«اَلرَّحْمنِ الرَّحيمِ» - تفسیر نماز نسخه متنی

«اَلرَّحْمنِ الرَّحيمِ»

ترجمه اين دو كلمه به «بخشنده مهربان» ترجمه كامل و رسائى نيست، زيرا به قول علاّمه شهيد مطهّرى، بخشنده مهربان ترجمه جواد و رئوف است، نه رحمن و رحيم و اصولاً براى اين دو كلمه، واژه معادلِ فارسى يافت نشده است.

گرچه «رحمن» و «رحيم» هر دو از ريشه «رحمة» گرفته شده‏اند، امّا «رحمن» به رحمتِ گسترده الهى گفته مى‏شود كه ابتدائى است و همه انسان‏ها را شامل مى‏شود، ولى «رحيم» رحمتى است كه به عنوان پاداش و نتيجه كارهاى خوب تنها بر نيكوكاران نازل مى‏شود. لذا به فرموده امام صادق‏عليه السلام خداوند نسبت به تمام مخلوقات «رحمن» است، اما تنها به مؤمنان رحيم است. خداوند رحمت را بر خود واجب كرده است: «كَتبَ عَلى نَفسِهِ الرَّحمَة»(197) چنانكه پيامبر و كتاب او نيز براى هستى، رحمت است: «رَحْمَةً لِلْعالَمينَ»(198)

پرورش و تربيت او بر اساس رحمت است و كيفر و عقوبت او نيز همچون چوب معلّم لازمه تربيت است. بخشيدن گناهان و قبول توبه بندگان و عيب‏پوشى آنان و دادن فرصت براى جبران گذشته همه مظاهر رحمت فراگير او هستند.

اصولاً هستى جلوه رحمت اوست و هرچه از جانب او به هر موجودى برسد لطف و رحمت است، لذا همه سوره‏هاى قرآن با «بسم‏اللّه الرحمن الرحيم» آغاز مى‏شود.

«الرحمن‏الرحيم» در كنار «ربّ‏العالمين»، يعنى تربيت الهى بر اساس لطف و رحمت است، چنانكه تعليم او نيز بر پايه رحم و مهربانى است: «اَلرَّحْمنُ عَلَّمَ الْقُرآنَ»(199) خداىِ مهربان قرآن را به بشر تعليم كرد. و اين خود درسى براى ما انسان‏هاست كه معلّم و مربّى بايد همواره مهربان و رحيم باشد.

197) سوره انعام، آيه 12.

198) سوره انبيا، آيه 107.

199) سوره الرحمن، آيه 2.