هـ . مدل آرمانى انديشه انقلاب اسلامى - درآمدی بر مبانی فکری انقلاب اسلامی نسخه متنی

هـ . مدل آرمانى انديشه انقلاب اسلامى

همان گونه كه گفته شد، هر انقلابى مسبوق به نظامى از انديشه و تفكر است كه مبناى نطرى و مكتب فكرى آن را تشكيل مى دهد. به عبارت ديكر، انديشه ها و تفكرات، همواره بخشى از وضعيت پيش از انقلاب هستند و بدون آنها، انقلاب وجود نخواهد داشت.(1) البته اين بدان معنى نيست كه انديشه ها موجد انقلابند و يا ممانعت از انديشه بهترين راه جلوگيرى از انقلاب است، بلكه تنها بدين معنى است كه انديشه ها در تحليل عوامل رفتار جمعى، جزئى از متغيرها را تشكيل مى دهند. برهمين اساس، ما مى خواهيم انديشه ها و تفكراتى را كه سالهاى پيش از انقلاب اسلامى بهوجود آمدند و زمينه ذهنى جامعه را براى انقلاب آماده كردند، جستجو كنيم و ببينيم آيا طراحى براى جامعه پس از انقلاب و مهندسى اجتماعى وجود داشت يا نه؟

ما انقلاب اسلامى را به عنوان يك واقعيت پذيرفته ايم و كارى به علل و فرآيند و نتايج آن نداريم; صرفاً مى خواهيم انديشه ها و تفكراتى را كه پشتوانه نظرى و فكرى انقلاب اسلامى و نظام جمهورى اسلامى بودند، پيدا كنيم و آن را «انديشه انقلاب اسلامى» نام داده ايم كه به صورت يك منظومه فكرى است. در اين مبحث مدل آرمانى ( ideal type ) اين انديشه و شاخصهاى آن را مشخص مى كنيم تا اصول تفكرات و انديشه هاى جريانهاى مختلف فكرى ايران را براساس اين مدل بسنجيم و ببينيم اصول تفكر كدام يك از آنها با اين مدل آرمانى تطبيق مى كند. تفكر هر جريان فكرى كه با اين مدل تطابق داشته باشد، تبعاً انديشه و اصول تفكراتش، مبناى فكرى انقلاب اسلامى خواهد بود.

با توجه به بحث نظرى كه در مورد مبانى فكرى و نظرى انقلاب داشتيم، انديشه انقلاب اسلامى را مى توانيم يك منظومه فكرى يا نظامى از انديشه بدانيم كه توسط انديشمندان و متفكران جامعه عرضه شده و نظريه اى منسجم ارائه داده است تا مورد تبعيت مردم و پيروان انقلاب قرار گيرد. اين منظومه فكرى بايد ضمن تأمل نظرى و تفكر عقلى در مشكل جامعه، صورت مسأله را در عالم ذهن و انديشه (تفكر فلسفى) طرح كند و راه حل ارائه دهد و در سطح جامعه نيز يك مكتب فكرى مشخص فراراه مردم قرار

1. ر.ك به: كرين برينتون، كالبد شكافى چهار انقلاب، ترجمه محسن ثلاثى، صص 59 ـ 58.