درآمدی بر مبانی فکری انقلاب اسلامی نسخه متنی
لطفا منتظر باشید ...
اين جريان روشنفكرى، مى كوشيد كه به اسلام جنبه سياسى و انقلابى بدهد و تعارض بين مخالفين مذهبى و غيرمذهبى رژيم را كاهش دهد تا ائتلافى بين روحانيون و روشنفكران ايجاد كند. اين جريان، حتى در ادبيات سياسى و داستانى و شعرى ايران نيز روندى با مايه هاى اصلاح طلبانه، سوسياليست، دمكراتيك و حتى «ضدروحانى» ايجاد كرد(1) ونوعى «مدرنيسم اسلامى» را دامن زد كه از نظر سياسى پويا و تهاجمى بود و اصول مردمى داشت و ايده «اسلام مترقى» را با مقاومت در برابر استبداد و غربزدگى پيوند مى داد. زبان و ابزارى كه براى اين منظور به كار مى رفت، عبارت از «سمبوليسم» بود.(2) اگر استفاده از علم تجربى در اثبات حقايق دين، موجب زدودن و حذف بخشى از معارف دينى مى شد كه توجيه علمى نداشتند، در سمبوليسم، معارف و مفاهيم و واژه هاى دينى، تعبيرى مادى و اين جهانى مى شود و تجددطلب سعى مى كند با استفاده از سمبل سازى، آيات قرآنى، احكام فقهى و مفاهيم دينى را به نحو دلخواه خود تعبير و تفسير كند و از محتواى اصلى خالى سازد. اين امر، در واقع روندى است كه عصر جديد به طور كلى دارد و سعى مى كند همه معنويات و مذهب را به صورت سمبليك توجيه كند. تجدّدخواهان ايران هم تحت تأثير اين روند ناشى از مدرنيته، به روشنفكرى و احياگرى دينى روى آورده اند و همان طور كه خواهيم ديد، تغيير نگرش آنها نسبت به مذهب، در مسايل سياسى و اجتماعى نيز بازتاب مى يابد و به نوع خاصى از نظام سياسى و حكومت قايل مى شوند. تلاش هايى كه براى بازسازى دين و تجديد ساختار شيعه در اين دوره (57 ـ 1332) صورت گرفته، به طور كلى در قالب دو پارادايم اصلاحگرى و احياى فكر دينى و انقلابيگرى و تشيع راديكال تداوم يافته است(3) كه ما اين دو را در قالب دو جريان التقاطى اصلاح طلب و راديكال بحث خواهيم كرد، ولى به لحاظ برخى جنبه هاى عمومى و مشترك آنها، در اينجا اشاره مختصرى به بحث التقاط و بازسازى دينى كرديم. از سوى ديگر، از آنجا كه بحث ما به طور عمده مربوط به انديشه انقلاب اسلامى و سهم هر يك از جريانهاى فكرى در ساختن مبانى فكرى انقلاب اسلامى است، نيازى به بحث مفصل
