درجات عبادت - تفسیر نماز نسخه متنی

درجات عبادت

اگر از كودك سؤال كنيم پدر و مادرت را براى چه دوست دارى؟ مى‏گويد: بخاطر خريد شيرينى و لباس و كفش! امّا اگر از يك جوان سؤال كنيد چرا آنها را دوست دارى، مى‏گويد: والدين نشانه هويت و شخصيت من و مربّى و دلسوز من هستند.

اگر رشد فرزند بيشتر شود، اُنس با والدين براى او لذّت‏بخش‏تر است و ديگر به فكر كفش و كلاه نيست و چه‏بسا فرزندانى كه خدمت به والدين را وسيله قرب و كمال خودشان مى‏دانند و بالاتر از ماديات فكر مى‏كنند.

پرستش و عبادت خدا نيز اينچنين است و هركس به دليلى خدا را عبادت مى‏كند. عبادت مراحلى دارد:

گام اوّل: گروهى خدا را بخاطر نعمتهايش عبادت مى‏كنند تا شكر او را بجاى آورند. چنانكه قرآن نيز خطاب به عمومِ مردم مى‏فرمايد:

«فَلْيَعْبُدُوا رَبَّ هذَا الْبَيْت الَّذى‏ اَطْعَمَهُم مِنْ جوُعٍ وَ آمَنَهُم مِنْ خَوْفٍ»(70)

پس پروردگار اين خانه را پرستش كنند كه آنان را از گرسنگى و ناامنى نجات داد.

گام اوّل عبادت كه ما نامش را عبادتِ شكر مى‏گذاريم، درست مانند علاقه كودكى است كه والدينش را بخاطر خريد كيف و كفش و شيرينى دوست دارد!

گام دوّم: در اين مرحله، انسان به خاطر آثار و بركاتِ عبادت، خدا را پرستش مى‏كند و توجه به آثار روحى و معنوىِ نماز دارد چنانكه قرآن مى‏فرمايد: «اِنَّ الصَّلوةَ تَنْهى‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَالْمُنكَر»(71) همانا نماز انسان را از بدى‏ها و منكرات بازمى‏دارد.

اين مرحله از عبادت را كه ما عبادتِ رشد مى‏ناميم، به مانند علاقه جوانى است كه پدر و مادر را بخاطر آنكه معلّم و مربّى او بوده‏اند و او را از انحرافات و خطرات حفظ كرده‏اند احترام مى‏كند.

گام سوم: كه بالاتر از مراحل قبلى است آنجاست كه خداوند به حضرت موسى مى‏فرمايد:

«اَقِمِ الصَّلوةَ لِذِكْرى‏»(72) نماز را بخاطر ياد من بجاى آر

حضرت موسى كه نماز را بخاطر آب و غذا نمى‏خواند، بخاطر دورى از فحشاء و منكرات هم نمى‏خواند، زيرا او اصولاً از شكم‏پرستى و منكرات دور است. او پيامبر اولوالعزم است و نماز را بخاطر اُنس با خدا و ياد خدا بجاى مى‏آورد. براى اولياى خدا اُنس با او بهترين دليل براى عبادت است.

آرى اين كودكانند كه در بالاى مجلس نزد بزرگان مى‏نشينند تا بهتر پذيرايى شوند! اما افرادى هستند كه كنار بزرگان نشستن را بخاطر استفاده‏هاى معنوى انتخاب مى‏كنند و كارى به پذيرايى ندارند، براى آنها همين اُنس با دانشمند يك ارزش است.

گام چهارم: اين مرحله كه بالاترين و برترين مراحل عبادت است، عبادت براى شكر و رشد و اُنس نيست، بلكه براى قرب است، قرب به خدا.

در قرآن چهار آيه داريم كه هركس آنها را بخواند واجب است سجده كند. در يكى از آنها همين مسأله قرب بواسطه عبادت مطرح شده است. آنجا كه مى‏فرمايد:

«وَاسْجُدْ وَ اقْتَرِبْ»(73) سجده كن و به او قرب پيدا كن.

بهر حال عبادت درجات و مراحلى دارد كه بر اساس درجاتِ معرفت و ايمان افراد فرق مى‏كند.

70) سوره قريش، آيه 3.

71) سوره عنكبوت، آيه 45.

72) سوره طه، آيه 14.

73) سوره علق، آيه آخر.