لطفا منتظر باشید ...
1. امام خمينى و احياى فكر اسلامى
كار فكرى و نظرى اين جريان از اواسط دهه 1320 شروع شد و در طول دهه 1330 هم ادامه يافت تا اينكه در دهه 1340 با مبارزه سياسى ـ اجتماعى توأم شد و تا پيروزى انقلاب اسلامى تدوام داشت. امام خمينى كه در شرايط حسّاس سياسى دهه 1320 دهه پنجم عمر خود را مى گذراند، تحت زعامت آيت الله بروجردى، ضمن احترام به حركت آيت الله كاشانى به تدريس و تربيت شاگرد مشغول بود و افكار علمى و اصلاحى خود را به مريدانش القا مى كرد. امام خمينى(قدس سره) در دهه 1330 دوره دوم و سوم درس خارج اصول فقه خود را به پايان برد كه در دوره دوم آن، حدود 200 طلبه فاضل شركت مى كردند و در دوره سوم كه تا سال 1339 طول كشيد، بيش از 500 طلبه كه برخى از آنها تحصيلات دانشگاهى و دبيرستانى داشتند، در درس امام(قدس سره) شركت مى كردند(2) و امام از همين درسها و بحثها، طرحهاى اصلاحى و انقلابى خود را به شاگردانش مى داد و عجيب نيست كه مى بينيم آنها بعداً شالوده نهضت اسلامى شدند و در صف مقدّم انقلاب قرار گرفتند. شهيدمطهرى كه روحانى جوانى است، تا سال 1331 براندوخته هاى علمى و معنوى خود مى افزايد و همراه شهيدبهشتى و ديگر دوستان و همفكران خود، ضمن بحثهاى متفرقه اسلامى و اجتماعى در حوزه علميه قم، جمعى را تشكيل مى دهند و براى فعاليتهاى تبليغى اسلامى در روستاها برنامه ريزى مى كنند و به روستاها مى روند. اين1. به فصل دوم همين پژوهش مراجعه شود.2. سيدحميد جاويدموسوى، گردآورنده سيماى استاد در آئينه نگاه ياران، صص 208ـ207، مصاحبه شهيدبهشتى.جمع كه همه جزو شاگردان برجسته امام خمينى بودند، تصميم مى گيرند علاوه بر درسهاى حوزه، در روزهاى تعطيل، برنامه مطالعاتى خاصى براى افزايش آگاهى و اطلاعات علمى خود داشته باشند و بدين لحاظ، شاخه هاى مطالعاتى (فلسفه ماترياليستى يا اسلام و ماترياليسم، اسلام و اديان ديگر، تفسير و اخلاق، فلسفه تاريخ) تشكيل مى دهند كه شهيدمطهرى و بهشتى در شاخه فلسفه ماترياليستى كار مى كردند.(1) به عبارت ديگر، احياى فكر اسلامى در ايران از همين سالها شروع مى شود و كم كم با تغيير شرايط سياسى و بين المللى و راه افتادن حوزه علميه قم و تجديد حيات روحانيت، فكر اسلامى نضج مى گيرد. در اين سالها كه عصر تحكيم حوزه علميه قم به دست آيت الله بروجردى و توسعه روحانيت در سراسر ايران بود، عمده تمركز آيت الله بروجردى و حوزه علميه قم، روى فعاليتهاى فكرى و فرهنگى بود و به لحاظ تحكيم مبانى فكرى، حتى ايشان به مسايل سياسى (مگر در شرايطى كه اسلام و مذهب به شدّت در خطر بود) علاقه نشان نمى داد.(2) بدين لحاظ آيت الله بروجردى در طول دوره مرجعيت خود (1340 ـ 1325 ش) تمام توان خود را صرف امور فرهنگى كرد تا ضعف و كمبودهاى ناشى از دوره رضاخان را جبران كند. امام خمينى(قدس سره) و همفكرانش كه طرحهايى براى اصلاح حوزه و تغيير و تحول آن داشتند، تحت تأثير چنين روندى و حتى به دليل مسايل و مشكلات خاص بيت آيت الله بروجردى عملاً كارى از پيش نبردند و با انصراف از برنامه خود و مشغول شدن به تدريس و تعليم نخواستند مايه رنجش خاطر و بدگمانى آيت الله بروجردى شوند; زيرا مقاومت در برابر مرجعيت به صلاح اسلام و روحانيت نبود و امام به دليل حفظ شأن و عظمت مرجعيت، در طول حيات آيت الله بروجردى از هرگونه حركت و فعاليتى كه عدول از خط فكرى آن مرحوم باشد، خوددارى كرد و حتّى به دليل ناخشنودى آيت الله بروجردى از تدريس فلسفه در حوزه، درس فلسفه خود را نيز تعطيل نمود.(3) پس از رحلت آيت الله بروجردى و قرار گرفتن امام در مسند مرجعيت، حركت انقلابى امام خمينى(قدس سره) شروع شد و تا سرنگونى رژيم ادامه يافت.1. جاويد موسوى، پيشين، صص 117ـ116،مصاحبه واعظ زاده.2. همان، صص 65ـ64، مصاحبه هاشمى رفسنجانى و نيز محمدحسن رجبى، پيشين، ص 138. 3. محمدحسن رجبى، پيشين، صص 139ـ138.
