم: اگر از روى جهل باشد.

واجب⁽⁷⁾ در بطلان است.

7 ـ آية الله صانعى: بلكه مستحب.

8 ـ آية الله صانعى : بلكه اقوى است.

آية الله مكارم : اين احتياط مستحب است.