جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید جلد 3

هنگامى كه آهنگ بيعت با عثمان كردند و با عبارت «لقد علمتم انى احق بما من غيرى، و و اللّه لا سلمن ما سلمت امور المسلمين...» (به خوبى مى‏دانيد كه من به خلافت از هر كس ديگرى غير از خودم سزاوارترم و به خدا سوگند، تا هنگامى كه امور مسلمانان سلامت بماند تسليم هستم...) شروع مى‏شود، ابن ابى الحديد ضمن توضيح پاره‏يى از لغات، مطالب زير را آورده است‏]: على (عليه السلام) به اهل شورى مى‏گويد: شما با آنكه مى‏دانيد من از هر كس ديگر جز خودم به خلافت سزاوارترم در عين حال از من عدول مى‏كنيد. سپس سوگند مى‏خورد كه هر گاه در تسليم شدن او و انصرافش از حق خودش سلامت امور مسلمانان باشد و جور و ستمى جز بر او روا ندارند تسليم خواهد بود. و اين سخن فقط از كسى همچون على (عليه السلام) است كه چون بداند يا گمان استوار داشته باشد به اينكه اگر جنگ و ستيز كند بر اسلام رخنه و سستى وارد مى‏شود آنرا انتخاب نمى‏كند. هر چند كه بايد حق را با منازعه طلب كرد، و در عين حال اگر بداند يا گمان استوار داشته باشد كه در خوددارى از طلب حق خود فقط رخنه و سستى در حق او اعمال مى‏شود ولى اسلام از فتنه در امان مى‏ماند بر خود واجب مى‏بيند كه چشم پوشى كند و در ضايع شدن حق خود شكيبا باشد و دست نگهدارد تا اسلام از فتنه مصون بماند.

اگر [اعتراض كنى و] بگويى: چرا على (عليه السلام) در قبال معاويه و اصحاب جمل تسليم نشد و بر غصب حق خود چشم پوشى نكرد تا اسلام از فتنه مصون بماند مى‏گويم جور و ستم اصحاب جمل و معاويه و مردم شام چنان نبود كه فقط مخصوص على (عليه السلام) باشد بلكه جور و ستم ايشان همه مسلمانان و اسلام را در برگرفته بود و آنان در نظر على از كسانى نبودند كه براى رياست امت و كشيدن بار خلافت شايسته باشند و در واقع شرطى كه براى تسليم بودن خود فرموده بود كه «جور و ستم فقط نسبت به شخص من انجام شود» متحقق نبود.

و اين سخن على (عليه السلام) دلالت دارد بر آنكه او معتقد نبوده است كه خلافت عثمان متضمن جور و ستمى بر مسلمانان و اسلام است بلكه خصوصا متضمن جور و ستم بر او بوده است و در خلافت عثمان به طور خاص بر او ستم رفته است‏