مردانى كه ظلم و ستم مى كنند از نظر روانشناسى صفاتى دارند كه حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام آنها را به روشنى مى شناساند.كه فرمود:سه خصلت عمومى دارند:1 يَظلِمُ مَنْ فَوْقُهُ بِالْمَعْصِيَةِ(با نافرمانى نسبت به مافوقش ستم مى كنند.)2 وَ مِنْ دوُنَهُ بِالْغَلَبَةِ(به زير دستان بازور و فشار برخورد مى كند.)3 وَ يُظاهِرُ القَوْمَ الظَّلَمَةِ(و پشتيبان ستمگران مى باشد.) (193)
ب شناخت قدرت تحمّل زنان
در شناخت روحيّات زن فراوان گفته و نوشته اند، امّا امام على عليه السلام كه عالم به غيب است، و واقعيّت ها را آنگونه كه هستند مى نماياند، نكات ارزشمندى نسبت به روانشناسى بانوان دارند كه قابل توجّه است مى فرمايد:اَلْمَرْاَةُ تَكْتُمُ الْحُبَّ اَرْبَعينَ سَنَةً، وَلاتَكْتُمُ الْبُغْضَ سَاعَةً واحِدَةً«زن چون كانون حياء است عشق ومحبّت را ممكن است چهل سال در دل پنهان نگهدارد، امّا ناراحتى و كينه را يكساعت هم تحمّل نمى كند «چون كانون عاطفه است» (194)
ج روانشناسى زن
حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام نسبت به زن، اظهار نظر زيبائى دارد كه هيچكس در گذشته و آينده نتوانست و نمى تواند به زيبائى آن سخن براند،امام على عليه السلام با توجّه به ظرافت ها، و عواطف حسّاس روحى زن، و از اينكه از نظر اندام و جسم هم خداوند او را مظهر جمال و زيبائى فوق العاده اى قرار داد،زن را به گُل تشبيه مى كند و مى فرمايد:اِنَّ الْمَراءَةَ رَيْحانَة وَ لَيْسَتْ بِقَهْرَمانَة«همانا زن گل است، و چونان قهرمانان خشن و سخت نيست» (195)
د توجّه به مسائل روانى يتيمان
روزى مقدارى عسل و انجير از هَمْدان و حُلْوان براى حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام آوردند.امام دستور داد يتيمان كوفه را گرد آوردند، ضمن نوازش و محبّت، با دست خود عسل و انجير را بدهان آنان مى گذاشت.اصحاب گفتند:يا اميرالمؤمنين عليه السلام، خودشان مى خورند، چرا شما با دستان مبارك به آنان غذا مى دهيد؟امام على عليه السلام فرمود:«امام پدر يتيمان است، اين عمل را انجام مى دهم تا يتيمان احساس بى پدرى نكنند.» (196)