حكومت قيس بن سعد بن عبادة بر مصر و عزل او - جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید جلد 3

بدان سبب است كه درباره نسب عتبه و برادران و نزديكانش اختلاف است و گروهى از نسب شناسان گفته‏اند: آنان از قبيله عذره و فرزند خواندگان قريش هستند. خبر و داستان ايشان در كتب انساب آمده است.

عبد الله بن مسعود و سعد بن ابى وقاص به روزگار حكومت عثمان در موردى اختلاف پيدا كردند و به ستيز پرداختند، سعد بن ابى وقاص به عبد الله بن مسعود گفت: اى بنده هذيل ساكت باش. عبد الله هم به او گفت: اى بنده عذره ساكت باش.

هاشم بن عتبه ملقب به مرقال است و چون همواره شتابان به جنگ مى‏رفته اين لقب به او داده شده است. او از شيعيان على است و هنگامى كه به شرح گفتار امير المومنين در جنگ صفين برسيم خبر كشته شدن هاشم را به تفصيل خواهيم آورد.

اما گفتار امير المومنين كه در اين خطبه مى‏گويد: «براى آنان عرصه مصر را خالى نمى‏گذاشت» بدين سبب است كه محمد بن ابى بكر كه خدايش رحمت كناد همينكه كار بر او دشوار شد مصر را براى شورشيان رها كرد و چنين پنداشت كه با گريز خود جانش را نجات مى‏دهد، و نجات پيدا نكرد، او را گرفتند و كشته شد.

گفتار ديگر على (عليه السلام) هم كه مى‏گويد: «به آنان فرصت نمى‏داد» يعنى به گونه‏يى رفتار نمى‏كرد كه آنان فرصتى يابند.

ما اينك نخست كسانى را كه على (عليه السلام) به حكومت مصر گماشته است تا هنگامى كه مصر به تصرف معاويه در آمد و محمد بن ابى بكر كشته شد نقل مى‏كنيم.

و مطالب خود را در اين باره از كتاب ابراهيم بن سعد بن هلال ثقفى يعنى الغارات برگرفته‏ايم.

حكومت قيس بن سعد بن عبادة بر مصر و عزل او

ابراهيم مى‏گويد: محمد بن عبد الله بن عثمان ثقفى، از على بن محمد بن ابى سيف، از كلبى براى ما نقل كرد كه محمد بن ابى حذيفة بن عتبة بن ربيعة بن عبد شمش كه در مصر بود مصريان را براى كشتن عثمان تحريض مى‏كرد. چون مصريان آهنگ عثمان كردند و او را به محاصره در آوردند محمد بن ابى حذيفة بر كارگزار و حاكم‏