ضمن همين بحث نظرى،موضوع ديگرى را هم مورد تأكيد قرارداديم و آن، اهميت و نقش اراده و اختيار انسان و عوامل انسانى در انقلاب بود. به طور مسلم، يكى از اركان هر انقلاب، مردم و عوامل انسانى هستند و ساختارها و نهادهاى سياسى ـ اجتماعى و به طور كلى عوامل عينى به عنوان عوامل وابزارهاى درجه دوم در اختيار طرفين منازعه انقلابى (دولت و مردم) قرار دارند و قابل كنترل هستند. آنچه در انقلاب تعيين كننده و اصل است، انسانها هستند كه فكر و اراده آنها خارج از اختيار و كنترل است و نه ساختارها و روابط سياسى ـ اجتماعى. اين ساختارها و روابط و حتى وجود دولت، فرع بر وجود انسانها و تابعى از وجود انسانهاست. بنابراين، انقلاب امرى ارادى و آگاهانه و با طرح و نقشه قبلى است و رهبران انقلابى، آگاهانه و با يك باغبانى ماهرانه بذر انقلاب را در بستر جامعه كه متشكل از نهادها و روابط سياسى ـ اجتماعى است، مى كارند و به موقع، برداشت مى كنند. البته در اين امر، طرف ديگر منازعه (دولت) نيز حضور دارد كه در صدد خنثى كردن اين نقشه هاست و چون دولت هم متشكل از انسانهاست، تغيير و تحول فكرى در آنها هم مؤثر مى شود. با شيوع و گسترش انديشه انقلاب در تعداد زيادى از انسانها، آثار خارجى اين تغيير و تحول فكرى ظاهر مى شود و منازعه انقلابى كم كم شكل مى گيرد. نقش و تأثير ساختارها و نهادهاى سياسى ـ اجتماعى و ساخت خود دولت بر روند انقلاب،از اين مرحله از اين به بعد بايد مورد توجه قرار گيرد. بدين لحاظ، پژوهش ما در صدد نفى تأثير عوامل عينى و ساختارى نيست، بلكه فقط قايل به نوعى تقدم و تأخر زمانى و منطقى بين اين دو دسته عوامل است كه در اين ميان، عوامل و زمينه هاى فكرى و فرهنگى را شرط ضرورى انقلاب و ساير عوامل را شرط كافى و فورى انقلاب مى داند.عوامل اخير هم تابعى از عوامل ذهنى هستند و تا زمانى كه حركتى از منشأ حركت شروع نشود،هيچ ساختار عينى و مادى قدرت حركت ندارد. در واقع، عوامل ذهنى لوكوموتيوهايى هستند كه عوامل ساختارى عينى را حركت مى دهند و از اين ابزارها استفاده مى كنند تا فراگرد عقلى وذهنى انقلاب را به عالم عين بكشانند.
لطفا منتظر باشید ...
