خلاصه و جمع بندى - درآمدی بر مبانی فکری انقلاب اسلامی نسخه متنی

خلاصه و جمع بندى

دو جريان فكرى التقاطى كه در اين فصل مورد بررسى قرار گرفتند، ضمن تأثير در پروراندن انديشه انقلاب اسلامى، هر دو كاستى ها و نواقصى داشتند. با ارزيابى نقاط ضعف و قوت آنها به اين نتيجه مى رسيم كه سهم و نقش آنها در تبيين انديشه انقلاب اسلامى بسيار اندك بوده و هيچ يك از آن دو به تنهايى و حتى با هم قادر به تدوين و تبيين بنيادهاى فكرى انقلابى به وسعت و عظمت انقلاب اسلامى نبودند. از آنجا كه هر دو جريان مذكور جزو فرضيه هاى منفى تحقيق بودند، به طور سلبى مورد بررسى قرار گرفتند و كاستى ها و نقصهاى آنها مشخص گرديد.

هر دو جريان مذكور، ورودى جامعه شناختى به مشكل جامعه داشتند; با اين تفاوت كه جريان اصلاح طلب بُعد سياسى و داخلى مشكل را غلبه مى داد و به اصلاح ساختار سياسى و مبارزه پارلمانتارليستى در قالب قانون اساسى مى انديشيد و جريان راديكال بر وجه اقتصادى و خارجى مشكل انگشت مى گذاشت و به برچيدن پايگاه امپرياليسم و سرمايه دارى از طريق مبارزه انقلابى فكر مى كرد. ايدئولوژى هر دو جريان نيز التقاطى و سطحى بود و هيچ گاه يك تفكر مستقل و اساسى ارائه ندادند و از آنجا كه پيش فرضشان ضعف و ناتوانى اسلام (به تنهايى) بود، به التقاط بين اسلام و آموزه هاى جديد (دمكراتيك و ديالكتيك) مى انديشيدند.

در موضوع نفى نظام موجود و ارائه نظام جايگزين نيز هر دو جريان دچار نقصان بودند; جريان اصلاح طلب سلطنت را اصلاً نفى نكرد و نظام مطلوبى هم ارائه نداد. اما جريان راديكال با وجود نفى سلطنت، نظام جايگزين مشخص و روشنى ترسيم نكرد و به لفظ كلى «جامعه بى طبقه توحيدى» اكتفا نمود. پايگاه اجتماعى و مقبوليت مردمى و رهبرى هر دو جريان نيز بسيار ضعيف و شكننده بود. تنها نكته مثبت اين دو جريان در جديدبودن و عصرى بودن انديشه و تا حدودى خاستگاه داخلى آنها بود.

بدين لحاظ، نمى توانيم انديشه انقلاب اسلامى و بنيادهاى فكرى انقلاب اسلامى را مرهون انديشه و تفكر اين دو جريان بدانيم. بر همين اساس، در فصل آينده به جريان فكرى فقاهتى ـ ولايتى مى پردازيم كه فرضيه مثبت تحقيق است و به طور اثباتى به بررسى انديشه انقلاب اسلامى در تفكر جريان مذكور نظر دارد.

1. براى كسب اطلاعات بيشتر در مورد مشخصات دين ايدئولوژيك ر.ك به: رزاقى، پيشين، صص 107 ـ 105.

2. ر.ك به: على شريعتى، شيعه يك حزب تمام، و نيز تشيع علوى و تشيع صفوى.

,"nari nredom ni noitulover dna yteicos ,noigiler" ,eiddek ikkin.

eht :nari nredrom ,egnahc dna yitunitnoc fo scitcelaid :ynabla ,.sde ,eiddek ikkin dna eninob leahcim.1891 ,sserp kroy wen fo .nu etats

,imalselokhiehcs azer ila .

,tic.po.9 - 742 .pp

5. عنايت، پيشين، ص 268.

6. ر. ك به: رزاقى، پيشين، ص 103.

7. عنايت، پيشين، ص 268.

8. همان، ص 266.

,imalselokhiehs azer ila .

.tic.po ,ieddek.n ; ;tic.po ,kebul .p dna ekrub dnuomdetic.po ni ;"lopcoks no stnemmoc" ,knarfdlog.w dna ,yteicos dna yroeht.

و نيز رزاقى، پيشين، ص 5 و عزتى، پيشين، صص 14 ـ 13.