واژه دين - تفسیر نماز نسخه متنی

واژه دين

كلمه «دين» در معانى گوناگون بكار رفته است:

1- شريعت و قانون الهى، چنانكه قرآن مى‏فرمايد: «اِنَّ الدّينَ عِنْدَاللَّهِ الْاِسْلام»(202) همانا دين در نزد خدا اسلام است.

2- عمل و اطاعت، چنانكه قرآن مى‏فرمايد: «لِلَّهِ الدّينُ الْخالِصُ»(203) دين خالص (عمل خالص) براى خداست.

3- حساب وجزا، چنانكه اين آيه شريفه مى‏فرمايد: «مالِك‏يَوْمِ‏الدّينِ»

يكى از نام‏هاى روز قيامت، «يوم‏الدّين» است، يعنى روز كيفر و پاداش. چنانكه قرآن از قول منكرانِ قيامت نقل مى‏كند كه: «يَسْئَلُونَ اَيَّانَ يَوْمُ الدّينِ»(204) مى‏پرسند روز قيامت چه وقت است؟ و يا در مقام معرفى اين روز مى‏فرمايد: «ثُمَّ ما اَدْريك ما يَوْمُ الدّينِ يَوْمَ لا تَمْلِك لِنَفْسٍ شَيْئاً وَالْاَمْرُ يَوْمَئذٍ لِلَّه»(205) نمى‏دانى روز دين (روز قيامت) چه روزى است؟! روزى است كه هيچكس براى كسى كارآئى ندارد و تنها فرمان الهى حاكم است.

«مالك يوم الدّين» انذار و هشدار است كه اى نمازگزار از امروز به فكر فردا باش. فردايى كه «لا يَنْفَعُ مالٌ وَ لا بَنُونَ»(206) مال و ثروت و فرزند نفعى ندارد، فردائى كه «لَنْ تَنْفَعَكُمْ اَرْحامُكُمْ»(207) بستگان و نزديكان نيز فايده‏اى نمى‏رسانند، فردايى كه نه زبان اجازه عذرتراشى دارد و نه فكر فرصت تدبير، فردايى كه تنها يك چيز كارساز و چاره‏ساز است و آن لطف خداوند است.

قرارگرفتنِ «مالك يوم‏الدّين» در كنار «الرّحمن الرحيم» نشان مى‏دهد كه بيم و اميد بايد در كنار هم باشند و تشويق و تنبيه در كنار يكديگر. چنانكه قرآن كريم در آيه‏اى ديگر مى‏فرمايد:

«نَبِّئْ عِبادى‏ اَنّى‏ اَنَا الْغَفُورُ الرَّحيمُ وَ اَنَّ عَذابى‏ هُوَ الْعَذابُ الْاَليمُ»(208)

اى پيامبر! به بندگانم خبرده كه من بسيار مهربان و آمرزنده‏ام ولى عذاب و مجازات من نيز دردناك است. و در آيه‏اى ديگر خداوند را چنين معرفى مى‏كند: «قابِلُ التَّوْبِ شَديدُ الْعِقابِ»(209) خداوند هم پذيرنده توبه گنهكاران است و هم عقوبت‏كننده شديد گنهكاران.

به هرحال «الرّحمن الرّحيم» اميددهنده است و «مالِك يَوم الدّين» بيم‏دهنده، و مسلمان بايد ميان بيم و اميد و خوف و رجاء باشد تا نه دچار غرور گردد و نه مأيوس از رحمت الهى.

202) سوره آل‏عمران، آيه 19.

203) سوره زمر، آيه 3.

204) سوره ذاريات، آيه 12.

205) سوره انفطار، آيه 19.

206) سوره شعراء، آيه 88.

207) سوره ممتحنه، آيه 3.

208) سوره حجر، آيه 49 - 50.

209) سوره غافر، آيه 3.