اهميّت سجده‏ - تفسیر نماز نسخه متنی

اهميّت سجده‏

سجده، بهترين حالات انسان در برابر خداست.

سجده، بهترين راه براى نزديكى به خداست. «وَاسْجُدْ وَاقْتَرِبْ»(265)

نشانه ياران باوفاى پيامبر آن است كه آثار سجده در سيماى آنان ديده مى‏شود. «سيماهُمْ فى‏ وُجُوهِهِمْ مِنْ اَثَرِ السَّجُودِ»(266)

سجده، انسان را همگام و هماهنگ با كلّ هستى مى‏سازد، زيرا همه موجودات آسمان و زمين، از ستاره و سبزه به درگاه الهى ساجد و خاضع‏اند. «وَ لِلَّهِ يَسْجُدُ ما فِى السَّمواتِ وَ ما فِى الْاَرْضِ»(267)، «وَالنَّجْمُ وَ الشَّجَرُ يَسْجُدانِ»(268)

سجده، هماهنگى با فرشتگان الهى است. حضرت على‏عليه السلام مى‏فرمايد: هيچ طبقه‏اى از طبقات آسمان نيست مگر آنكه گروهى از فرشتگان در حال سجده‏اند.(269)

سجده، عالى‏ترين درجه عبوديت و بندگى است، زيرا انسان بالاترين نقطه بدن خود، يعنى پيشانى را بر خاك مى‏سايد و اظهار ذلّت و عجز به درگاه عزيز قادر مى‏برد.

سجده، عالى‏ترين مقام براى والاترين مردان و زنان عالم است. خداوند پيامبرش را فرمان به سجده مى‏دهد، آنهم نه فقط در روز كه بهنگام شب: «وَ مِنَ اللَّيْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَ سَبِّحْهُ لَيْلاً طَويلاً»(270) و خطاب به حضرت مريم، آن زن پاك و عابد مى‏فرمايد: «يا مَرْيَمُ اقْنُتى‏ لِرَبِّك وَاسْجُدى‏»(271)

سجده، كه بدنبال ركوع مى‏آيد مرحله‏اى كامل‏تر و بالاتر از آنست و نمازگزار را به اوج خضوع مى‏رساند، لذا در قرآن معمولاً اين دو در كنار يكديگر آمده است: «يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا ارْكَعُوا وَاسْجُدُوا»(272)، «تَريهُم رُكَّعاً سُجّداً»(273)

سجده، رمز ايمان به آيات الهى است: «اِنَّما يُؤْمِنُ بِاياتِنا الَّذينَ اِذا ذُكِّروُا بِها خَرُّوا سُجَّداً»(274)

سجده‏هاى شبانه، يكى از نشانه‏هاى بندگان صالح خداست: «عِبادُ الرَّحْمنِ... وَالَّذينَ يَبيتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَ قِياماً»(275)

سجده، زينت نماز است پس آنرا نيكو بجاى آوريم. امام صادق‏عليه السلام مى‏فرمود: هرگاه نماز مى‏خوانيد ركوع و سجود آنرا نيكو انجام دهيد كه خداوند پاداشى هفتصد برابر بلكه بيشتر عنايت مى‏فرمايد.(276)

سجده، مايه مباهات خداوند بر فرشتگان است و لذا عنايت الهى را بدنبال دارد، تا آنجا كه در هر سجده يكى از گناهان انسان محو و پاداشى بزرگ براى او ثبت مى‏شود.(277) حضرت على‏عليه السلام مى‏فرمود: اگر انسان بداند بهنگام سجده چه رحمتى او را فرا گرفته است هرگز سر از سجده برنمى‏دارد.(278)

سجده، روح خودخواهى و غرور را از ميان برده و انسان را از تكبّر نجات مى‏دهد.(279)

پيامبر مى‏فرمود: من در قيامت امّت خود را از آثار سجده كه بر پيشانى دارند مى‏شناسم.(280) و آن گوشه از زمين كه بر آن سجده شده است، در قيامت گواه عبادت انسان مى‏گردد(281) و در دنيا نيز از آن نقطه نورى به آسمانها مى‏رود.(282)

همانند ركوع، سجود طولانى نيز سبب بقاى نعمت‏ها و طول عمر مى‏شود.(283)

سجده به قدرى مهم است كه خداوند به پيامبر عظيم‏الشأنى همچون حضرت ابراهيم فرمان مى‏دهد كه مسجدالحرام را براى طواف‏كنندگان و قائمين و راكعين و ساجدين تطهير نمايد.(284)

265) سوره علق، آيه آخر. البتّه اين، آيه يكى از چهار، آيه‏اى است كه اگر تلاوت شود سجده بر انسان واجب مى‏شود.

266) سوره فتح، آيه 29.

267) سوره نحل، آيه 49.

268) سوره الرحمن، آيه 6.

269) نهج‏البلاغه، خطبه 91.

270) سوره انسان، آيه 26.

271) سوره آل‏عمران، آيه 43.

272) سوره حج، آيه 77.

273) سوره فتح، آيه 29.

274) سوره سجده، آيه 15.

275) سوره فرقان، آيه 64.

276) بحار، ج 85، ص 139.

277) جامع‏الاحاديث، ج 5، ص 466.

278) جامع‏الاحاديث، ج 5، ص 482.

279) جامع‏الاحاديث، ج 5، ص 453.

280) مسند احمد حنبل، ج 4، ص 189.

281) جامع‏الاحاديث، ج 5، ص 189.

282) مستدرك وسائل، ج 4، ص 485.

283) وسائل، ج 4، ص 928.

284) سوره بقره، آيه 125.

حكمت‏هاى سجده‏

از اميرالمؤمنين على‏عليه السلام درباره حكمت‏هاى سجده پرسيدند، حضرت فرمود: سجده اوّل، يعنى آنكه در ابتدا خاك بودم و چون سر از سجده برمى‏دارى يعنى از خاك به دنيا آمدم. سجده دوم يعنى دوباره به خاك بازمى‏گردم و سر برداشتن از آن، يعنى در قيامت از قبر برمى‏خيزم و محشور مى‏شوم.(285)

امام صادق‏عليه السلام مى‏فرمايند: چون سجده براى خداست پس نبايد بر خوردنى‏ها و پوشيدنى‏ها كه مورد توجه اهل دنياست، سجده كرد. سجده بايد انسان را متوجه خدا سازد نه شكم و لباس و مادّيات.(286)

در حديث مى‏خوانيم: دليل سجده سهو براى هر كم و زيادى سهو و يا كلام و قيام و قعود نابجا، آن است كه ابليس تو را گرفتار حواس‏پرتى كرد و در نماز تو خللى ايجاد نمود، پس تو بعد از نماز دو سجده بجاى آور تا بينى او به خاك ماليده شود و بداند هر لغزشى ايجاد كند تو دوباره در برابر خداوند به سجده مى‏افتى.(287)

حضرت على‏عليه السلام فرمودند: ظاهر سجده، صورت‏گذاردن بر خاك از روى اخلاص وخشوع است، اما باطن آن دل كندن از همه امور فانى و دل بستن به سراى باقى ورهايى از تكبر، تعصّب و تمام وابستگى‏هاى دنيوى است.(288)

285) بحار، ج 85، ص 139.

286) الفقيه، ج 1، ص 272.

287) وافى، ج 8، ص 992.

288) مستدرك وسائل، ج 4، ص 484