درآمدی بر مبانی فکری انقلاب اسلامی نسخه متنی

اصالت فرد قايل است(1) و قسمتى از شخصيت انسان را، اصالتهاى فطرى وى مى داند كه به دست خلقت صورت گرفته و تغييرپذير هم نيست. به نظر ايشان، تأثيرات اجتماعى هم مبتنى بر همين فطرت است.(2)

ولى اللّه برزگر در تحقيق مفصل خود پيرامون اصالت فرد يا جامعه، به اين نتيجه مى رسد كه جامعه هيچ اصالت فلسفى ندارد و دلايل و شواهدى كه برخى از متفكران اجتماعى براى آن اقامه كرده اند، توانايى اثبات اين موضوع را ندارد و مدعيان، بيشتر به توجيه پرداخته اند. بر همين اساس، وى در معادله فرد و جامعه، فرد و روابط اجتماعى قائم بر آن را داراى اصالت و واقعيت فلسفى مى داند و با اشاره به فقدان پايگاه عقلانى اصالت فلسفى جامعه، شواهد تجربى جامعه شناسان را قادر به اثبات موضوع نمى داند(3) و دلايل نقلى متفكران اسلامى را نيز رد مى كند و نتيجه مى گيرد كه آنچه از ديدگاه عقل، نقل و تجربه، داراى واقعيت و وجود عينى است، خود افراد و روابط قائم به آنهاست نه جامعه به عنوان يك هيولاى عظيم و غول پيكر.(4)

بنابراين، از اختلافهاى جزيى در مورد اصالت يا اعتبارى بودن جامعه كه بگذريم، در اصالت فرد اختلافى وجود ندارد. در انديشه و تفكر اسلامى، فرد داراى وجود حقيقى و در نتيجه اصالت و با همكارى و همزيستى ديگر افراد، جامعه را پديد مى آورد و تبدلات و تحولات آن را موجب مى شود.(5) تبعاً در تحولات اجتماعى و انقلابها نيز فرد انسانى است كه تعيين كننده است و بر همين اساس است كه اسلام روى سرشت انسانى و فطرت انسانيت فرد تأكيد دارد و ماده و صورت انقلاب را به درون انسان مرتبط مى كند.(6)

منظور ما از طرح اين بحث و تأكيد بر اصالت حقيقى و فلسفى فرد، زنده كردن بحث

1. مطهرى، فلسفه تاريخ، ص 142 و نيز پيرامون انقلاب اسلامى، صص 75 ـ 74.

2. مطهرى، فلسفه تاريخ، ص 158.

3. برزگر، پيشين، صص 345 ـ 344.

4. همان، صص 369 ـ 346 و نيز مصباح يزدى، جامعه و تاريخ از ديدگاه قرآن، ص 109.

5 . مصباح، پيشين، ص 174.

6 . مطهرى، پيرامون انقلاب اسلامى، ص 29.